Влогот на македонската редакција во меѓуредакциските контакти на црковнословенската писменост

• Authors: Црвенковска Емилиjа

Title variants

EN

The contribution of Macedonian redaction to cross-redaction contacts in Church Slavic literacy

• Languages of publication: MK

Abstracts

EN

The article reviews the cross-redaction contacts in Church Slavic literacy. It highlights the infl uence of Macedonian redaction of Church Slavic on other redactions. Possible sources of such contacts were the books which were transferred as protographs, usually by the authoritative St. Clement’s school, presence of scribes from this region in other centers of Slavic literacy, as well as possible contacts in the Mount Athos monasteries. Manuscripts which indicate the infl uence of Macedonian redaction can be found in Russian, Serbian, Bosnian and Croatian literacy. This infl uence affected orthography and different levels of language as phonological, morphological, lexical, and the level of word formation. Prestigious Slavic literacy centers contributed to popularization of different genres. Thus, St. Clement’s school had signifi cant contribution to the expansion of Slavic translational and original hymnography.

Keywords

EN

Old Church Slavic Literacy; Ohrid Literary School; Macedonian redaction of Church Slavic; Clement of Ohrid; Cross-redaction contacts

PL

język staro-cerkiewno-słowiański; redakcja macedońska; św. Klemens Ochrydzki; Ochrydzka szkoła piśmiennicza

• Publisher: Committee on Slavic Studies, Polish Academy of Sciences
• Journal: Rocznik Slawistyczny
• Year: 2016
• Volume: 65
• Pages: 7-26
• Document type: artykuł

Contributors

author

Црвенковска Емилиjа

• Uniwersytet św. Cyryla i Metodego, Skopje (Macedonia)

References

• Десподова В., 1981, Специфичните методолошки проблеми при изработката на Речникот на македонските црковнословенски ракописи, „Slovo: Journal of Old Church Slavonic Institute“, vol. 31, с. 23–31.
• Десподова В., 1984, Кон прашањето за прототипот на Мирославовото евангелие, „Македонски јазик“ г. 35, с. 251–259.
• Десподова В., 1988, Григоровичево евангелие бр. 9, Прилеп.
• Живов В. М., 1987, Проблемы формирования русской редакции церковнославянского языка на начальном этапе (По поводу книги И. Тота „Русская редакция древнеболгарского языка в конце XI – начале XII вв.“.София, 1985. 358 с.), „Вопросы языкознания“, № 1, с. 46–65.
• Кодов Хр., 1966, Фрагмент от старобългарски ръкопис с глаголическа приписка, [во:] Климент Охридски 916–1966. Сборник от статии по случай 1050 години от смъртта му, ред. Б. Ст. Ангелов [и др.], София, с. 121–131.
• Конески Б., 1957, Охридска книжевна школа, „Slovo: Journal of Old Church Slavonic Institute“, vol. 6–8, p. 177–194.
• Конески Б., 1966, Охридска книжевна школа, [во:] Словенска писменост. 1050-годишнина на Климент Охридски, уред. П. Хр. Илиевски [и др.], Охрид, с. 57–62.
• Конески Б., 1983, Руското јазично влијание врз македонските текстови од XII–XIV век, [во:] Реферати на македонските слависти за IX меѓународен славистички конгрес во Киев, уред. Б. Конески [и др.], Скопје, с. 25–28.
• Конески Б., 1986, Охридска книжевна школа, [во:] Климент Охридски. Студии, Скопје, с. 9–27.
• Конески Б., 1988, Јазични контакти меѓу старата македонска и руска писменост, [во:] Кирилометодиевскиот (старословенскиот) период и кирилометодиевската традиција во Македонија, уред. Б. Конески, Б. Видоески [и др.], Скопје: МАНУ, с. 51–56.
• Кривко Р. Н., 2012, Древнеболгарский пласт в Ростовской служебной Минее XIII в. (РНБ, Ф. п. I 137), „Slověnе = Слов5не : International Journal of Slavic Studies“, № 1, с. 145–221.
• Кривко Р. Н., 2014, Лингвистические заметки к „Учительному евангелию“ и „Сказанию церковномоу“, [во:] Зборник на трудови од Меѓународниот научен собир „Кирилометодиевската традиција и македонско-руските духовни и културни врски (по повод 1150 години од Моравската мисија и од словенската писменост)”, уред. И. Велев, А. Гиревски, Л. Макариjоска, К. Мокрова, Скопје, с. 129–140.
• Крысько В. Б., 2005, Ильина книга. Рукопись РГАДА, Тип. 131, изд. подгот.
• В. Б. К рысько, Москва.
• Кульбакин С. М., 1907, Охридская рукопись апостола конца XII века, София.
• Макаријоска Л., 2008, Јазичните особености на македонските црковнословенски текстови, [во:] Предавања на XL меѓународен семинар за македонски јазик, литература и култура, гл. уред. Е. Црвенковска, Скопје, с. 65–96.
• Макаријоска Л., 2014, Кон меѓуредакциските контакти во македонската црковнословенска писменост, „Кирилометодиевистика“, 8, с. 27–41.
• Макаријоска Л., Црвенковска Е., 2012, Глаголските форми во македонските црковнословенски текстови од XII до XIV век, „Context: review for comparative literature and cultural research = Контекст : Списание за компаративна книжевност и културолошко истражување”, 10: Реферати на македонските слависти за XV-от меѓународен славистички конгрес во Минск, Белорусија, август 2013 година, гл. уред. С. Стоjменска-Елзесер, Скопје, с. 39–60.
• Максимович К. А., 2003, Служебная майская минея как памятник древнеболгарского книжного языка. (К новейшему изданию Путятиной минеи XI века), „Славяноведение“, № 6, с. 62–70.
• Мареш Ф. В., 2008, Словенските светци во Асемановото евангелие, [во:] Мареш Ф. В., Компаративна фонологија и морфологија на македонскиот јазик, уред. З. Рибарова, Е. Црвенковска, Скопје, с. 239–248.
• Мирче в К., 1966, Към езиковата характеристика на Охридския апостол от XII в., [во:] Климент Охридски 916–1966. Сборник от статии по случай 1050 години от смъртта му, ред. Б. Ст. Ангелов [и др.], София, с. 107–120.
• Мошин В., 1983, Новгородски листићи и Остромирово јеванђеље, „Археографски прилози“, 5, с. 7–64.
• Мошин В., 1988, Мысли о начале славянского письма и об архаическом периоде южнославянской письмености в X веке, [во:] Кирило-методиевскиот (старословенскиот) период и кирило-методиевската традиција во Македонија. Прилози од научниот собир одржан по повод 1100-годишнината од смртта на Методиј Солунски, Скопје, 1–3 окт. 1985 година, уред. Б. Конески [и др.], Скопје: МАНУ, с. 85–97.
• Облак В., 1994, Македонски студии, Љубљана. [Превод на: Macedoniche Studien, Wien 1896].
• Пентковский А. М., 2011, Греческий оригинал славянского Синаксаря и его локализация, [во:] Славяно-русский пролог по древнейшим спискам, Синаксарь (житийная часть Пролога краткой редакции за сентябрь-февраль), т. 2: Указатели. Исследования, подгот. В. Б. Крыско, Л. В. Прокопенко, В. Желязкова, И. М. Ладыженский, А. М. Пентковский, Москва: РАН, БАН, с. 651–664.
• Пичхадзе А. А., 2008, Южнославянские традиции в древнерусской письменности (лексика и грамматика), [во:] Славянское языкознание. Международный съезд славистов (Охрид, 10–16 сентября 2008 г.). Доклады российской делегации, отв. ред. А. М. Молдован, Москва, с. 152–172.
• Пичхадзе А. А., 2009, О языковых особенностях славянских служебных миней, [во:] Bibel, Liturgie und Frömmigkeit in der Slavia Byzantina. Festgabe für Hans Rothe zum 80. Geburtstag, ur. D. Christians, D. Stern, V. S. Tomeller, München; Berlin, S. 297–308.
• Пичхадзе А. А., 2011, Переводческая деятельность в домонгольской Руси. Лингвистический аспект, Москва.
• Погорелов В., 1936, Чешские продолжатели Кирилло-Меqодиевской традиции, [во:] Extrait des Actes du IVe Congrès International des études byzantines, Sofia, p. 3–15. (Bulletin de l’Institut archéologique bulgare, vol. 10).
• Рибарова З., 1988, Видението на апостол Павле од Тиквешкиот зборник и неговиот однос кон сродните текстови од опширната редакција, „Македонистика” 5, c. 149–161.
• Рибарова З., 1991, Меѓуредакциски контакти во македонската писменост, [во:] Предавања на XXIII семинар за македонски јазик, литература и култура, ред. К. Пеев, Скопје, с. 183–191.
• Рибарова З., 1993, Кирилометодиевската традиција во паримејниот текст од триодите Орбелски и Хлудов, [во:] Реферати на македонските слависти за XI меѓународен славистички конгрес во Братислава, уред. Б. Видоески, Скопје, с. 91–98.
• Рибарова З., 1998, Русизми во Радомировото евангелие, [во:] Македонско-руски јазични, литературни и културни врски. Материјали од Првата македонско-руска славистичка конференција, Охрид, 23–24 август 1995 г., ред. М. Ѓурчинов [и др.], Скопје, с. 195–204.
• Рибарова З., 2000, Основни особености на јазикот на текстовите, [во:] Речник на црковнословенскиот јазик од македонска редакција, т. 1: Вовед, ред. З. Рибарова, Скопје, с. 25–31.
• Рибарова З., 2005, Јазикот на македонските црковнословенски текстови, Скопје: МАНУ.
• Рибарова З., 2009, Палеословенистички студии, Скопје.
• Толстой Н. И., 1998, К вопросу о древнеславянском языке как общем литературном языке южных и восточных славян, [во:] Толстой Н. И., Избранные труды, т. 2: Славянская литературно-языковая ситуация, Москва, с. 66–89.
• Угринова-Скаловска Р., 1970, Траги од глаголската писмена традиција во македонските кирилски текстови од 12 и 13 век, „Годишен зборник на Филозофскиот факултет на Универзитетот во Скопје“, кн. 22, с. 571–580.
• Угринова-Скаловска Р., 1976, За некои особености на македонската варијанта на црковнословенскиот, „Slovo: Journal of Old Church Slavonic Institute“, vol. 25–26, p. 175–184.
• Угринова-Скаловска Р., 1980, Писмениот јазик во средновековна Македонија, „Литературен збор“, г. 27/6, с. 11–16.
• Угринова-Скаловска Р., 1988, Заемните врски помеѓу македонската и српската варијанта на црковнословенскиот јазик, [во:] Кирило-методиевскиот (старословенскиот) период и кирило-методиевската традиција во Македонија.
• Прилози од научниот собир одржан по повод 1100-годишнината од смртта на Методиј Солунски, уред. Б. Конески, Б. Видоески [и др.], Скопје: МАНУ, с. 159–165.
• Црвенковска Е., 2015, Стандардизацијата на старословенскиот јазик и развојот на македонската редакција на црковнословенскиот јазик, [во:] Предавања на XLVII меѓународен семинар за македонски јазик, литература и култура, ред. одбор М. Цветковска, С. Велева, Скопје, с. 13–43.
• Црвенковска Е., (во печат), Првобитниот словенски комплекс на богослужбени книги по византиски обред („корпусот на Климент“) и формирањето на македонската редакција на црковнословенскиот, „Slověnе = Слов5не. International Journal of Slavic Studies“.
• Crvenkovska E., 2015, Veze između hrvatskoglagoljske i makedonske pismenosti, [во:] Hrvatsko glagoljaštvo u europskom okružju, [во:] Zbornik radova Međunarodnoga znanstvenoga skupa povodom 110. obljetnice Staroslavenske akademije i 60. obljetnice Staroslavenskoga instituta, Krk, 5 i 6. listopada 2012, ur. V. Badurina Stipčević, S. Požar, F. Velčić et all, Zagreb, s. 499–514.
• Čermák V., 2008, K pojetí nové církevní slovanštiny v areálu Slavia ortodoxa a Slavia latina, [во:] Česká slavistika. Příspěvky k XIV. mezinárodnímu sjezdu slavistů. Ochrid 10.–16. 9, „Slavia“, roč. 77, s. 29–39.
• Grabar B., 1970, Iz problematike slavenskih apokrifa, [во:] Сомпозиум 1100-годишнинаод смртта на Кирил Солунски. 23–25 мај 1969, Скопје–Штип, кн. 1, гл. уред. Р. Угринова-Скаловска, Скопје, c. 91–97.
• Grabar B., 1985, Osobitosti grafi je i jezika glagoljskog Fraščićeva psaltira, [во:] Litterae Slavicae Medii Aevi Francisco Venceslao Mareš sexagenario oblatae, Hrsg. J. Reinhart, München, S. 75–96.
• Hamm J., 1988, Pojava i razvitak ćirilometodskog pisma na hrvatskom tlu i njegove veze s Makedonijom, [во:] Кирило-методиевскиот (старословенскиот) период и кирило-методиевската традиција во Македонија. Прилози од научниот собир одржан по повод 1100-годишнината од смртта на Методиј Солунски, Скопје, 1–3 окт. 1985 година, уред. Б. Конески [и др.], Скопје: МАНУ, c. 167–175.
• Hercigonja Е., 2004, Na temeljima hrvatske književne kulture, Zagreb: Matica hrvatska.
• Hercigonja E., 2009, Tisućljeće hrvatskoga glagoljaštva, Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada.
• Mareš F. V., 2000, Církevněslovanské písemnictví v Čechách, [во:] Cyrilometodějská tradice a slavistika, red. E. Bláhová, J. Vintr, Praha, s. 256–327.
• Mihaljević M., 1997, Jezična slojevitost Brevijara Vida Omišljanina iz 1396. godine, „Filologija“ 29, s. 119–138.
• Mihaljević M., 2007, Leksik najstarijih hrvatskoglagoljskih fragmenata, „Studia Slavica Hungarica“ 52/1–2, p. 263–272.
• Mihaljević M., 2009, Hrvatski crkvenoslavenski jezik, [во:] Povjest hrvatskoga jezika, knj. 1: Srednji vijek, ur. S. Damjanović, Zagreb: Croatica, s. 283–349.
• Mošin V., 1962, O periodizaciji rusko-južnoslavenskih književnih veza, „Slovo: Journal of Old Church Slavonic Institute“, vol. 11–12, p. 13–131.
• Pantelić M., 1965, Glagoljski brevijar popa Mavra iz godine 1460, „Slovo: Journal of Old Church Slavonic Institute“, vol. 15–16, p. 94–149.
• Sudec S., 2010, Makedonizmi u hrvatskoglagoljskim tekstovima, [во:] Шести научен собир на млади македонисти. Скопје, 18–20 декември 2008, Скопје: Филолошки факултет „Блаже Конески“, c. 203–215.
• Šimić M., 2010, Ohridizmi u hrvatskoglagoljskim tekstovima, [во:] Зборник трудови од Меѓународниот научен собир „Свети Наум Охридски и словенската духовна, културна и писмена традиција“ организиран по повод 1100-годишнината од смртта на св. Наум Охридски, Охрид, 4–7 ноември 2010, уред. И. Велев [и др.], Скопје: Универзитет ,,Св. Кирил и Методиј“, c. 251–274.
• Štefanić V., 1963, Tisuću i sto godina od Moravske misije, „Slovo: Journal of Old Church Slavonic Institute“, vol. 13, p. 5–42.
• Tarnanidis I. C., 1988, The Slavonic Manuscripts Discovered in 1975 at St Caterine’s Monastery of Mount Sinai, Thessaloniki.
• Vrana J., 1967, Vukanovo jevanđelje. Beograd.
• Vyskočil P., 1980, Rusismy v apoštolaři Ochridském, „Slovo: Journal of Old Church Slavonic Institute“, vol. 30, s. 7–15.
• Vyskočil P., 1990, Znovu o rusismech v Ochridském apoštolaři, „Slovo: Journal of Old Church Slavonic Institute“, vol. 39–40, p. 53–71.
• Zubčić S., 2009, Makedonski predložak Kločeva glagoljaša, „Македонски јазик“, 60, c. 103–116.