„SYTUACJA” JAKO KATEGORIA ANALIZY BEZPIECZEŃSTWA CZŁOWIEKA

• Authors: Jarmoszko Stanisław

Title variants

EN

“SITUATION” AS A CATEGORY OF HUMAN SECURITY ANALYSIS

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia podstawowe założenia teorii sytuacji jako kategorii analizy bezpieczeństwa człowieka w ujęciu mikro strukturalnym. Jego intencją jest przezwyciężenie dominacji i nadużywania pojęcia „kryzys” w dotychczasowych rozważaniach o bezpieczeństwie, poszerzenie i pogłębienie przestrzeni analizy tej problematyki, jej rozhermetyzowanie i ukazanie nowych kierunków penetracji badawczych. Na podstawie ogólnych zagadnień teorii sytuacji (istoty pojęcia w naukach społecznych czy podstawowej klasyfikacji), przedstawiony został ciąg możliwych sytuacji życiowych człowieka w scenariuszu negatywnym – sytuacje nadzwyczajne i ekstremalne:trudne, kryzysowe, krytyczne i graniczne. Poza zdefiniowaniem, ukazane zostało ich usytuowanie pośród podstawowych zagadnień teorii bezpieczeństwa.

EN

The article presents the rudiments of the situation theory as a category of human security analysis in the micro-structural sense. The intention of the paper is to overcome the domination, and overuse of the term “crisis” in the so-far considerations on security, as well as to broaden, and explore the scope of the analysis of the matter. The article also aims at deencapsulation, and pointing at new directions for the research. Based on the general issues within the theory of situation (the term’s meaning in social sciences or the basic classification), the paper introduces a sequence of potential, life-related human situations in the negative scenario – situation of extraordinary, extreme, critical, or border nature. Apart from defining such situations, their placement among the fundamental issues within the theory of security was also presented.

Keywords

PL

bezpieczeństwo, teoria sytuacji, sytuacje nadzwyczajne i ekstremalne – trudne, kryzysowe, krytyczne i graniczne.

EN

security; situation theory; extraordinary, extreme, difficult, critical, border situations.

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2020
• Issue: 2
• Pages: 47-64

Contributors

author

Jarmoszko Stanisław

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

References

• Boin, A. (2005). From crisis to disaster: towards an integrative perspective. W: R.W. Perry, E.L. Quarantelli (Eds.), What is a disaster? New answers to old questions (153-172). Philadelphia: Xlibris Press.
• Borys, B. (2004). Sytuacje ekstremalne i ich wpływ na stan psychiczny człowieka. Psychiatria, 2, 97-105.
• Ciekanowski, Z., Stachowiak, Z. (2012), Klęski żywiołowe jako przesłanki sytuacji nadzwyczajnych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, seria: Administracja i Zarządzanie, 95, 375-398.
• Cieślarczyk, M., Kuriata, R. (2005). Kryzysy i sposoby radzenia sobie z nimi. Łódź: WSK.
• Cuaresma, C. J., Hlouskova, J., Obersteiner, M. (2008), Natural disasters as creative destruction? Evidence from developing countries. Economic Inquiry, 2, 214-226.
• Cuny, F. (1983). Disasters and Development. New York: Oxford University Press.
• De Bono, E. (1997). Sześć butów, czyli sześć sposobów działania. Warszawa: Medium.
• Drabarek, A. (2013), Bezpieczeństwo ontologiczne i wartości. W: K. Drabik (red.), Natura bezpieczeństwa w perspektywie personalnej i strukturalnej(66-75).Warszawa: AON.
• Ficoń, K. (2007). Inżynieria zarządzania kryzysowego. Podejście systemowe. Warszawa: BelStudio.
• Filipek, A. (2010). Kryzys jako szansa. W: M. Cieślarczyk,A. Filipek, A.W. Świderski, J. Ważniewska (red.), Pokonać kryzys –żyć bezpieczniej(63-68). Siedlce: UPH.
• Filipek, A. (2016). Psychospołeczne i prakseologiczne aspekty jakości funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego. Siedlce: UPH.
• Filozofia. Leksykon PWN, (2000). Warszawa: PWN.
• Giddens, A. (2003). Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Poznań: Zysk i S-ka
• Hallegate, S., Dumas, P. (2009). Can natural disasters have positive consequences? Investigating the role of embodied technical change. Ecological Economics, 68, 777-786.
• Hartman, J. (red.). (2006). Słownik filozofii. Kraków: Zielona Sowa.
• Hoffman, S., Oliver-Smith A. (Eds.). (2002). Catastrophe and culture: the anthropology of Disaster. Santa Fe: School of American Research Press.
• Holt, A., Andrews, H. (1993). Principles of Health and Safety at Work. London: IOSH Publishing.
• Hołyst, B. (red.). (1991). Człowiek w sytuacji trudnej. Warszawa: PTHP.
• Jarmoszko, S. (2006), Ku pedagogii bezpieczeństwa w mikroskali. W: B. Wiśniewski, W. Fehler (red.), Edukacja obronna społeczeństwa(59-70). Białystok: NWSP.
• Jarmoszko, S. (2015). Antropologia bezpieczeństwa. Kontury naukowej tożsamości. Siedlce: UPH.
• Jarmoszko, S., Barszczewski, W. (2017). Bezpieczeństwo społeczne w sytuacjach krytycznych. Siedlce: UPH.
• Jarmoszko, S. (2019), Sytuacje kryzysowe i krytyczne rudymenty teorii. W: E. Cieślak, H. Wyrębek (red.), Od bezpieczeństwa jednostki do bezpieczeństwa międzynarodowego(53-82). Siedlce: UPH.
• Jaspers, K. (1978). Sytuacje graniczne. W: R. Rudziński, Jaspers(186-242). Warszawa: WP.
• Kalinowski, R. (2011). Nadzwyczajne zagrożenia ludności i środowiska, W: R. Kalinowski, Ochrona ludności –Bezpieczeństwo –Nauka i edukacja(7-20). Siedlce: UPH.
• Kalita, W. (2013). Kryzys – istota, funkcje i związki przyczynowo-skutkowe. W: K. Jaremczuk (red.), Prakseologiczne aspekty zarządzania kryzysowego(41-85). Rzeszów-Przemyśl: WSPiA.
• Keys, D. (1999). Catastrophe. London: Arrow Books.
• Kitler, W. (2011). Bezpieczeństwo narodowe RP. Podstawowe kategorie, uwarunkowania, system. Warszawa: AON.
• Kotarbiński, T. (1975). Traktat o dobrej robocie. Warszawa: Ossolineum.
• Kubacka-Jasiecka, D. (2002). Od stresu do kryzysu – kryzys emocjonalny jako zagrożenietożsamości. W: I. Heszen-Niejodek (red.), Teoretyczne i kliniczne problemy radzenia sobie ze stresem(80-83). Poznań: SPiA.
• Kubacka-Jasiecka, D. (2005). Kryzys emocjonalny i interwencja kryzysowa – spojrzenie zperspektywy zagrożenia ja i poczucia tożsamości. W: D. Kubacka-Jasiecka, T.M. Ostrowski (red.), Psychologiczny wymiar zdrowia, kryzysu i choroby(63-66). Kraków: UJ.
• Kwiatkowski, S. (2011). Zarządzanie bezpieczeństwem w sytuacjach kryzysowych. Pułtusk: AH.
• Loranty, K. (red.). (2010). Psychospołeczne uwarunkowania zachowań jednostek i grup społecznych w sytuacjach zagrożeń. Warszawa: AON.
• Manterys, A. (2005). Sytuacja społeczna. W: Encyklopedia socjologii. Suplement (319-323). Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Olechnicki, K., Załęcki P. (1997). Słownik socjologiczny. Toruń: Graffiti BC.
• Osiatyński,W. (1990). Kryzys, czyli szansa. Warszawa: Iskry.
• Piątek, J. (1999), Symptomatologia i analiza kryzysu. W: W. Badura-Madej (red.), Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej. Poradnik dla pracowników socjalnych(39-45). Katowice: Śląsk.
• Prońko, J., Wiśniewski, B., Wojtuszek, T. (red.). (2006). Kryzys i zarządzanie. Bielsko Biała: WSA.
• Pszczołowski, T. (1978). Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Wrocław: Ossolineum.
• Ratajczak, Z., Wosińska, W. (red.). (1991). Teoria sytuacji a badanie aktywności człowieka. Katowice: UŚ.
• Skąpska, G. (2016). Co po kryzysie? Odpowiedzi katastroficzne i prometejskie na temat kryzysu oraz społecznej świadomości i solidarności.W: G. Skąpska, M.S. Szczepański, Ż. Stasieniuk (red.), Co po kryzysie(s. 9-24), Warszawa: PTS.
• Szewczuk, W. (red.). (1985). Słownik psychologiczny. Warszawa: WP.
• Terelak, J.F. (2011). Człowiek w sytuacji pracy w okresie ponowoczesności. Warszawa: UKSW.
• Thom, R. (1990). Kryzys i katastrofa. W: K. Michalski (red.), O kryzysie. Rozmowy w Castel Gandolfo(29-35). Warszawa: Res Publica.
• Thomas, W.I. (1975). Definicja sytuacji, W: W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki (red.), Elementy teorii socjologicznych(67-69). Warszawa: PWN.
• Tomaszewski, T. (1982). Człowiek i otoczenie. W: T. Tomaszewski (red.), Psychologia(s. 13-36). Warszawa: PWN.
• Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym(Dz. U. nr 89, poz. 590, art. 3, ust. 1).
• Wielecki, K. (2012). Kryzys i socjologia. Warszawa: WUW.
• Wiśniewski, B., Kaczmarczyk, B. (red.). (2012). Sytuacje krytyczne a stres. Bielsko-Biała: WSA.
• Włodarczyk, E. (2011). Zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa. W: E. Włodarczyk, I. Cytlak (red.), Człowiek wobec krytycznych sytuacji życiowych. Z teorii i praktyki pracy socjalnej(311-330). Poznań: UAM.
• Wolff, K.H. (1965). A Definition of the Situation. W: J. Gould, W.L. Kolb (Eds.), A Dictionary of the Social Sciences (36-41). New York: Free Press.
• Wolniewicz, B. (1985). Ontologia sytuacji. Warszawa: PWN.
• Wróblewski, R. (1996). Zarys teorii kryzysu, zagadnienia prewencji i zarządzania kryzysami. Warszawa: AON.
• Zieleniewski, J. (1982). Organizacja zespołów ludzkich. Warszawa: PWN.
• Zimbardo, Ph., Johnson, R.L., McCann, V. (2010). Psychologia. Kluczowe koncepcje. Człowiek i jego środowisko. Warszawa: PWN.

Identifiers

DOI

10.34813/13coll2020