Członkowie Rządu Centralnego Tymczasowego Wojskowego Galicji – przyczynek do biografii zbiorowej

• Authors: Rychel-Mantur Dominika

Title variants

EN

Members of the Provisional Central Military Government of Galicia – a contribution to the collective biography

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W 1809 r. w wyniku wojny polsko-austriackiej wojska polskie wyzwoliły Galicję Zachodnią i część Galicji Wschodniej spod panowania austriackiego. Na tych terenach dekretem wodza naczelnego księcia Józefa Poniatowskiego utworzono Rząd Centralny Tymczasowy Wojskowy Galicji. Miał on się zająć reorganizacją administracji oraz zaopatrzeniem i organizacją oddziałów wojskowych w Galicji. Prezesem rządu został Stanisław Kostka Zamoyski, a na poszczególne stanowiska w samym rządzie oraz w podległych mu organach administracji powiatowej powołano przedstawicieli miejscowej szlachty. Materiał źródłowy pozwolił na ustalenie 53 nazwisk z tego gremium. Były to osoby urodzone między 1740 a 1780 r., wywodzące się najczęściej z bogatego ziemiaństwa i szlachty. Posiadały majątki na terenach byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Ścieżka ich kariery była typowa dla stanu społecznego, który reprezentowali. Wykształceni, najczęściej w duchu oświeceniowym, pierwsze kroki w służbie publicznej stawiali jako urzędnicy lub wojskowi. Niektóre z tych karier zapowiadały się ponadprzeciętnie, jednak upadek kraju w 1795 r. przesądził o ich przerwaniu, a rok 1809 okazał się szansą powrotu do życia publicznego. Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do charakterystyki tej grupy społecznej, wpisuje się w nurt badań nad elitami Rzeczypospolitej przełomu XVIII i XIX wieku.

EN

In 1809, in the territories of the Austrian Partition, which had been taken away from Austrians by Polish soldiers, the Central Provisional Military Government of Galicia was formed. The duties of the Governement was the reorganization of administration in Galicia and organization of military troops. The President of the Government was Stanisław Kostka Zamoyski, the most popular and richest magnate in Galicia. Representatives of the local nobility were appointed to other positions in the Government and in the poviat administration bodies. Archive materials allowed the tracing of 53 members. They were born between 1740 and 1780, most often from rich landed gentry and nobility. They owned estates in the former Polish-Lithuanian Commonwealth. Their career path was typical of the social state they represented. Educated, most often in the spirit of the Enlightenment, they took their first steps in public service as administrative officials or military personnel. Some of these careers seemed to have been above average, but the fall of the country in 1795 led to their their interruption. Withdrawing from public life, they returned in 1809. This article, an attempt to form a characteristic of this group, is part of the research on the elite of the Polish-Lithuanian Commonwealth at the turn of the 19th century.

Keywords

PL

elity polityczne; administracja; Galicja; szlachta; władza

EN

political elites; administration; Galicia; nobility; authority

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2020
• Issue: 3(16)
• Pages: 23-38

Contributors

author

Rychel-Mantur Dominika

• Instytut Historii, Uniwersytet Śląski

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD) – zesp. 178 Rząd Centralny Wojskowy Tymczasowy Obojga Galicji z 1809 r., sygn. 1, Lista cywilna Rządu Centralnego i urzędów w obydwóch Galicyach.
• Biblioteka im. Raczyńskich w Poznaniu (BRP) – rkp. 9 Sprawa z czynności rządu centralnego tymczasowego wojskowego Galicyi od dnia 4. czerwca 1809 do d.1 stycznia 1810 roku.
• Biblioteka Państwowej Akademii Nauk i Biblioteka Państwowej Akademii Umiejętności w Krakowie (BPANiBPAU) – rkp. 135 Z papierów politycznych tymczasowego rządu wojennego centralnego
• obojga Galicji. – rkp. 136 Papiery skarbowe i statystyczne tymczasowego Rządu Galicyjskiego
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Siedlcach (WUOZ Siedlce) – maszynopis, Zespół dworski w Łysowie. Dokumentacja naukowo-historyczna opracowana na zlecenie BDZ w Siedlcach, oprac. E. Mińska, Lublin 1979.
• 1880, Recueil des traites de la France, wyd. M. Clerq t. 2, Paris.
• 1918, 1955 Akty Powstania Kościuszki. Protokóły i dzienniki Rady Zastępczej Tymczasowej i Rady Najwyższej Narodowej, wyd. S. Askenazy, W. Dzwonkowski, t. 1–3, cz. 1–2, Polska Akademia Umiejętności, Kraków–Wrocław.
• Dembowski L., 1898, Moje wspomnienia, t. 1, Księgarnia K. Grendyszyńskiego, Petersburg.
• Osiński L., 1810, Pamiętnik Wwarszawski, t. 1, wyd. L. Osiński, Warszawa.
• Potocka-Nakwaska K., 1862, Pamiętnik o Adamie hr. Potockim, pułkowniku 11. pułku jazdy Księstwa Warszawskiego, Drukarnia „Czasu”, Kraków.
• 1869, Rys historyczny kampanii odbytej w roku 1809 w Księstwie Warszawskim pod dowództwem ks. J. Poniatowskiego, Księgarnia J. K. Żupańskiego i K.J. Heumanna, Poznań.
• Ajewski K., 2010, Stanisława Kostki Zamoyskiego życie i działalność 1775–1856, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa.
• Askenazy S., 1898, Ministeryum Wielhorskiego 1815–1816, Warszawa.
• Boniecki A., 1899–1900, 1906–1907, Herbarz Polski, t. 1–2, 9–10, skład główny Gebethner i Wolff, Warszawa.
• Chomętowski W., 1867, Pamiętnik Feliksa hr. Łubieńskiego Ministra Sprawiedliwości, wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa 1867.
• Dunin-Borkowski, J.S., 1901, Austryaccy radcy tajni w Galicyi, wyd. Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, Lwów.
• Dzieduszycki M., 1865, Kronika Domowa Dzieduszyckich, wyd. M. Dzieduszycki, Lwów.
• Garbiński W., 1856, Rys życia Stanisława Kostki hrabi ordynata Zamoyskiego, Drukarnia Gazety Warszawskiej, Warszawa.
• Halicz E., 1962, Geneza Księstwa Warszawskiego, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa.
• Handelsman M., 1915, Pod znakiem Napoleona. Studia historyczne, Wydawnictwo Towarzystwa Akcyjnego S. Orgelbranda Synów, Warszawa.
• Konopczyński W., 1939–1946, Dąmbski Tomasz, Polski Słownik Biograficzny, t. 5, Polska Akademia Nauk, Kraków.
• Kosk H.P., 1998, Generalicja polska, t. 1, Wydawnictwo Ajaks, Pruszków.
• Kowecki J., 1964, Radzimiński Antoni, Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Polska Akademia Nauk, Wrocław–Kraków–Warszawa.
• Koźmian K., 1865, Żywot księdza Józefa Szczepana z Rzeczycy Koźmiana biskupa kalisko-kujawskiego, wyd. J.K. Żupański, Poznań.
• Koźmian K., 1972, Pamiętniki, t. 1–3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Krzos K., 1967, Z księciem Józefem w Galicji w 1809 roku. Rząd Centralny obojga Galicji, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa.
• Kukiel M., 2006, Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795–1797, Kurpisz, Poznań.
• Kunasiewicz K., 1878, Lwów w roku 1809. Ustąpienie Austriaków. Zajęcie miasta przez siedemnastu żołnierzy polskich. Moskiewskie rządy. Opowieść dziejowa spisana na podstawie pamiętnika naocznego świadka, gazet, notatek, dokumentów, wyd. K. Wild, Lwów.
• Lasocka B., 2001, Aleksander Fredro, drogi życia, Errata, Warszawa.
• Lewicki K., 1975, Masoch Franciszek, Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Polska Akademia Nauk, Wrocław–Kraków–Warszawa–Gdańsk.
• Machynia M., Srzednicki C., 1999, Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego 1777–1794: spisy: sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynierskie i piechota, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Machynia M., Srzednicki C., 2002, Oficerowie wojska koronnego 1777–1794: spisy, Sztaby i kawaleria, t. 1, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Manteufflowa M., 1959–1960, Franciszek Grabowski, Polski Słownik Biograficzny, t. 8, Polska Akademia Nauk, Kraków.
• Mycielski M., 1994, Marcin Badeni [1751–1824]. Kariera kontuszowego ministra, Krupski i S-ka, Warszawa.
• Ogrodziński W., 1937, Chłoniewski Ksawery, Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Polska Akademia Nauk, Kraków.
• Olszański K., 1970, Krasicki Ignacy, Polski Słownik Biograficzny, t. 15, Polska Akademia Nauk, Wrocław–Kraków–Warszawa.
• Orgelbrand S., 1903, Encyklopedia powszechna, t. 14, Wydawnictwo Towarzystwa Akcyjnego S. Orgelbranda Synów, Warszawa.
• Pawłowski B., 1939–1946, Dobiecki Wojciech, Polski Słownik Biograficzny, t. 5, Polska Akademia Nauk, Kraków.
• Rostocki W., 1964, Jabłonowski Maciej, Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Polska Akademia Nauk, Wrocław–Kraków–Warszawa.
• Rychel-Mantur D., 2016, Początki kariery politycznej Tadeusza Matuszewicza (1765–1819), „Meritum”, t. 8, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn.
• Skałkowski A., 1948, Estko Stanisław, Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Polska Akademia Nauk, Kraków.
• Skowronek J., 1975, Matuszewicz Tadeusz, Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Polska Akademia Nauk, Wrocław–Kraków–Warszawa–Gdańsk.
• Skowronek J., 1975, Miączyński Ignacy, Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Polska Akademia Nauk, Wrocław–Kraków–Warszawa–Gdańsk.
• Sobociński W., 1984, Potocki Ksawery, Polski Słownik Biograficzny, t. 28/1, Polska Akademia Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Stupnicki H., 1855, Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów; ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie herbarza Niesieckiego i manuskryptów, t. 1, wyd. K. Piller, Lwów.
• Tyrowicz M., 1984, Lubomirski Henryk, Polski Słownik Biograficzny, t. 28, Polska Akademia Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Willaume J., 1925, Generał Józef Wielhorski Wielhorski (1759–1817), wyd. Związek Obrony Kresów Zachodnich, Poznań.
• Willaume J., 1972, Wstęp [w:] K. Koźmian, Pamiętniki, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Wójcicki K.W., 1855, Cmentarz Powązkowski pod Warszawą, t. 1, wyd. S. Orgelbrand, Warszawa.
• Żychliński T., 1881, 1883, Złota księga szlachty polskiej, t. 3, 5, wyd. J. Leitgeber, Poznań.
• Żydanowicz Z., 1939–1946, Koźmian Kajetan, Polski Słownik Biograficzny, t. 5, Polska Akademia Nauk, Kraków.