Problemy słowotwórcze Polaków związane ze słownictwem religijnym (na podstawie materiału z internetowych poradni językowych)

• Authors: Kalicka-Karpowicz Zuzanna

Title variants

EN

Problematic derivatives in Polish religious vocabulary (based on the questions addressed to the Internet linguistic clinics)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Słowotwórcze problemy Polaków związane ze słownictwem religijnym w niewielkim stopniu dotyczą neologizmów (jedynie 8 spośród 32 derywatów), choć to ta grupa wyrazów jest najczęściej przywoływana w kontekście słowotwórstwa normatywnego. Dość dużą grupę stanowią złożenia, głównie przymiotnikowo-rzeczownikowe. W omówionym materiale pojawiają się liczne derywaty z sufiksami uznawanymi przez językoznawców za ekspansywne, w tym z sufiksami genetycznie obcymi. Najczęstszym źródłem wątpliwości pytających jest brak wyrazu w słownikach; słowniki są również przedstawiane jako najważniejsze źródło oceny poprawnościowej derywatów. Drugim istotnym kryterium jest systemowość języka - poszukiwanie analogii, co czasem skutkuje utworzeniem niepoprawnej formacji. Pytający są też zaniepokojeni obocznościami fonetycznymi: wariantami derywatów oraz zniekształceniem brzmienia podstawy. Wśród pytań występują też pytania o problemy od dawna omawiane w wydawnictwach poprawnościowych (*chrześcijanizm, *grekokatolicki). Nieczytelna budowa lub motywacja wyrazów, a w rezultacie problemy z odróżnianiem znaczeń wyrazów należących do tego samego gniazda słowotwórczego również są przyczyną zwracania się z pytaniami do internetowych poradni językowych. Na podstawie tych obserwacji można wysnuć wniosek, że słownictwo religijne w dużej mierze stanowi utrwalony zasób słów, a wątpliwości pytających dotyczą nie nowych jednostek, lecz relacji słowotwórczych w obrębie słownictwa religijnego. Na specyfikę słownictwa religijnego w zakresie słowotwórstwa wpływa też możliwość przyłączania do tematu słowotwórczego różnych afiksów, będących nośnikami różnic semantycznych (podobnie jak np. w terminach naukowych). Jednocześnie kształtowane przez wieki relacje słowotwórcze między leksemami należącymi do zbioru słownictwa religijnego nie pozostawiają miejsca na dowolność, przeciwnie - wymagają od użytkowników języka szczególnej staranności.

EN

The author analyses problems concerning derivatives which were described on the websites of different Polish linguistic clinics, as well as the probable reasons for those difficulties. Doubts rarely concern neologies. The analysis shows that orthoepic doubts are the result of the following problems: (1) the word cannot be found in any dictionary; (2) the word differs from the regular (predicted) form; (3) there is a phonetic difference between the derivate and its base; (4) a derivate has an unclear motivation and therefore its meaning seems incomprehensible.

Keywords

PL

Problemy słowotwórcze Polaków; słownictwo religijne; materiał z internetowych poradni językowych; w niewielkim stopniu dotyczą neologizmów; najczęstszym źródłem wątpliwości brak wyrazu w słownikach; słowniki jako najważniejsze źródło oceny poprawnościowej derywatów; drugim istotnym kryterium systemowość języka; oboczności fonetyczne; nieczytelna budowa lub motywacja wyrazów; wątpliwości pytających; relacje słowotwórcze w obrębie słownictwa religijnego; różneh afiksy; nośniki różnic semantycznych

EN

problematic derivatives in Polish religious vocabulary; the websites of different Polish linguistic clinics; the probable reasons; rarely neologies; be found in any dictionary; differs from the regular (predicted) form; a phonetic difference between the derivate and its base; an unclear motivation; its meaning seems incomprehensible

• Publisher: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego
• Journal: Język - Szkoła - Religia
• Year: 2013
• Volume: 8
• Issue: 2
• Pages: 81-93

Contributors

author

Kalicka-Karpowicz Zuzanna

• Filologiczne Studia Doktoranckie UG

References

• D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura języka polskiego, t. I, Warszawa 1973.
• Encyklopedia katolicka, t. VIII: Język – Kino, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 2000.
• Jadacka H., Czy istnieje słowotwórstwo normatywne?, „Poradnik Językowy” 2004, z. 2.
• Jadacka H., Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2006.
• Jadacka H., Neologizmy w perspektywie normatywnej, [w:] tejże, System słowotwórczy polszczyzny, Warszawa 2001.
• Jadacka H., System słowotwórczy współczesnej polszczyzny (1945–2000), Warszawa 2001.
• Jadacka H., Teoretyczne podstawy słowotwórstwa normatywnego, „Poradnik Językowy” 1992, z. 8.
• Łaziński M., O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa 2006.
• Nagórko A., Słowotwórstwo, [w:] tejże, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 2006.
• Nowy słownik poprawnej polszczyzny (NSPP), pod red. A. Markowskiego, Warszawa 2000.
• Pałucka I., Czy istnieje „język religijny”?, „Język Polski” 2000, z. 3–4.
• Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (PSWP), pod red. H. Zgółkowej, Poznań 1994–2004.
• Słownik języka polskiego (SDor), pod red. W. Doroszewskiego, Warszawa 1958–1969.
• Słownik języka polskiego (SSz), pod red. M. Szymczaka, Warszawa 1996.
• Uniwersalny słownik języka polskiego (USJP), pod red. S. Dubisza, E. Sobol, Warszawa 2007.
• USJPterg Indeks a tergo, [do:] Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, E. Sobol, Warszawa 2007.
• Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z dnia 23 sierpnia 1995 r., nr 97, poz. 481.
• Waszakowa K., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne obce, Warszawa 1994.
• Wielki słownik poprawnej polszczyzny (WSPP), pod red. A. Markowskiego, Warszawa 2004.
• Zdunkiewicz-Jedynak D., Język religijny, [w:] tejże, Wykłady ze stylistyki, Warszawa 2008.
• Zdunkiewicz-Jedynak D., Język religijny, [w:] tejże, Wykłady ze stylistyki, Warszawa 2008.
• http://pik.kielce.pl/front/category/8/
• http://poradnia.pwn.pl/
• http://www.kul.pl/witamy-na-stronie-poradni-jezykowej-kul,art_33581.html
• http://www.polonistyka.fil.ug.edu.pl/pl/jezykoznawstwo_polonistyczne--porady_ jezykowe/
• http://www.poradnia-jezykowa.uni.wroc.pl/pj/
• http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/