Robotnicy, duchowni i aparat administracyjno-partyjny. Strajki w Hucie Stalowa Wola w 1988 roku

• Authors: Marcin Bukała

Title variants

EN

The Workers, Clergy and Administrative-Party Apparatus Strikes in Huta Stalowa Wola in 1988

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy trzech strajków robotniczych zorganizowanych w Hucie Stalowa Wola wStalowej Woli w dniach 29-30 kwietnia, 13 lipca i 22 sierpnia – 1 września 1988 r. Powodem protestów była pogarszająca się sytuacja ekonomiczna w kraju, lekceważenie postulatów pracowniczych przez komunistyczne władze oraz brak niezależnej, legalnej reprezentacji związkowej robotników. Opisywane wydarzenia wpisywały się w ogólnopolskie nastroje społeczne i działania opozycyjnej „Solidarności”. Sukces letniej fali strajków w 1988 r. w kraju, do którego wyraźnie przyczynili się strajkujący pracownicy huty, spowodował, że władze partyjno-rządowe musiały iść na ustępstwa wobec opozycji i podjąć oficjalne rozmowy z jej przedstawicielami, na czele z Lechem Wałęsą. W oparciu o przeanalizowany materiał źródłowy – archiwalia wytworzone przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, dokumenty Służby Bezpieczeństwa, akta sądowe i prokuratorskie oraz prasę, stwierdzić można, że członkowie opozycyjnego i nielegalnego NSZZ „Solidarność” ze Stalowej Woli mogli liczyć na wyjątkowe wsparcie miejscowych księży rzymskokatolickich, szczególnie proboszcza parafii Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli ks.Edwarda Frankowskiego. Tylko dzięki współpracy robotników z miejscowymi duchownymi, strajk z sierpnia 1988 r. mógł przybrać takie rozmiary. Po jego zakończeniu, biorący w nim udział pracownicy i wspierający ich duchowni byli represjonowani i prześladowani przez władze komunistyczne.

EN

This article applies the three workers' strikes in Huta Stalowa Wola in Stalowa Wola in 1988. Their description was made on the background of nationwide protests, which forced the communist government to discussions with representatives of the opposition. The text based on the rich source material − archives of the Polish United Workers' Party, the documents of the Security Service (special service in PRL), records of judicial process and the press. The article shows that the members of the illegal Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity” from Stalowa Wola could count on the support of the local Roman Catholic priests. Only in this way, it was possible the success of the strike (22 August - 1 September 1988.), whose aim was to re-register the “Solidarity”. Protesting workers and supporting their priests (especially Edward Frankowski) were victimized and persecuted by the communist authorities.

Keywords

PL

Stalowa Wola; Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”; opozycja; strajki; 1988; Parafia Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli; Edward Frankowski

EN

Stalowa Wola; Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity”; the opposition; strikes; 1988; Parish of Our Lady Queen of Polish in Stalowa Wola; Edward Frankowski

• Publisher: Towarzystwo Naukowe KUL & Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Teologii
• Journal: Roczniki Teologiczne
• Year: 2015
• Volume: 62
• Issue: 4: Historia Kościoła
• Pages: 219-233

Contributors

author

Marcin Bukała

• Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, sygn. 315/24, t. 1–2. Śledztwo w sprawie śmierci Mieczysława Turbakiewicza.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, sygn. 415/15, Akta sprawy owykroczenie Wojtas Wiesław.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, sygn. 95/1, Akta w sprawie Władysława Gajdy i Stanisława Krupki dotyczące zorganizowania i kierowania nielegalnym strajkiem na terenie KP HSW od 22 VIII do 1 IX 1988 r.
• Archiwum Państwowe w Kielcach Oddział w Sandomierzu, Zespół: KW PZPR w Tarnobrzegu.
• Archiwum Państwowe w Kielcach Oddział w Sandomierzu, Zespół: Miejska Rada Narodowa w Stalowej Woli.
• Archiwum Zarządu Region NSZZ „Solidarność” Ziemia Sandomierska, List uczestników strajku do ks. bp. Ignacego Tokarczuka, Huta Stalowa Wola, 24 VIII 1988 r. (kopia) b.pag.
• Borowski A., Bukała M., Kuberna Ewa, w: Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976-1989, t. 2, red. G. Waligóra, Warszawa−Katowice: Stowarzyszenie Pokolenie 2012 s.219.
• Brzeska M., Pod osłoną mroku. „Tygodnik Nadwiślański” 23 IX 1988, nr 39, s. 6.
• Bukała M., NSZZ „Solidarność” Region Ziemia Sandomierska, w: NSZZ „Solidarność” 1980-1989, t. 5: Polska środkowo-wschodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa: IPN-KŚZpNP 2010, s. 685.
• Bukała M., Strajk w Hucie Stalowa Wola w sierpniu 1988 r., w: Zarejestrujcie nam „Solidarność”. Materiały pokonferencyjne, red. A. Kubaj, M. Maciejewski, Szczecin: IPN-KŚZpNP 2009, s.143-163.
• Draus J., Katolicki ośrodek naukowy w Stalowej Woli (1980–1990), w: Księga jubileuszowa 25 lat pasterskiego posługiwania ks. biskupa Ignacego Tokarczuka, red. J.F. Adamski, M.Rudnicka, Brzozów–Stalowa Wola: Muzeum Regionalnie PTTK im. Adama Fastnacha, KUL Filia, s. 221-229.
• Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988-1990, Kraków: Arcana 2004, s. 132-148.
• Flasza Z., Poza prawem?, „Nowiny” 20 XII 1988, nr 295, s.3.
• Flasza Z., W Hucie Stalowa Wola zginął oficer MO, „Nowiny” 2 IX 1988 r., nr 204, s. 2.
• Garbacz D., Strajk w Stalowej Woli 22 sierpnia – 1 września, Stalowa Wola: Sztafeta 1998.
• Iwaneczko D., Opór społeczny a władza w Polsce południowo-wschodniej 1980–1989, Warszawa: IPN-KŚZpNP 2005, s. 402-403.
• Kaczmarek A., Współpraca grup społecznych i zawodowych z parafią Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli, w: Jego życie to służba i świadectwo. Ksiądz biskup Edward Frankowski, red. J. Konefał, Stalowa Wola–Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne iDrukarnia 2008, s. 59-62.
• Kaczmarski K., Krzysztofiński M., Bp. Edward Frankowski. Nielegalny proboszcz wita nielegalnie strajkujących…, w: Niezłomni. W obronie Ojczyzny iKościoła. Komunistyczna bezpieka wobec biskupów polskich, red. ks. J. Marecki, F. Musiał, Kraków: WAM, IPN-KŚZpNP 2008, s.585-587.
• Kalendarium KZ, „SMiS” 4(1988), nr 1, s. 3–4.
• Kamil [właśc. Niemiec P.], Nie zapomnimy, „SMiS” 9(1988), nr 6, s. 3.
• Kazański A., Przebieg strajków sierpniowych 1988 r. w Trójmieście, w: Zarejestrujcie nam „Solidarność”! Strajk sierpniowy 1988 r. w Szczecinie. Materiały pokonferencyjne, red. A.Kubaj, M. Maciejowski, Szczecin: IPN-KŚZpNP 2009, 119-142.
• Kopacz J., Kopacz B., Biskup Solidarności Edward M. Frankowski, Stalowa Wola: Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej, Zarząd Regionu Ziemia Sandomierska NSZZ „Solidarność” 2007.
• Kopacz J., Kopacz B., Dzieło solidarnych. Stalowa Wola: Fundacja Uniwersytecka 2011.
• Krzysztofiński M., Parafia Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli – oaza kultury niezależnej, w: Kościół i kultura niezależna, red. B. Tracz, Katowice: IPN-KSZpNP wKatowicach 2011, s. 148-159.
• Kubaj A., Przebieg i konsekwencje strajku sierpniowego w porcie i zakładach komunikacji miejskiej Szczecina, w: Zarejestrujcie nam „Solidarność”! Strajk sierpniowy 1988 r. wSzczecinie. Materiały pokonferencyjne. Red. A. Kubaj, M. Maciejowski. Szczecin: IPN-KŚZpNP 2009, s. 93-117.
• Kuberna E., Kalendarium strajków, W: Solidarność z Kościołem. Stalowa Wola 1980-1991, red. E. Kuberna, Sandomierz: Wydawnictwo i Drukarnia Diecezjalna 2003, s. 152-160.
• Kuberna E., Wolna Polska w Kościele. Kalendarium Duszpasterskiego Ośrodka Kultury Chrześcijańskiej Parafii Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli 1983-1991, w: Solidarność z Kościołem. Stalowa Wola 1980-1991, red. E. Kuberna, Sandomierz: Wydawnictwo i Drukarnia Diecezjalna 2003, s. 59-132.
• Nie można zdradzić Ewangelii…”. Rozmowy z abp. Ignacym Tokarczukiem, oprac. M. Krzysztofiński, Rzeszów−Kraków: IPN-KSZpNP, UJPII 2012.
• Oświadczenie Komitetu Strajkowego NSZZ „Solidarność” Huty Stalowa Wola z dnia 1 IX 1988 r., „SMiS” 9(1988), nr 6, s. 2.
• Przyczynek do genezy okrągłego stołu (posiedzenie Biura Politycznego KC PZPR z 21 VIII 1988 r.), Oorac. A. Dudek, „Arcana” 1999, nr 30, s. 166.
• Rozmowa z W. Wojtasem, „SMiS” 4(1988), nr 1, s. 1, 3.
• Stanaszek B., „Zdecydowany przeciwnik ustroju”. Władze PRL wobec ks. Edwarda Frankowskiego, Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia 2007.
• Strajk o „Solidarność”, scen. i reż. D. Garbacz, Stalowa Wola: Sztafeta 2008.
• Strajk w HSW, „SMiS” 5(1988), nr 2, s. 1-3.
• Strajk, „SMiS” 7(1988), nr 4, s. 1-2.
• Tracz B., PZPR i lokalne elity władzy katowickiej wobec strajków 1988 r. na Górnym Śląsku, w: Zarejestrujcie nam „Solidarność”! Strajk sierpniowy 1988 r. w Szczecinie. Materiały pokonferencyjne, red. A. Kubaj, M. Maciejowski, Szczecin: IPN-KŚZpNP 2009.
• Żaryn J., Kościół w PRL, Warszawa: IPN-KŚZpNP 2004.

Identifiers

DOI

10.18290/rt.2015.62.4-10