Norma przekroczona! Upolitycznienie pracy w latach 50. XX w.

• Authors: Małgorzata Gałęziowska

Title variants

EN

Planned Production Target Exceeded! Objectives and Ways of Work in the Nineteen-Fifties.

• Languages of publication: PL

Abstracts

Postrzeganie pracy jako więziotwórczej i kulturotwórczej aktywności człowieka jest trudne do pogodzenia z wymogami wydajności, przestrzegania terminów, racjonalizacją pracy i jej ideologicznym obciążeniem, preferowanym w latach 50 XX w. Społeczno-kulturowy kontekst wykonywania pracy generuje cele pracy, jej postrzeganie i rodzaj zaangażowania wykonawców, co ówcześnie wyrażało się między innymi w zobowiązaniach co do wysokości norm. Norma pracy, rozumiana jako wyznaczony arbitralnie standard, jawi się jako efekt denaturalizacji pracy oraz jako narzędzie oceny i hierarchizowania pracowników. W konsekwencji w latach 50. XX w. ukształtowały się następujące style pracy: 1) przekraczanie norm za wszelką cenę, 2) omijanie norm (wydajności) – ustalanie takich zasad pracy, by je wykonać dla nich samych, 3) lekceważenie tych norm.

It seems hard to reconcile labor as a human activity, unifying the paid workforce and promoting culture simultaneously, with the exigencies of producing surplus value, meeting the deadlines, rationalization of workflow and the ideological dimension it was charged with in the nineteen-fifties. The sociocultural context of labor generates objectives to achieve and demands a certain degree of commitment from the part of the laborer, which, in the period under investigation, found its expression in the mandatory planned production target. This norm, rather arbitrarily fixed, turns out as the result of a particular denaturalization of the act of labor and an implement for gauging and classifying the laborers. Hence during the nineteenfifties the following ways of work emerged: 1) an attempt to exceed the planned target at all costs; 2) circumvention of the job norm (productivity) by fixing own standard operation procedures and working according to their exigencies; 3) complete disregard of the norm .

Keywords

PL

Praca; Norma pracy; Instytucja totalna

EN

Labour; Planned production target; Totalitarianism institutionalized

• Publisher: Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
• Journal: Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne
• Year: 2012
• Issue: 2
• Pages: 125-145

Contributors

author

Małgorzata Gałęziowska

• Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie

References

• Bauman Z., Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy, WAM, Kraków 2006.
• Beck U., Władza i przeciwwładza w epoce globalnej. Nowa ekonomia polityki światowej, Wyd. „Scholar”, Warszawa 2005.
• Bocheński A., Rzecz o psychice narodu polskiego, PWN Warszawa 1972.
• Czołgoszewski J., Więziennictwo okresu stalinowskiego na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, Wyd. TN i OBN, Olsztyn 2002.
• Dudek A., Zblewski Z., Utopia znad Wisły. Historia Peerelu, Warszawa – Bielsko-Biała 2008.
• Dyczewski L., Kultura polska w procesie przemian, RW KUL, Lublin 1995.
• Gałęziowska M., Spory o sens pracy. Normatywny i praktyczny wymiar ethosu pracy w socjalizmie – na przykładzie Więzienia Progresywnego w Jaworznie (1951–1953), „Dzieje Najnowsze” 2009, rocznik XLI, nr 4.
• Goffman E., Charakterystyka instytucji totalnych, [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej teorii zachodniej, [wyb.] W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki, PWN, Warszawa 1976.
• Jezior J., Wartość pracy. Studium socjologiczne na podstawie badań w regionie środkowo-wschodniej Polski, UMCS, Lublin 2005.
• Kotarbiński T., Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław 1973.
• Kurowski S., Doktrynalne uwarunkowania obecnego kryzysu gospodarczego PRL, [w:] Raport o stanie narodu i PRL, „Biblioteka Kultury” t. 313, Instytut Literacki, Paryż 1980.
• Makrełow K., Człowiek w procesie pracy. Społeczne więzi w kolektywie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1983.
• Markiewicz J., Jaworzno niejedno ma imię – rozważania nad prawem i odpowiedzialnością, [w:] Historia martyrologii więźniów obozów odosobnienia w Jaworznie 1939–1956, [red.] K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Jaworzno 2002.
• Marody M., Giza-Poleszczuk A., Przemiany więzi społecznych, Scholar, Warszawa 2004.
• Michalski M., Człowiek, praca kultura. O kulturowym wymiarze pracy ludzkiej, Wyd. Poznańskie, Poznań 2005.
• Miroszewski K., Centralny Obóz Pracy Jaworzno (1945–1950), [w:] Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943–1956, [red.] K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Muzeum Miasta Jaworzno, Jaworzno 2007.
• Nowak E., Cern K. M., Ehos w życiu publicznym, WN PWN, Warszawa 2008.
• Parsons T., Struktura społeczna a osobowość, PWE, Warszawa 1969.
• Portet S., Elastyczność zatrudnienia w Polsce, [w:] Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI w., [red.] M. Marody, Wyd. „Scholar”, Warszawa 2007.
• Roszko J., Prawda o górniku Pstrowskim, Warszawa 1975.
• Sassen S., Territory-Authority-Rights. From Medieval to Global Assamblages, Princeton University Press, Princeton and Oxford 2006.
• Sennet R., Korozja charakteru. Osobiste konsekwencje pracy w nowym kapitalizmie, Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2006.
• Strzeszewski Cz., Katolicka nauka społeczna, RW KUL, Lublin 1994.
• Strzeszewski Cz., Praca ludzka. Zagadnienie społeczno-moralne, TN KUL, Lublin 1978.
• Świda-Ziemba H., Człowiek wewnętrznie zniewolony. Mechanizmy i konsekwencje minionej formacji – analiza psychosocjologiczna, wyd. Zakład Stosowanych Nauk Społecznych i Aksjologii Ogólnej, INS UW, Warszawa 1997.
• Szwagrzyk K., Jaworzno. Historia więzienia dla młodocianych więźniów politycznych 1951–1955, wyd. „Jaworzniacy” Fundacja Pomocy Byłym Młodocianym Więźniom Politycznym lat 1944–1956, Wydawnictwo „Klio”, Wrocław 1999.
• Thom F., Drewniany język, CDN, Warszawa 1990.
• Trutkowski C, Teorie społecznych reprezentacji i jej zastosowania, [w:] Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI w., [red.] M. Marody, Wyd. „Scholar”, Warszawa 2007.
• Żebrowski L., Jaworzno, [w:] Encyklopedia białych plam, t. VIII, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2002.
• Żygulski K., Święto i kultura. Święta dawne i nowe, rozważania socjologa, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1981.
• Żygulski K., Wartości i wzory kultury, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1975.
• „Analiza pracy wychowawczej wśród więźniów młodocianych Jaworzna”, IX 1952 r. Archiwum Akt Nowych, sygn. MBP 1744/77.
• Współoprawny zespół zobowiązań pracowniczych, Więzienie Progresywne dla młodocianych politycznych w Jaworznie, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie sygn. DH 12714 OMO, 20–22 lipca 1952 r.
• „Błyskawice” z Więzienia Progresywnego w Jaworznie, współoprawny zespół gazetek, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie sygn. DH 12738 OMO/31.
• Kronika Więzienia Progresywnego dla Młodocianych Politycznych w Jaworznie 1952–1953, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie sygn. DH 12711 OMO.
• Kronika Więzienia Progresywnego dla Młodocianych Politycznych w Jaworznie 1951, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie sygn. DH 12712 OMO.
• Cześć przodownicom pracy umacniającym potęgę gospodarczą, dobrobyt i siłę obronną naszej ojczyzny sygn. DH 12564 OMO.
• Zwiększając wydajność pracy i obniżając koszta produkcji budujesz siłę Polski sygn. DH 12566 OMO.
• Podnosząc wydajność pracy pracujesz dla siebie, pracujesz dla Polski sygn. DH 12572 OMO.
• Zwycięstwem produkcyjnym bijesz wroga klasowego, przekreślasz plany imperialistów sygn. DH 12573 OMO.
• Twój stosunek do pracy miarą Twojego patriotyzmu sygn. DH 12574 OMO.
• Pomyśl ile szkody Polsce i tobie przynosi bumelanctwo, marnotrawstwo i pijaństwo sygn. DH 12577 OMO.
• Wzmożoną pracą i walką o realizację planów produkcyjnych i podniesienie stopy życiowej wspieramy robotników krajów kapitalistycznych i kolonialnych w walce z imperializmem sygn. DH 12581 OMO.
• Kobieto wiejska! podnosząc wydajność z hektara, przodując w hodowli i kontraktacji przyczyniasz się do wzrostu dobrobytu wsi i bogactwa kraju sygn. DH 12582 OMO.
• Młodzi robotnicy! Cześć waszej pracy! Przekraczajcie normy, oszczędzajcie surowce, obniżajcie koszty własne, walczcie o wysoką jakość produkcji. W górę sztandar współzawodnictwa zlotowego! 20–22 VII 1952 Warszawa sygn. DH 12595 OMO.
• Cześć przodownikom pracy, bohaterom socjalistycznego budownictwa sygn. DH 12624 OMO.
• Czaplińska R., Z archiwum pamięci. 3653 więzienne dni, IPN KŚZpNP, Wrocław 2003.
• Gerung J., Czy tylko trzy lata. Wspomnienia więźnia politycznego z okresu stalinowskiego, Wyd. f.k.anda, Warszawa 2007.
• Księga listów PRL. 1951–1956, wybór i opracowanie G. Sołtysiak, Wyd. Baobab, Warszawa 2004.
• Mróz T., Więzienie Progresywne Jaworzno czy obóz koncentracyjny dla niepokornej młodzieży, [w:] Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943–1956, t. 2, [red.] K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Wyd. Muzeum Miasta Jaworzno, Jaworzno 2007.
• Pamiętniki wynalazców i racjonalizatorów, [wybór i opracowanie] J. Nowak, Instytut Wydawniczy CRZZ Warszawa 1973.
• Świda-Ziemba H., Notatki z życia systemu, „Karta” rocznik 1991, nr 3.
• „Trybuna Ludu” nr 114 (487), 27 IV 1950.
• „Trybuna Ludu” nr 120 (492), 2 V 1950.
• „Trybuna Ludu” nr 121 (493), 3 V 1950.
• „Trybuna Ludu” nr 251 (622), 12 IX 1950.

Identifiers

ISSN

2084-1140