Kadry techniczne w województwie kieleckim w okresie międzywojennym (1919‒1939)

• Authors: Słabińska Elżbieta

Title variants

EN

Technical staff in the industry of the Second Republic (on the example of the Kielce Voivodeship)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Warunkiem rozwoju nowoczesnego przemysłu były w międzywojniu kadry techniczne – inżynierowie, technicy i majstrowie. W województwie kieleckim prezentowały się one dość skromnie, mimo że na jego obszarze zlokalizowane były trzy ważne okręgi przemysłowe: Zagłębie Dąbrowskie, okręgi częstochowski i staropolski. Funkcjonowały spółki akcyjne w kluczowych gałęziach przemysłu, mianowicie górnictwie i hutnictwie, przemyśle metalowym i włókienniczym. Istniały też średnie i małe zakłady przemysłowe, w których stosowano nowoczesne maszyny i technologie. Inżynierowie z wyższym wykształceniem technicznym różnych specjalności, Polacy i cudzoziemcy, znajdowali zatrudnienie najczęściej w spółkach. Najbardziej prestiżowa i popłatna była praca w spółkach górniczych; w nich również stawiano najwyższe wymagania dotyczące wykształcenia, ujęte w prawie górniczym. Starannie dobierano również kadrę kierowniczą w dużych i średnich przedsiębiorstwach państwowych. Najsłabszą obsadę miały drobne zakłady indywidualne. W nich wyższym wykształceniem legitymował się zwykle właściciel lub dyrektor. Zarządzanie przedsiębiorstwem było zajęciem prestiżowym. Poza wymaganiami dotyczącymi wykształcenia wysoko ceniono praktykę zawodową na podobnych stanowiskach, znajomości i koligacje oraz savoir-vivre. Ważna była umiejętność nawiązywania właściwych relacji z podwładnymi. Kadra zarządzająca była hojnie wynagradzana. Najwyższe dochody osiągała w spółkach akcyjnych. Stanowiska te były na tyle intratne, że dochody na nich osiągane ukrywano, by zmniejszyć stawki podatkowe. Diametralnie niższe zarobki miał personel specjalistyczny średniego i niższego szczebla.

EN

In the years 1925‒1938, the number of industrial plants in the Kielce Voivodeship fluctuated between 1604 and 2710. Only a few percent of this number were plants of the I‒III category, which were of key importance for the economy, about 1/4 of the plants of the IV‒V category and about 3/4 of the plants of the VI‒VII category. They were concentrated in the Dąbrowa Basin and the Częstochowa and Old Polish districts. An attribute of the modern company was specialized technical personnel – engineers, technicians and foremen. In small individual establishments, such staff did not exist or the only representative was the owner or director. Medium and large plants could not exist with out such personnel. In the latter, especially in joint-stock mining companies, the requirements for professional qualifications were regulated by law. Recruitment for directors of joint-stock companies was carried out through a competition. It was joined by candidates from Poland and abroad. The choice of a foreigner as a director sometimes affected relations with subordinates. The workers appealed to the board to change the director, and when they did not achieve their goal, they meted out the punishment themselves. They intimidated their superiors or used physical violence. The salaries of the technical staff varied. Directors of joint-stock companies earned the most. A portion of their income was not disclosed to reduce tax burdens. They differed significantly from the salaries of mid- and lower-level technical staff.

Keywords

PL

kadry techniczne; inżynierowie; technicy; przemysł w Drugiej Rzeczypospolitej

EN

engineers; technicians; industry of the Second Republic; Kielce Voivodeship

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2024
• Volume: 33
• Issue: 4
• Pages: 43-64

Contributors

author

Słabińska Elżbieta

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Prawa i Nauk Społecznych, Katedra Ekonomii i Finansów

References

• Archiwum Akt Nowych Ministerstwo Skarbu 1919‒1939 (MS), sygn. 5590, 6175.
• Archiwum Państwowe w Częstochowie Akta miasta Częstochowy 1759‒1948 (A. m. Częstochowy), sygn. 5654.
• Archiwum Państwowe w Częstochowie Okręgowy Urząd Górniczy w Częstochowie [1916] 1919‒1932 (OUGC), sygn. 39, 42.
• Archiwum Państwowe w Katowicach Francuska SA Towarzystwa Bezimiennego Kopalń Węgla „Czeladź” [1874] 1879‒1945 („Czeladź”), sygn. 556.
• Archiwum Państwowe w Katowicach Towarzystwo Francusko-Włoskie Dąbrowskich Kopalń Węgla SA w Czeladzi 1899‒1939 (T. Francusko-Włoskie Kopalń), sygn. 958.
• Archiwum Państwowe w Kielcach Elektrownia w Kielcach 1925‒1957 (Elektrownia w Kielcach), sygn. 2, 3.
• Archiwum Państwowe w Kielcach Fabryka Odlewów Żeliwnych „Kronenblum” w Końskich 1935‒1943 („Kronenblum”, sygn. 5.
• Archiwum Państwowe w Kielcach Kielecka Fabryka Pomp „Białogon” w Białogonie 1816‒1967 („Białogon”), sygn. 294, 473.
• Archiwum Państwowe w Kielcach Starostwo Powiatowe Kieleckie 1919‒1939 (SPK I), sygn. 904.
• Archiwum Państwowe w Kielcach Urząd Wojewódzki Kielecki 1917‒1939 (UWK I), sygn. 2655B, 473, 486, 2655C.
• Archiwum Państwowe w Kielcach Wojewódzka Reprezentacja Związku Ziemian w Kielcach 1917‒1934 (WRZZ), sygn. 34.
• Archiwum Państwowe w Radomiu Akta miasta Radomia 1796‒1950 (A. m. Radomia), sygn. 8158.
• „Dziennik Ustaw” 1922, nr 90; 1924, nr 65; 1927, nr 53; 1930, nr 85.
• Mały Rocznik Statystyczny 1939, Warszawa 1939.
• Rocznik informacyjny o spółkach akcyjnych w Polsce 1930, oprac. T. Szober, Warszawa 1930.
• Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1930, Warszawa 1931.
• Statystyka Polski. Seria C, z. 89: Statystyka zakładów przemysłowych i handlowych w 1935 roku, Warszawa 1938.
• Bartnicki T., Czajkowski T., 1936, Struktura zatrudnienia i zarobki pracowników umysłowych, Warszawa.
• Falski M., 1937, Środowisko społeczne młodzieży a jej wykształcenie, Warszawa.
• Główka J., 2012, Hutnictwo i przemysł metalowy w Zagłębiu Staropolskim w okresie międzywojennym 1918‒1939, Kielce.
• Gocał M., 2005, Zdzisław Krudzielski – przemysłowiec i inwestor [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce.
• Gołębiowski J., 1985, Sektor państwowy w gospodarce Polski międzywojennej, Warszawa–Kraków.
• Holewiński S., 1974, Wspomnienia i notatki starego hutnika, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Jerzmanowski J., 1975, W starych Kielcach, Kraków.
• Kurska A., 2005, Stanisław Starke – próba portretu [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce.
• Landau-Czajka A., 2006, Syn będzie Lech… Asymilacja Żydów w Polsce międzywojennej, Warszawa.
• Majcher E., 2011, Robotnicy przemysłowi a ich pracodawcy w województwie kieleckim w dwudziestoleciu międzywojennym [w:] Rynek pracy w województwie świętokrzyskim w ujęciu historycznym, ekonomicznym i socjologicznym, red. E. Słabińska, I. Ciosek, Kielce 2011.
• Markowski M.B., 1980, Robotnicy przemysłowi w województwie kieleckim 1918‒1939, Warszawa.
• Markowski M.B., 1990, Sfery przemysłowe i ziemiaństwo w województwie kieleckim 1918‒1939, Kielce.
• Markowski M.B., 2005, Międzywojenne (1918‒1939) Kielce na szlaku przemysłu zbrojeniowego [w:] Kielce i kielczanie w XIX i XX wieku, red. U. Oettingen, Kielce.
• Massalski A., 2000, Kielce w okresie międzywojennym (1918‒1939) [w:] Historia Kielc do roku 1945, red. Z. Guldon, A. Massalski, Kielce.
• Massalski A., Rembalski M., 1983, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze na Kielecczyźnie 1908–1950, Kielce.
• Matusiak S.S., 1967, Kielce jako ośrodek przemysłu metalowego, Kielce.
• Miedzińska J., 1939, Opieka nad nauką i pracą uczniów przemysłowych, „Praca i Opieka Społeczna”, R. XIX, z. 1.
• Pazdur J., 1971, Dzieje Kielc 1864‒1939, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Słabińska E., 2004, Inteligencja na prowincji kieleckiej w latach 1918‒1939, Kielce.
• Słabińska E., 2015, Rynek pracy w latach 1919‒1939 na przykładzie województwa kieleckiego, Kielce.
• Zieliński J., 1978, Kielce w Polsce Ludowej, Warszawa.