Dwie prędkości teologii? O celu, metodzie i perspektywach teologii analitycznej

• Authors: Roszak Piotr

Title variants

EN

Theology of two speeds? The purpose, method and perspectives of analytic theology

Abstracts

PL

Od kilku lat można zaobserwować wzmożone zainteresowanie klasyczną tematyką teologiczną przez analitycznych fi lozofów religii, a równocześnie zwrócenie się wielu teologów w stronę narzędzi analitycznych, w których dawniej dostrzegano jedynie gry językowe, a dziś docenia się ich przydatność (przynajmniej w jakiejś mierze). To sprawia, że wydawać się może, iż współczesna teologia rozwija się w dwóch prędkościach – jako syntetyczne obejmowanie całości rzeczywistości i analityczne poszukiwanie spójności. To rezultat długiego procesu, który wyznacza pokonanie paradygmatu logiki pozytywistycznej i stworzenie programu tzw. teologii analitycznej. W programowej publikacji z 2009 roku zostały sformułowane podstawowe zadania tej teologii, która kontynuuje drogę teologii fi lozofi cznej. Z jednej strony jej postulaty dotyczą troski o klarowność i skupiają się na analizach zdań związanych z kwestiami teologicznymi, a z drugiej – niektórzy przedstawiciele teologii analitycznej dostrzegają w niej duchowy potencjał: teoretyczne rozumowanie służy również chrześcijańskiej drodze cnót (zarówno moralnych, jak i intelektualnych). Śledząc najnowszą literaturę tematu, artykuł wskazuje również na słabe i mocne strony teologii analitycznej oraz wyzwania, jakie rodzi pojawienie się jej na teologicznej scenie w XXI wieku

EN

Recently there has been an increased interest in classical theological matters by philosophers of religion and at the same time the positive attitude of theologians towards analytical tools which have been previously regarded as some kind of “language games”. It seems that contemporary theology develops at two speeds, namely as an attempt to synthetic embracing of the whole reality but also as analytical search for consistency and coherence. This is the result of a long process which overcomes the paradigm of positivist logic and creates a program of the so-called analytic theology. The main text of this movement, published in 2009, formulated the basic tasks of analytical theology which is the continuation of philosophical theology. On the one hand it voices concern for conceptual clarity and focuses on the analysis of sentences with clear theological meanings. On the other hand, some representatives of analytic theology perceive its spiritual potential. Theoretical reasoning also serves the Christian way of virtues, both moral and intellectual. Following the latest literature of the subject, the article emphasises the strengths and weaknesses of analytic theology and the challenges which arise with its presence at the theological scene of the 21st century.

Keywords

PL

teologia analityczna; racjonalność; pozytywizm logiczny; epistemologia; religii; teologia filozoficzna; Tomasz z Akwinu; tomizm analityczny

EN

Analytic theology; rationality; logical positivism; epistemology of religion; philosophical theology; Thomas Aquinas; analytical Thomism

• Publisher: Towarzystwo Teologów Dogmatyków
• Journal: Teologia w Polsce
• Year: 2015
• Volume: 9
• Issue: 2
• Pages: 75-93

Contributors

author

Roszak Piotr

• adiunkt Katedry Teologii Fundamentalnej i Dogmatycznej na Wydziale Teologicznym UMK w Toruniu; profesor stowarzyszony Uniwersytetu Nawarry w Pampelunie (Hiszpania)

References

• Amor Ch.J., Analytic Theology – Über Grosse und Grenze eines (neuen) Paradigmas,„Zeitschrift fur Katholische Theologie” 3–4 (2011), s. 442–464.
• Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology, eds. O. Crisp, M. Rea, Oxford 2009.
• Balthasar H.U., Theologik I. Warheit der Welt, Einsiedeln 1985.
• Broadie A., Aquinas’s philosophical theology, „British Journal for the History of Philosophy” 2 (1999), s. 353–358.
• Coakley S., On Why Analytic Theology Is Not a Club, „Journal of the American Academy of Religion” 3 (2013), s. 601–608.
• Cordovilla A., En defensa de la teología, Salamanca 2014.
• Dadaczyński J., What Kind of Logic Does Contemporary Theology Need?, w: Logic in Theology, eds. B. Brożek, A. Olszewski, M. Hohol, Kraków 2013, s. 39–60.
• Dummett M., Natura i przyszłość fi lozofi i, tłum. i noty M. Iwanicki, T. Szubka, Warszawa 2010.
• Fernández S., El encuentro entre fi losofía y revelación en el „De Principiis” de Orígenes, „Revista Philosophica” I–II (2013), s. 121–136.
• Gasser G., Toward Analytic Theology: An Itinerary, „Scientia et Fides” 2 (2015), s. 23–55.
• González de Cardedal O., El quehacer de teología. Génesis. Estructura. Misión, Salamanca 2008.
• Hart K., Theology without metaphysics?, w: Groundless Gods. The Theological Prospects
• of Post-Metaphysical Thought, eds. E. Hall, H. von Sass, Cambridge 2014, s. 41–58.
• Icheletti M., Il tomismo analitico. Una breve introduzione storica, „Iride” 43 (2004), s. 593–602.
• Japola J. Tomizm analityczny, „Roczniki Filozofi czne” 1 (2003), s. 321–347.
• Kerr F., Aquinas and Analytic Philosophy: Natural Allies?, „Modern Theology” 1 (2004), s. 123–139.
• Kerr F., ¿Un tomismo analítico?, „Civilizar” 12 (2012), s. 149–158.
• MacDonald Jr. P., Analytic Theology: A Summary, Evaluation and Defense, „Modern Theology” 1 (2014), s. 32–65.
• Mączka J., Urbańczyk P., Teologia nauki, Kraków 2015.
• McGrath A., Nauka i religia, Kraków 2009.
• McMartin J., Analytic Philosophy and Christian Theology, „Religion Compass” 7 (2013), s. 361–71.
• Metafi zyka i teologia. Debata u podstaw, red. R.J. Woźniak, Kraków 2008.
• ster group z teologii analitycznej, fi nansowanego przez Center for Philosophy of Religion, Michon C., Les thomismes analytiques. Un cas de scolastique médiévale et contemporaine,
• „Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques” 1 (2013), s. 77–94.
• Miłkowski M., O rzekomym zmierzchu fi lozofi i analitycznej, „Diametros” 6 (2015), s. 249–254.
• Moser P.K., The Severity of God: Religion and Philosophy Reconceived, Cambridge 2013.
• Oomen P., Language about God in Whitehead’s Philosophy. Dissimilarities and Similarities
• between Aquinas and Whitehead, „Open Theology” 1 (2015), s. 342–353.
• The Oxford Handbook of Philosophical Theology, eds. Th. Flint, M. Rea, Oxford 2009.
• Paterson C., Pugh M.S. (eds.), Analytical Thomism. Traditions in Dialogue, Hampshire– Burlington 2006.
• Pepliński M., Analityczna epistemologia religii ostatnich pięciu dekad, „Filosofi a” 4 (2011), s. 919–938.
• Perszon J., Teologia w świecie nauk, „Scientia et Fides” 1 (2013), s. 151–182.
• Pidgen Ch., Analytic Philosophy, w: S. Bullivant, M. Ruse, The Oxford Handbook of Atheism, Oxford 2013, s. 307–319.
• Ratzinger J., Prawda w teologii, tłum. M. Mijalska, Kraków 2005.
• Reading Sacred Scripture with Thomas Aquinas. Hermeneutical Tools, Theological Questions
• and New Perspectives, eds. P. Roszak, J. Vijgen, Turnhout 2015.
• Roszak P., Wiarygodność i tożsamość. Teologia wiary Tomasza z Akwinu a współczesność, Kraków 2013.
• Schumacher L., Rationality as Virtue. Towards a Theological Philosophy, Burlington 2015.
• Strzelczyk G., Po co zbawienie? Po co Kościół?, w: Wielkie tematy teologii, Warszawa 2015, s. 15–29, „Biblioteka Więzi” 309.
• Stump E., Revelation and Biblical Exegesis: Augustine, Aquinas and Swinburne, w: Reason
• and the Christian Religion: Essays in Honor of Richard Swinburne, ed. A. Padgett, Oxford 1994, s. 161–197.
• Stump E., The Problem of Evil: Analytic Philosophy and Narrative, w: Analytic Theology:
• New Essays in the Philosophy of Theology, eds. O. Crisp, M. Rea, Oxford 2009, s. 251–264.
• Szulakiewicz M., Poszukiwania metafi zyczne, Toruń 2014.
• Timpe K., Free will in Philosophical Theology, New York 2014.
• Timpe K., On Analytic Theology, „Scientia et Fides” 2 (2015), s. 9–22.
• Villar J.R., „Praeparatio evangelica”, czyli o propedeutyce wiary we współczesnych
• czasach, „Teologia i Człowiek” 3 (2013), s. 77–89.
• Wolterstorff N., How Philosophical Theology Became Possible within the Analytic Philosophical
• Tradition, w: Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology,
• eds. O. Crisp, M. Rea Oxford 2009, s. 155–168.
• Wood W., Philosophical Theology in the Religious Studies Academy: Some Questions
• for Analytic Theologians, „Journal of the American Academy of Religion” 3 (2013), s. 592–600.
• Wood W., Analytic Theology as a Way of Life, „Journal of Analytic Theology” 2 (2014), s. 43–60

Identifiers

ISSN

1732-4572