Posłowie polscy w Berlinie w dyskusjach wokół Aktu 5 Listopada 1916 roku w organach ustawodawczych Prus i Rzeszy Niemieckiej.

• Authors: Tomasz Nodzyński

Title variants

EN

Polish MPs in Berlin discussing the Act of 5 November 1916 in the legislative bodies of Prussia and the German Empire.

Abstracts

PL

Artykuł zawiera analizę wystąpień parlamentarnych posłów polskich w sejmie Prus i Rzeszy Niemieckiej, dotyczących Aktu 5 Listopada z 1916 roku. Podsumowując przytaczane w dyskusjach parlamentarnych głosy polskich posłów opozycyjnych, związanych głównie z Narodową Demokracją, oraz konserwatywnych lojalistów należy zauważyć, że ci pierwsi odnosili się do Aktu 5 Listopada sceptycznie, z licznymi zastrzeżeniami, natomiast drudzy przyjmowali Akt z wielkim zadowoleniem, jako otwierający ich zdaniem drogę do niepodległości Polski. Przedstawiciele orientacji na państwa Ententy wyrażali ubolewanie, że Akt dotyczy tylko części narodu polskiego, bez zaboru pruskiego, choć wówczas, na przełomie 1916 i 1917 roku, nie sformułowali jeszcze publicznie żądania jego włączenia do Polski. Proniemieccy lojaliści natomiast stali na gruncie pozostania zaboru w granicach Prus. Łączyła przedstawicieli wszystkich wymienianych orientacji krytyka polityki germanizacyjnej i oczekiwanie odejścia od niej przez władze. Było to dla polskich posłów probierzem rzeczywistych intencji władz Prus i Rzeszy w polityce polskiej w ogóle. Mieli oni w tej sprawie inną, znacznie bliższą perspektywę, niż politycy z dwóch pozostałych zaborów i z emigracji.

EN

The article presents an analysis of the parliamentary speeches made by the Polish MPs in the Parliament of Prussia and the German Empire on the Act of 5 November 1916. In this act Germany and Austro-Hungary announced the restoration of the Kingdom of Poland. To sum up the opinions expressed by the Polish opposition MPs, mainly ones associated with National Democracy and conservative loyalists, it is possible to say that the former were sceptical about the Act of 5 November and had a number of objections, whereas the latter accepted the Act with great satisfaction as a step towards Polish independence. Those in favour of an alliance with the Entente were unhappy about the fact that the Act only referred to part of the Polish nation, excluding the area under Prussian rule although at that time, at the turn of 1916 and 1917, they did not publicly announce the demand to include it in Poland. However, pro-German loyalists wanted that area of Poland to remain within the Prussian borders. The representatives of all the above mentioned options were united in their criticism of the policy of Germanization and the expectation that the authorities should put an end to it.

Keywords

PL

Posłowie polscy; Berlin; Prusy; Rzesza Niemiecka; Akt 5 Listopada 1916 roku

EN

Polish MPs; Berlin; Prussia; German Empire; Act of 5 November 1916

• Publisher: Zielona Góra University Press
• Journal: Studia Zachodnie
• Year: 2017
• Volume: 19
• Pages: 119-135
• Physical description: artykuł naukowy

Contributors

author

Tomasz Nodzyński

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Źródła „Dziennik Poznański” 3. 11. 1916 - 22. 11. 1916. https://de.wikipedia.org/wiki/Preu%C3%9Fisches_Abgeordnetenhaus, dost. 29.03.2016. Hutten-Czapski B., Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego, T. 2, Warszawa 1936. „Kurier Poznański” 20. 01. 1917 - 30.03.1917. „Piast” 1916, nr 46. Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, Poznań 1927, t. I. Sprawa polska w izbie poselskiej sejmu pruskiego w Berlinie, Poznań 1917. Stenographische Berichte über die Verhandlungen des preussischen Herrenhauses, Berlin 1918. Stenographische Berichte über Verhandlungen des Reichstages, Berlin 1919, t. 308. Der grosse Krieg. Eine Chronik von Tag zu Tag. Urkunden, Depeschen und Berichte der Frankfurter Zeitung, Frankfurt am Main 1916 Opracowania Conze W., Polnische Nation und deutsche Politik im ersten Weltkrieg, Köln 1958. Czapliński M., Adam Napieralski 1861-1928. Biografia polityczna, Wrocław 1974. Czapliński M., Posłowie polscy w Berlinie w latach I wojny światowej w świetle pamiętników H.P. Hanssena, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 1965, nr 1. Czapliński W., Galos A. , Korta W. , Historia Niemiec, wyd. 2 popr., Wrocław [i in.] 1990. Heimann S., Der Preussische Landtag 1899-1947: eine politische Geschichte, Berlin 2011. Hemmerling Z., Posłowie polscy w parlamencie Rzeszy Niemieckiej i sejmie pruskim 1907-1914, Warszawa 1968. Holzer J., Rozmowa Piłsudskiego z hrabią Kesslerem, „Kwartalnik Historyczny 1961. Karwat J., Styczyński Tadeusz, Polski Słownik Biograficzny, Zesz. 185, Warszawa-Kraków 2008. Kizwalter T., O nowoczesności narodu. Przypadek polski, Warszawa 1999. Knebel J., Rząd pruski wobec sprawy polskiej w latach 1914-1918, Poznań 1963. Łepkowski T., Polska. Narodziny nowoczesnego narodu 1764-1870, Warszawa 1967. Łysoń R., Polskie ugrupowania ugodowe w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1894-1918, Warszawa 2013. Nodzyński T., Naród i jego przyszłość w poglądach Polaków w Wielkim Księstwie Poznańskim 1815-1850, Zielona Góra 2004. Nodzyński T., Rola Sejmu Dzielnicowego w budowie struktur państwa polskiego w zaborze pruskim na przełomie 1918 i 1919 roku [W:] Wokół roku 1918 w Europie Środkowej, red. nauk. T. Nodzyński, Zielona Góra 2010. Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego, wyd. 3, Warszawa 1985. Pajewski J., Pierwsza wojna światowa 1914-1918, Warszawa 1998. Suleja W., Problem "licytacji wzwyż" Józefa Piłsudskiego w latach I wojny światowej Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Seria A, T. 48 1993. Trzeciakowski L., Niemcy a polskie ugrupowania polityczne w zaborze pruskim w okresie I wojny światowej, [w:] W kręgu polityki. Polacy-Niemcy w XIX wieku, Poznań 2002. Trzeciakowski L., Pod pruskim zaborem, Warszawa 1973. Trzeciakowski L., Polityka polskich klas posiadających w Wielkopolsce w erze Capriviego (1890-1894, Poznań 1960. Trzeciakowski L., Polskie ugrupowania polityczne zaboru pruskiego wobec Niemiec 1871-1918, [w:] W kręgu polityki. Polacy-Niemcy w XIX wieku, Poznań 2002. Trzeciakowski L., Posłowie polscy w Berlinie 1848-1928, Warszawa 2003. Wąsicki J. , Związek Niemiecki i Druga Rzesza Niemiecka 1848-1914, Poznań 1989. Wojewódzki I., Józef Piłsudski wobec Powstania Wielkopolskiego [w:] Powstanie Wielkopolskie i jego echa, pod red. P. Gołdyna, Konin 2009. Zarys historii ruchu robotniczego w Wielkopolsce, praca zbiorowa pod red. A. Czubińskiego, Poznań 1978. Żychliński L., Historia sejmów Wielkiego Księstwa Poznańskiego, t. 1, Poznań 1867.

Notes

PL

brak

Identifiers

ISSN

1428-0663