Zapomniane mapy okręgów górniczo-hutniczych Królestwa Polskiego i ich autor Maksymilian Strasz

• Authors: WÓJCIK Andrzej J. WÓJCIK

Title variants

EN

Forgotten maps of mining and metallurgical districts of the Polish Kingdom and their author – Maksymilian Strasz

• Conference: SESJA NAUKOWA ZORGANIZOWANA PRZEZ KOMISJĘ HISTORII NAUKI PAU I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE UJ. W 215. rocznicę założenia przez Jana Śniadeckiego Obserwatorium Astronomicznego (9 V 2007)
• Languages of publication: PL EN

Abstracts

The establishment of the Kingdom of Poland (in 1815, within the framework of Empire of Russia) and the development of government-run mining and metallurgy gave a chance of employment to many well-educated specialists in the fields of geology and mining. This also meant that they were involved, for the first time, in a number of new tasks, such as the drafting of the first economic maps of the mining districts: the Eastern District, covering the region of the Świętokrzyskie Mountains, and the Western District, located on the south-western peripheries of the Kingdom and bordering on the lands held by Prussia and Austria. One of the specialist must have been Maksymilian Strasz (1804–1885), the author of two maps which appeared in print in 1846: Karta położenia Zakładów Górniczych Rządowych w Królestwie Polskim. Okręg Wschodni [Map of the location of governmental mining plants in the Kingdom of Poland. Eastern District] (scale 1:126 000, engraved by J. Dietrich at the Lithography of the Bank of Poland in Warsaw) and Karta ogólna położenia Zakładów Górniczych Rządowych w Królestwie Polskim, Okręgu Zachodnim, z oznaczeniem utworów powierzchni ziemi w przybliżeniu [General map of the location of governmental mining plants in the Kingdom of Poland, Western District, with an approximate indication of the formations of the earth’s surface] (scale 1:126 000, engraved by P. Kresse at the Lithography of the Bank of Poland in Warsaw). Unfortunately, no descriptions or other information on how the maps were drafted have been preserved, nor is there any information on how many maps were printed. The map of the Eastern District was drafted in much detail, both with regard to topography, and the mining and metallurgical content. The location of industrial plants was indicated, as was the range of forests. By contrast, in the map of the Western District the content was largely simplified, and the whole map seems not to have been a completed work. In spite of the many technical shortcomings, it must be said that both described maps were the first comprehensive cartographical representation of the industrial regions. Maksymilian Strasz presented both mineral deposits, as well as the location of and interrelations between particular industrial plants on his maps.

• Publisher: Polska Akademia Umiejętności
• Journal: Prace Komisji Historii Nauki PAU
• Year: 2010
• Volume: 10
• Pages: 399-411

Dates

cover

2010

Contributors

author

WÓJCIK Andrzej J. WÓJCIK

References

• J. L. Adamczyk, Dom własny Maksymiliana Strasza oraz projekt siedziby Rządu Gubernialnego Krakowskiego jego autorstwa w Kielcach, Biuro Dokum. Zabytków, Wydz. Kult. i Sztuki, Urząd Miejski, Kielce 1982.
• R. Bobrowski, Fotografia polska 1839–1980. W: pr. zbior., Wszystko o fotografii. Praktyka, estetyka, nowoczesne zastosowanie, Wyd. Artyst i Film., Warszawa 1984.
• M. Burdowicz-Nowicka, Strasz Maksymilian Edward Andrzej. W: Polski Słownik Biograficzny, 2006, t. XLIV/2, z. 181, s. 208–210.
• B. Chwaściński, Strasz Maksymilian. W: Słownik Biograficzny Techników Polskich, 1997, t. 8, s. 115–116.
• I. Gałecka, Z. Kaczkowska, A. Kalniet, M. Sokołowska, Bibliografia i rejestr map oraz materiałów kartograficznych z zakresu geologii Polski. Wiek XIX i XX, Wyd. Geol., Warszawa, 1956.
• Kościół ks. Pijarów przy ulicy Długiej w Warszawie, Arch. Główne Akt Dawnych, Katalog rysunków architektonicznych z Akt Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Warszawa.
• L. Kruczek, Miniatury. Płaskorzeźby i sylwetki XVI–XX wieku. Katalog zbiorów. Muzeum Wnętrz Zabytkowych, Pszczyna, 1987.
• Mapa Okręgu Wschodniego, Przedsiębiorstwo Państwowe Wydawnictw Geodezyjnych w Warszawie (nr C.W. 0164), 1953 r.
• H. Łabęcki, Górnictwo w Polsce. Opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym, Drukarnia J. Kaczanowskiego, Warszawa 1841, t. 1, s. 1–538.
• O. Lewocki, Jeometrya dla szkół wydziałowych, Druk. Kom. R. W., Warszawa 1828, s. 1–218.
• A. Magier, O używaniu barometrów, termometrów i inych narzędzi metrologicznych, Druk. W. Dąbrowieckiego, Warszawa 1815, s. 1–48.
• O reorganizacji górnictwa i oddaniu takowego pod zarząd Komisji rządowej przychodów i skarbu, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, t. XI, s. 374.
• O ustanowieniu głównej dyrekcji i szkoły górniczej w m. Kielcach, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”. T. I, s. 169.
• O utworzeniu oddzielnego zarządu górnictwa przy Kommissji rządowej przychodów i skarbu, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, t. XXXI, s. 221.
• F. Paszkowski, O topografyi gór, Druk. J. Czecha, Kraków 1830, s. 1–154.
• J. E. Piasecka, Dzieje hydrografii polskiej do 1850 roku, Zakł. Nar. Ossolińskich, Wyd. PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków. „Monogr. z Dziejów Nauki i Techn.”, t. LXV, 1970, s. 1–198.
• J. Płażewski, Spojrzenie w przeszłość polskiej fotografii, Państw. Inst. Wydaw., Warszawa 1982.
• W. Różański, A. Rembalski, Z. J. Wójcik, Księga wiadomości historyczno-statystycznych wielkiego pieca w Rejowie, Tow. Prz. Górn., Hutn. i Przem. Staropol. w Kielcach, Kielce 1995, s. 1–151, [s. 1–13].
• J. A. Rzymełka, Dzieje poznawania geologicznego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego do 1870 roku, „Pr. Nauk. Uniw. Śl.”, 1988, nr 898, s. 135.
• M. Strasz, Brulion wymiarów brzegów rzeki Wisły pod wsiami Podgórzyce, Potycz, Królewski Las, Borki, Brzunin, Radzanowska Kępa, woj. Mazowieckiego, obwód warszawski, Arch. Główne Akt Dawnych, Warszawa, sygn. 266–269, 1822, s. 1–308.
• M. Strasz, O ubezpieczeniu piasków przeciw wiatrom, „Gazeta Warszawska”, 1830, nr 109.
• M. Strasz, O kolejach żelaznych, „Wiad. Handl. i Przem.”, 1839, nr 278.
• M. Strasz, O kolei żelaznej pod względem rachunkowym, „Wiad. Handl. i Przem.”, 1839, nr 326.
• M. Strasz, Porównanie między kanałami spławnemi i drogami żelaznemi, „Wiad. Handl. i Przem.”, 1839, nr 331.
• M. Strasz, Plan sytuacyjny części miasta Kielc obejmujący położenie kanonii przy ulicy Krakowskiej pod Nm 35 sytuowanej z oznaczeniem oddzielenia części ogrodu od tejże kanonii należącego, którą życzyliby nabyć małżonkowie Straszowie, a która [...] wynosi 9650 łokci kwadratowych, mając od ulicy Krakowskiej frontu 52 łokcie, a od Wesołej 30 łokci, Arch. Państw., Kielce, Akta notariusza Szczepanowskiego, Rep. nr 25, k. 51–52.
• M. Strasz, 1839, Plan sytuacyjny położenia nowego gmachu zaprojektowanego na pomieszczenie władz Rządu Gubernialnego Krakowskiego w mieście Kielcach, z niwelacjami gruntu, na którym tenże gmach ma być wzniesionym oraz Plan piętra parterowego, Arch. Główne Akt Dawnych, Warszawa, sygn. AD 160/8.
• M. Strasz, Sposób przenoszenia na papier przedmiotów za pomocą kamery obscury przez wpływ samego światła,. „Wiad. Handl. i Przem.”, 1839, nr 308.
• M. Strasz, Opis szczegółowy sposobu wyrabiania daugerrotypów, „Wiad. Handl. i Przem.”, 1839, nr 336.
• M. Strasz, Uwagi nad przedstawianiem przedmiotów w daugerrotypie. „Wiad. Handl. i Przem.”, 1839, nr 347.
• M. Strasz, Obraz zdjęty z natury sposobem pana Daguerre, znajdujący się w Sali ochrony, Towarzystwa dobroczynności, „Wiad. Handl. i Przem.”, 1839, nr 338.
• M. Strasz, Ecowanie i rozmnażanie słonecznych obrazów Daguerra, „Wiad. Handl. i Przem.”, 1839, nr 338.
• M. Strasz, Opisanie systemu budowy mostów, wynalezionego przez p. Néville inżyniera angielskiego, „Wiad. Handl. i Przem.”, 1840, nr 352.
• M. Strasz, Rachunek zasad podanych przez..., Arch. Muzeum Ziemi, Warszawa 1844, sygn. S. 2/15.
• M. Strasz Ogólne wiadomości o najnowszych wynalazkach dotyczących wyrobu żelaza i stali, „Korespondent Rolniczy, Przemysłowy i Handlowy”, 1857, nr 17.
• M. Strasz, Niektóre późniejsze odkrycia w sztuce Photogenii, „Wiad. Handl. i Przem.”, 1840, nr 418.
• M. Strasz, 1840, Dom własny Maksymiliana Strasza przy ulicy Krakowskiej w Kielcach. Arch. Państw., Kielce, sygn. DU 135.
• M. Strasz, 1846, Karta położenia Zakładów Górniczych Rządowych w Królestwie Polskim. Okręg Wschodni [skala ok. 1:126000]. Rytował J. Dietrich, Litogr. Banku Polskiego, Warszawa (wymiary mapy: 68x40 cm).
• M. Strasz, 1846, Karta ogólna położenia Zakładów Górniczych Rządowych w Królestwie Polskim. Okręgu Zachodnim z oznaczeniem utworów powierzchni ziemi w przybliżeniu [skala ok. 1:126000]. Rytował P. Kresse, Litogr. Banku Polskiego, Warszawa (wymiary mapy: 43x68 cm).
• M. Strasz, Fotografia, czyli opisanie środków obecnie używanych do zdejmowania obrazów za pomocą światła, przy użyciu kollodionu, złożona podług najnowszych dzieł, Wyd. M. Orgelbranda, Warszawa 1856 [publikacja nie zachowała się i znana jest z różnych odpisów].
• M. Strasz, Fotografia, czyli zbiór środków używanych do zdejmowania obrazów za pomocą światła, na papierze lub na szkle, ułożony do praktycznego zastosowania, podług dzieł hrabiego de la Sor i Texier, le Graya i Brebissona przez... Wyd. G. L. Glücksberga, Warszawa 1857, [s. 1–4], s. 1–109.
• M. Strasz, Dalszy ciąg Fotografii, czyli opisanie nowych najpraktyczniejszych środków do zdejmowania obrazów za pomocą światła, na papierze lub na szkle, ułożony podług dzieł wydanych w Paryżu w ciągu roku 1857 i 1858. Wyd. G. L. Glücksberga, Warszawa 1860, s. 1–53.
• M. Strasz, Dalszy ciąg Fotografii, czyli opisanie nowych praktycznych środków oraz wypróbowanych recept, do zdejmowania obrazów za pomocą światła na papierze lub na szkle. Ułożonych podług najnowszych dzieł francuskich i niemieckich przez..., Wyd. F. Kowalskiego, Warszawa 1862, s. 1–16.
• M. Strasz, Dalszy ciąg Fotografii, czyli opisanie nowych praktycznych środków oraz wypróbowanych recept, do zdejmowania obrazów za pomocą światła na papierze lub na szkle. Ułożonych podług najnowszych dzieł francuskich i niemieckich przez..., Wyd. F. Kowalskiego, Warszawa, 1862, s. 1–54, [s. 1–16].
• M. Strasz, Dalszy ciąg Fotografii, czyli opisanie nowych praktycznych środków oraz wypróbowanych recept, do zdejmowania obrazów za pomocą światła na papierze lub na szkle. Ułożonych podług najnowszych dzieł francuskich i niemieckich przez..., Wyd. F. Kowalskiego, Warszawa 1866, [s. 1–4], s. 1–58.
• J. Szczepański, Poglądy Staszica na modernizację górnictwa i hutnictwa. W: „Stanisław Staszic. Mater. Sesji Staszicowskiej”, 19–20 X 1995, Piła, Muz. Stanisława Staszica, Piła 1997, s. 141–154.
• Widok ogólny folwarku, Arch. Główne Akt Dawnych, Gabinet Rycin: „Plany szczegółowe posesji zwanej Koszyki”, Warszawa, sygn. GR 3722 (akwarela, 1827).
• A. J. Wójcik, Okręgi przemysłowe Królestwa Polskiego w pierwszej połowie XIX wieku. W: Materiały VIII Konferencji „Górnicze dziedzictwo kulturowe i rewitalizacja terenów poprzemysłowych”. Zarząd Główny Stow. Inż. i Techn. Górn. w Katowicach, Mysłowice, 19–20 października 2006 r., s. 143–151.
• A. J. Wójcik, Organizacja władz górniczych i hutniczych Królestwa Polskiego w pierwszej połowie XIX wieku, „Analecta”, 2005, z. 1–2, s. 227–308.
• A. J. Wójcik, Górnicy Stanisława Staszica – organizacja władz górniczych Królestwa Polskiego, „Budown. Górn. i Tunel.” 2, 2005, s. 41–50.
• A. J. Wójcik, Zabytki kartografii – mapy okręgów górniczych Królestwa Polskiego. W: „WUG – Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie”, III Konferencja „Dziedzictwo i historia górnictwa oraz wykorzystanie pozostałości dawnych robót górniczych”, 2007, nr 4, s. 67–68.
• W. Wrześniewski, Miernictwo niższe, Druk. J. Dietrich, Warszawa 1841, s. 1–259.
• W. Żdżarski, Zaczęło się od Daguerre’a. Szkice z dziejów fotografii XIX w., Wyd. Artyst. i Filmowe, Warszawa 1977, s. 20–24 i 83–85.