Leksem błękitny w polskiej prozie (badania korpusowe)

• Authors: Stanuleiwcz Danuta

Title variants

EN

The lexeme błękitny ‘blue’ in the Polish prose: A corpus-based study

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest omówienie występowania przymiotnika błękitny w tekstach zgromadzonych w Narodowym Korpusie Języka Polskiego (NKJP), dostępnym pod adresem www.nkjp. pl. Pod uwagę brana jest kategoria „proza” w podkorpusie zrównoważonym, a dane zostały wyekscerpowane przy pomocy wyszukiwarki PELCRA. Jak pokazuje analiza materiału wyekscerpowanego z podkorpusu zrównoważonego NKJP, błękitny używany jest w prozie częściej niż w tekstach innych, nieliterackich kategorii. Dane korpusowe przemawiają za tym, by uważać to słowo za wyszukane, „książkowe”. Dane korpusowe dostarczyły materiału pozwalającego na wychwycenie różnic – nie tylko frekwencyjnych – w stosowaniu przez prozaików przymiotników błękitny i niebieski. Ten pierwszy częściej używany jest w opisach nieba, wody, dymów i mgieł, natomiast drugi służy do deskrypcji ubrań i oczu.

EN

The purpose of the article is to discuss the occurrence of the adjective błękitny in the texts collected in the category “prose” of the National Corpus of Polish, available at www.nkjp.pl. The data have been excerpted from the balanced subcorpus with the search engine PELCRA. As the analysis demonstrates, błękitny is used in prose more frequently than in other texts, non-literary categories, and that is why, this word should be regarded as sophisticated and bookish. The corpus data allow for identifying differences not only in the frequency but also in the use of the words błękitny and niebieski by prose writers. Błękitny is used more often to describe the sky, water, smoke and mist, whereas niebieski, which is the basic term for blue in Polish, is employed to describe clothes and eyes.

Keywords

PL

błękitny; niebieski; proza; Narodowy Korpus Języka Polskiego

EN

błękitny ‘blue’; niebieski ‘blue’; prose; National Corpus of Polish

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 237-253

Contributors

author

Stanuleiwcz Danuta

• Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny Gdańsk

References

• Ampel-Rudolf, Mirosława. Kolory. Z badań leksykalnych i semantyczno-składniowych języka polskiego. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1994.
• Badyda, Ewa. „Niebieskie oczy matki i błękitne oczy królowej Amazonek, czyli funkcje koloru niebieskiego w poezji Zbigniewa Herberta”. Język Polski, 81/1–2 (2001): 68–75.
• Bańko, Mirosław, red. Słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
• Białoskórska, Mirosława. „Pole błękitu w lirykach Leopolda Staffa”. W: Barwa w języku, kulturze i literaturze II, red. Ewa Komorowska, Danuta Stanulewicz, 103–125. Szczecin: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZAPOL, 2010.
• Doroszewski, Witold, red. Słownik języka polskiego. Dostęp 26.11.2016. http://sjp.pwn.pl/doroszewski.
• Dunaj, Bogusław, red. Nowy słownik języka polskiego. Warszawa: Wilga, 2005.
• Górski, Rafał L., Łaziński, Marek. „Reprezentatywność i zrównoważenie korpusu”. W: Narodowy Korpus Języka Polskiego, red. Adam Przepiórkowski, Mirosław Bańko, Rafał L. Górski, Barbara Lewandowska-Tomaszczyk, 25–36. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Dostęp 25.10.2016. http://nkjp.pl/settings/papers/NKJP_ksiazka.pdf.
• Górski, Rafał L., Łaziński, Marek. „Typologia tekstów w NKJP”. W: Narodowy Korpus Języka Polskiego, red. Adam Przepiórkowski, Mirosław Bańko, Rafał L. Górski, Barbara Lewandowska-Tomaszczyk, 13–23. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Dostęp 25.10.2016. http://nkjp.pl/settings/papers/NKJP_ksiazka.pdf.
• Handke, Kwiryna. „Niebieskie lasy”. Prace Językoznawcze 26. Studia Historycznojęzykowe (2001): 58–62.
• Komorowska, Ewa. „Niebieski/błękitny в польском языке и синий/голубой в русском языке в семантико-когнитивном плане”. W: Русистика и современность. Материалы X международной научно-практической конференции 26–28 октября 2007. Т. 1. Лингвокультурология и межкультурная коммуникация, red. Ирина П. Лысакова, 170–177. Санкт-Петербург: Издательский дом «МИРС», 2007.
• Komorowska, Ewa. „O kolorze nieba w zwierciadle współczesnego języka polskiego i rosyjskiego”. W: Слово в словаре и дискурсе. Сборник научных статей к 50-летию Харры Вальтера, red. Вaлерний М. Мокиенко, Михаил Алексеенко, 113–119. Москва: Издательство «Элпис», 2006.
• Komorowska, Ewa. Barwa w języku polskim i rosyjskim. Rozważania semantyczne. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2010, 156–165.
• Pęzik, Piotr. „Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP”. W: Narodowy Korpus Języka Polskiego, red. Adam Przepiórkowski, Mirosław Bańko, Rafał L. Górski, Barbara Lewandowska-Tomaszczyk, 253–273. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Dostęp 25.10.2016. http://nkjp.pl/settings/papers/NKJP_ksiazka.pdf.
• Słownik języka polskiego PWN. Dostęp 26.11.2016. http://sjp.pwn.pl/sjp/blekitny;2445299.html.
• Stanulewicz, Danuta. „Is the Polish term for blue a typical basic colour term?”. W: Cognitive Linguistics Today, red. Barbara Lewandowska-Tomaszczyk, Kamila Turewicz, 417–433. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2002.
• Stanulewicz, Danuta. „Blue in English and Polish”. W: Europa der Sprachen: Sprachkompetenz – Mehrsprachigkeit - Translation. Akten des 35. Linguistischen Kolloquiums in Innsbruck 2000. Teil I: Sprache und Gesellschaft, red. Lew N. Zybatow, 213–222. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2003.
• Stanulewicz, Danuta. „Polish colour terms referring to blue: A corpus view”. W: Further Insights into Semantics and Lexicography, red. Ulf Magnusson, Henryk Kardela, Adam Głaz, 87–99. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2007.
• Stanulewicz, Danuta. Colour, Culture and Language: Blue in Polish. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2009.
• Stanulewicz, Danuta. „On using componential analysis in investigating colour vocabulary: Features of selected Polish words for blue”. W: Linguistic Insights: Studies on Languages, red. Isabel de la Cruz Cabanillas, Cristina Tejedor Martinez, 70–83. Alcalá: Universidad de Alcalá Servicio de Publicationes, 2014.
• Stanulewicz, Danuta. „Stałość i zmienność w polskim leksykonie barw: ewolucja nazw barw niebieskich”. W: Stałość i zmienność w językach i kulturach świata. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Komorowskiej z okazji 30-lecia pracy naukowej. T. I, red. Dorota Dziadosz, Agnieszka Krzanowska, Agnieszka Szlachta, 395–416. Szczecin: Volumina.pl Daniel Krzanowski, 2014.
• Stanulewicz, Danuta. „Wykorzystanie korpusów w badaniach znaczenia (na przykładzie nazw barw)”, w: Słowa bez tajemnic I: Słowa w systemie i w tekście, red. Beata Milewska, Dagmara Maryn-Stachurska, 22–43. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2016.
• Tokarski, Ryszard. Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Wydanie drugie rozszerzone. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2004.
• Zaręba, Alfred. „Nazwy barw niebieskich w dialektach i historii języka polskiego”. Język Polski, 30 (1950): 11–31.
• Zaręba, Alfred. Nazwy barw w dialektach i historii języka polskiego. Wrocław: Ossolineum, 1954.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2017.16-15