Niemcy wczoraj i dziś. Przyczynek do analizy przemian społeczno-kulturowych ludności niemieckiej Dolnego Śląska od 1945 roku do współczesności

• Authors: Irena Kurasz

Title variants

EN

Germans in the Past and Today. A Contribution to the Analysis of the Social and Cultural Transformations of the German People in the Lower Silesia from 1945 to Contemporary Times

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ma na celu zapoznanie czytelnika z przemianami społeczno-kulturowymi i demograficznymi determinującymi działalność Niemców na Dolnym Śląsku w okresie ich największej aktywności w latach 50. ubiegłego wieku oraz w rzeczywistości III RP. Autorka poddaje analizie porównawczej cztery obszary działalności Niemców w obu opisywanych okresach: niemiecką oświatę, media, działalność kulturalną oraz organizacyjną. Wskazuje czynniki wpływające na rozwój działalności Niemców w latach 50. oraz na zmiany tej działalności zachodzące po 1989 roku. Konkluduje, że wskutek przemian politycznych, społecznych i demograficznych obecna sytuacja Niemców na Dolnym Śląsku jest odwróceniem ich położenia z połowy XX wieku.

EN

The aim of this article is to introduce the reader to the social, cultural and demographic transformations which determine the presence of the Germans in the Lower Silesia in the period of the highest level of their activity in the 1950’s and in the reality of the Third Republic. The author performs a comparative analysis of four areas of the German activity in both previously mentioned periods: the German education, media, cultural and organisational activity. She identifes the factors which affected the development of the German activity in the 1950’s as well as the changes in this activity which have been occurring in the period of the Third Republic. The author concludes that due to political, social and demographic change, the present condition of the Germans in the Lower Silesia is a reversed image of their situation from the middle of the 20th century.

Keywords

PL

mniejszości narodowe; mniejszość niemiecka w Polsce; oświata; kultura; media; działalność organizacyjna Niemców w Polsce

EN

national minorities; German minority in Poland education; culture; media; organizational activities of the Germans in Poland

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Opuscula Sociologica
• Year: 2017
• Issue: 2(20)
• Pages: 5-21

Contributors

author

Irena Kurasz

• Uniwersytet Wrocławski

References

• Bahr, E., König, K. (1967). Ostdeutschland unter fremder Verwaltung. Band V Niederschlesien. Frankfurt am Main–Berlin: Alfred Metzner Verlag.
• Bartosz, J. (2007). Moje wspomnienia „Arbeiterstimme”. W: I. Lipman (red.), Wczoraj, dziś, jutro. 50 lat Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego na Dolnym Śląsku (s. 159–166). Wrocław: Niemieckie Towarzystwo Kulturalno-Społeczne we Wrocławiu.
• Browarek, T. (2015). Ludność niemiecka w polityce państwa polskiego w latach 1945–1989. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Dobrosielski, M. (1995). Mniejszość niemiecka w Polsce. W: Mniejszość niemiecka w Polsce. Historia i teoria. Seria: Polska – Niemcy (t. 1, s. 70–95). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Gretschel, J. (2007). Sytuacja powojenna w Legnicy. W: I. Lipman (red.), Wczoraj, dziś, jutro. 50 lat Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego na Dolnym Śląsku (s. 201–208). Wrocław: Niemieckie Towarzystwo Kulturalno-Społeczne we Wrocławiu.
• Grund, B. (2008). Pierwsza Szkoła Podstawowa z wykładowym językiem niemieckim. W: D. Stempowska, M. Reichert (red.), Wczoraj, dziś, jutro. Księga pamiątkowa z okazji 50-lecia powstania Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego w Wałbrzychu (s. 185–188). Wałbrzych: Wydawnictwo ELWOJ.
• Hytrek-Hryciuk, J. (2010). „Rosjanie nadchodzą!” Ludność niemiecka a żołnierze Armii Radzieckiej (Czerwonej) na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948. Wrocław: Wydawnictwo Gajt.
• Jakubek, E.M. (2007). Działalność NTSK na Dolnym Śląsku, W: I. Lipman (red.), Wczoraj, dziś, jutro. 50 lat Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego na Dolnym Śląsku, (s. 173–182). Wrocław: Niemieckie Towarzystwo Kulturalno-Społeczne we Wrocławiu.
• Jankowiak, S. (2005). Wysiedlenie i emigracja ludności niemieckiej w polityce władz polskich w latach 1945–1970. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
• Janusz, G. (1995). Działalność oświatowo-kulturalna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach pięćdziesiątych. Sprawy Narodowościowe, 1, 180–184.
• Kurasz, I. (2014). Media ludności niemieckiej Dolnego Śląska na tle przeobrażeń politycznych, społecznych i demografcznych w latach 1950–2013. Studia Humanistyczne AGH, 13 (3), 81–100.
• Kurasz, I. (2015). Mniejszość niemiecka na Dolnym Śląsku. Studium socjologiczne. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Kurcz, Z. (1994). Mniejszość niemiecka w Polsce. W: Z. Kurcz, W. Misiak (red.), Mniejszość niemiecka w Polsce i Polacy w Niemczech (s. 10–33). Wrocław: Wydawnictwo Elipsa.
• Kurcz, Z. (1996). Niemcy w dzisiejszym województwie legnickim. Orbis Linguarum, 4, 263–274.
• Kurcz, Z. (1999). Niemiecka diaspora na Śląsku. Mniejszość niemiecka w Polsce. T. 2: Niemcy w rozproszeniu. Seria: Polska – Niemcy (z. 4, s. 115–127). Warszawa: Wydawnictwo Elipsa.
• Lipman, I. (2007). Ponadregionalne imprezy kulturalne. W: I. Lipman (red.), Wczoraj, dziś, jutro. 50 lat Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego na Dolnym Śląsku (s. 221–224). Wrocław: Niemieckie Towarzystwo Kulturalno-Społeczne we Wrocławiu.
• Madajczyk, P. (2001). Niemcy polscy 1944–1989. Warszawa: Ofcyna Naukowa.
• Memorandum (2007). W: I. Lipman (red.), Wczoraj, dziś, jutro. 50 lat Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego na Dolnym Śląsku (s. 147–151). Wrocław: Niemieckie Towarzystwo Kulturalno-Społeczne we Wrocławiu.
• Nitschke, B. (2010). Niemcy. W: S. Dudra, B. Nitschke (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej (s. 37–65). Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Nitschke, B. (2013). Niemcy. Struktury organizacyjne i formy aktywności. W: S. Dudra, B. Nitschke (red.), Stowarzyszenia mniejszości narodowych, etnicznych i postulowanych w Polsce po II wojnie światowej (s. 35–57). Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Ociepka, B. (1992). Niemcy na Dolnym Śląsku 1945–1970. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Peterek, E. (2007). Czerwone Trzewiki. W: I. Lipman (red.), Wczoraj, dziś, jutro. 50 lat Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego na Dolnym Śląsku (s. 183–186). Wrocław: Niemieckie Towarzystwo Kulturalno-Społeczne we Wrocławiu.
• Pudło, K. (2009). Wieloetniczność ludności Dolnego Śląska po II wojnie światowej. Dolny Śląsk, 14, 58–65.
• Reichert, M. (2008). Wczoraj, dziś, jutro. W: D. Stempowska, M. Reichert (red.), Wczoraj, dziś, jutro. Księga pamiątkowa z okazji 50-lecia powstania Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego w Wałbrzychu (s. 161–168). Wałbrzych: Wydawnictwo ELWOJ.
• Richter, M. (2008). Oni zostali... W: D. Stempowska, M. Reichert (red.), Wczoraj, dziś, jutro. Księga pamiątkowa z okazji 50-lecia powstania Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego w Wałbrzychu (s. 171–172). Wałbrzych: Wydawnictwo ELWOJ.
• Romanow, Z. (1992). Ludność niemiecka na ziemiach zachodnich i północnych w latach 1945–1957. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
• Sakson, A. (1994). Socjologiczna charakterystyka mniejszości niemieckiej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem Wielkopolski w latach 1945/89–1993. W: A. Sakson (red.), Polska – Niemcy – mniejszość niemiecka w Wielkopolsce. Przeszłość i teraźniejszość (s. 141–154). Poznań: Wydawnictwo Instytutu Zachodniego.
• Sakson, A. (1998). Rola mniejszości niemieckiej w stosunkach polsko-niemieckich na przykładzie Warmii i Mazur. Zeszyty Instytutu Zachodniego, 11, 1–19.
• Urban, T. (1994). Deutsche in Polen. Geschichte und Gegenwart einer Minderheit. München: Verlag C.H. Beck.
• Wittek, M. (red.) (2007). Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce. W: M. Wittek (red.), Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce 1991–2007 (s. 191–197). Opole: Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce.

Identifiers

DOI

10.18276/os.2017.2-01