Polish Emigration Abroad: Regional Structure and Streams of Emigration in the Years 1870–1914 and 1918–1939

• Authors: Cecylia Leszczyńska

Title variants

PL

Polska emigracja zagraniczna. Struktury regionalne i kierunki w latach 1870–1914 i 1918–1939

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The paper aims at analyzing the processes of emigration from the territory of Poland from 1870–1938, determining their scale, regional structure and estimation of the net “loss” of population. The study primarily makes use of data from censuses as well as Polish and foreign emigration statistics. A comparative analysis was carried out at the level of provinces under foreign rule, groups of voivodeships and respective voivodeships in 1870–1938, estimating the intensity of emigration and net “loss” of population at the regional level. Emigration from the territory of Poland was a mass phenomenon at the end of the 19th century. Its characteristic feature was gainful emigration and the predominant destination was the US, followed by Germany. In the interwar period, the rate of emigration greatly decreased. The US and Germany became less popular destinations for emigrants, and emigration to France and Belgium gained in importance. In 1870–1914, permanent emigration in relative and absolute terms was the largest in the area under Prussian rule, then in Galicia, and to a lesser extent in the Kingdom of Poland and eastern regions. The “loss” of population throughout the territory of Poland due to emigration was estimated at 11.8% of the population in 1912; in the western district it was 30% of the population, in the southern district, 13%, the central, 6%, and the eastern, 10%. In the period 1918–1938 the largest “loss” of population was recorded in the south-eastern voivodeships, followed by the Łódź, Poznań and Kielce voivodeships. In addition to permanent emigration, seasonal emigration (Germany, Latvia) was important from the economic and social points of view. Its rate was the highest at the end of the 19th century and in the first decade of the 20th century.

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza procesów emigracyjnych z ziem polskich w latach 1870–1938, określenie ich skali, struktury w układzie regionalnym oraz oszacowanie ubytku ludności netto. W badaniu wykorzystano przede wszystkim dane powszechnych spisów ludności oraz polskie i zagraniczne statystyki emigracyjne. Przeprowadzono analizę porównawczą na poziomie grup prowincji zaborczych, grup województw i województw w okresie 1870–1938, oszacowano natężenie emigracji i ubytek netto ludności na poziomie regionalnym. Emigracja z ziem polskich, jako zjawisko masowe w końcu XIX wieku, miała charakter zarobkowy, a dominującym jej kierunkiem były Stany Zjednoczone AP oraz Niemcy. W międzywojniu liczba emigrujących zmniejszyła się i spadła liczba wyjazdów do USA i Niemiec, zaś istotnego znaczenia nabrały wjazdy do Francji i Belgii. W okresie 1870–1914 emigracja „stała (osadnicza)” w ujęciu względnym i bezwzględnym w największym stopniu dotyczyła zaboru pruskiego, następnie Galicji, w mniejszej skali Królestwa Polskiego i Kresów Wschodnich. Ubytek ludności nią wywołany dla ogółu ziem polskich oszacowano na 11,8% ludności z 1912 roku, dla dzielnicy zachodniej 30%, południowej 13%, centralnej 6%, wschodniej 10%. W okresie 1918–1938 największy ubytek ludności dotyczył województw południowo-wschodnich, następnie łódzkiego, poznańskiego i kieleckiego. Obok emigracji stałej bardzo ważna ekonomicznie i społecznie była emigracja sezonowa (Niemcy, Łotwa). Najwyższe rozmiary przybrała na przełomie XIX i XX wieku oraz w pierwszej dekadzie XX wieku.

Keywords

EN

emigration from Polish territories; origin of emigrants; Poland in the 19th century; Second Polish Republic

PL

emigracje z ziem polskich; pochodzenie emigrantów; Polska w XIX wieku; Druga Rzeczpospolita

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przeszłość Demograficzna Polski
• Year: 2019
• Volume: 41
• Pages: 177-207

Contributors

author

Cecylia Leszczyńska

• University of Warsaw, Faculty of Economic Sciencesemigration from Polish territories, origin of emigrants, Poland in the 19th century, Second Polish Republic

References

• Annual Report of the Commissioner General of Immigration to the Secretary of Labor for the fiscal year ended 30 June 1891/92–1901/02, US Department of Labor, Washington 1892–1902.
• Annual Report of the Commissioner General of Immigration to the Secretary of Labor for the fiscal year ended 30 June 1907, US Department of Labor, Washington 1907.
• Annual Report of the Commissioner General of Immigration to the Secretary of Labor for the fiscal year ended 30 June 1914, US Department of Labor, Washington 1915.
• Annual Report of the Commissioner General of Immigration to the Secretary of Labor for the fiscal year ended 30 June 1922, US Department of Labor, Washington 1922.
• Mały Rocznik Statystyczny 1939. Warszawa: GUS, 1939.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej of 1923. Warszawa: GUS, 1924.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej of 1925/1926. Warszawa: GUS, 1926.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej of 1927. Warszawa: GUS, 1927.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej of 1928. Warszawa: GUS, 1928.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej of 1929. Warszawa: GUS, 1929.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej of 1930. Warszawa: GUS, 1930.
• “Statistique de l’émigration temporaire des ouvriers de 1900 à 1903 ses causes et son influence sur l’aisance de la population rurale de la région,” Travaux du Comité Statistique à Varsovie 1902/03, no. XIX, 19.
• Statystyka Pracy 1932, no. 1, 102–104.
• Statystyka Pracy 1933, no. 1, 45.
• Statystyka Pracy 1934, no. 1, 38.
• Statystyka Pracy 1935, no. 1, 60–62.
• Statystyka Pracy 1936, no. 1, 53.
• Statystyka Pracy 1937, no. 1, 68.
• Statystyka Pracy 1938, no. 1, 25.
• Avery H., Donald, and Jan K. Fedorowicz. Les Polonais au Canada. Ottawa: Société Historique du Canada, 1982.
• Bobińska, Celina, ed. Mechanizmy polskich migracji zarobkowych. Warszawa: Książka i Wiedza, 1976.
• Brożek, Andrzej. “Polityka imigracyjna w państwach docelowych emigracji polskiej (1850–1939).” In Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.), edited by Andrzej Pilch. Warszawa: PWN, 1984.
• Brożek, Andrzej. “Ruchy migracyjne z ziem polskich pod panowaniem pruskim w latach 1850–1918.” InPolonia amerykańska. Przeszłość iwspółczesność, edited by Hieronim Kubiak, Eugeniusz Kusielewicz, and Tadeusz Gromada. Kraków–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
• Brożek, Andrzej. Polonia amerykańska 1854–1939. Warszawa: Interpress, 1977. Caro, Leopold, and Karol English. Emigracja i polityka emigracyjna ze szczególnem uwzględnieniem stosunków polskich. Poznań: Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha, 1914.
• Derengowski, Jan. “Ruch migracyjny pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej.” Statystyka Pracy 1927, no. 1, 41.
• Drozdowski Marek M., ed. Problemy dziejów Polonii. Warszawa: PWN, 1979.
• Dzieciuchowicz, Jerzy. „Polonia francuska – ewolucja struktury przestrzennej i demograficzno-społecznej.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica SocioOeconomica 2000, no. 3, 34.
• Fawcett, James T. “Networks, Linkages, and Migration Systems.” International Migration Review 1989, no. 23.
• Fogelson, Samuel. “Robotnicy polscy we Francji w 1927 roku.” Statystyka Pracy 1930, no. 4, 400.
• ———. “Rola wędrówek w rozwoju demograficznym Polski.” Ekonomista 1937, vol. 1.
• Fyda, Ryszard. “Emigracja polska w Estonii w latach 1918–1939.” Nasza Przeszłość. Studia z Dziejów Kościoła i Kultury Katolickiej w Polsce 1994, vol. 81, 220–226.
• Galos, Adam, and Kazimierz Wajda. “Migrations in the Polish Western territories annexed by Prussia (1815–1914).” In Employment-seeking Emigrations of the Poles World-Wide: XIX and XX C, edited by Celina Bobińska and Andrzej Pilch. Zeszyty
• Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Polonijne, no. 1, Kraków: PWN–UJ, 1975.
• Gawryszewski, Andrzej. “Przestrzenna ruchliwość ludności Polski. Bibliografia (lata 1896–1990).” Dokumentacja Geograficzna 1997, no. 7, 152.
• Groniowski, Krzysztof. “Świadomość chłopskiej emigracji w Stanach Zjednoczonych do roku 1918,” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 1992, no. 45, 157.
• ———. Polska emigracja zarobkowa w Brazylii 1871–1914. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
• Janowska, Halina. Emigracja zarobkowa z Polski 1918–1939. Warszawa: PWN, 1981.
• ———. Polska emigracja zarobkowa we Francji, 1919–1939. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964.
• Jarzyna, Adam. Polityka emigracyjna. Lwów: Skład „Dom Książki Polskiej,” 1933.
• Jezierski, Andrzej, and Andrzej Wyczański, eds. Historia Polski w liczbach, vol. 1, Państwo. Społeczeństwo. Warszawa: GUS, 2003.
• Kołodziej, Edward. Wychodźstwo zarobkowe z Polski 1918–1939. Studia nad polityką emigracyjną II Rzeczypospolitej. Warszawa: Książka i Wiedza, 1982.
• Kowalski, Grzegorz M. “Prawna regulacja wychodźstwa w Królestwie Polskim w latach 1815–1914.” Czasopismo Prawno-Historyczne 2003, no. 2, 237–238.
• Kraszewski, Piotr. “Polsko-francuska konwencja emigracyjna z 3 września 1919 roku.” Studia Polonijne 1972, no. 2, 103–104.
• ———. “Problem sezonowego wychodźstwa polskich robotników rolnych do Niemiec w latach 1919–1932.” Przegląd Zachodni 1985, no. 4, 26.
• ———. Polska emigracja zarobkowa w latach 1870–1939. Praktyka i refleksja. Poznań: Zakład Badań Narodowościowych PAN, 1995.
• Kubiak, Hieronim, Eugeniusz Kusielewicz, and Tadeusz Gromada, eds. Polonia amerykańska. Przeszłość i współczesność. Kraków–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
• Kula, Marcin. “Ameryka bliska i daleka.” In Emigracja, Polonia, Ameryka Łacińska: procesy emigracji i osadnictwa Polaków w Ameryce Łacińskiej i ich odzwierciedlenie w świadomości społecznej, edited by Tadeusz Paleczny. Warszawa: Centrum Studiów Latynoamerykańskich. Uniwersytet Warszawski–CESLA, 1996.
• Łazor, Jerzy. “Polityka migracyjna Drugiej Rzeczypospolitej – próba syntezy.” In Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku. vol. III, edited by Paweł Grata. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015.
• Łuczak, Czesław. Od Bismarcka do Hitlera. Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988.
• Łukawski, Zygmunt. Ludność polska w Rosji 1863–1914. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
• Massey, Douglas. “Social Structure, Household Strategies, and the Cumulative Causation of Migration.” Population Index 1990, vol. 56, no. 1.”
• Morawska, Ewa. “International migration: Its various mechanisms and different theories that try to explain it.” Willy Brandt Series of Working Papers in International Migration and Ethnic Relations 2007, no. 1, 6–7.
• ———. “Labor migration of Poles in the Atlantic Economy, 1880–1914.” Comparative Studies in Society and History 1989, no. 3.
• Murzynowska Krystyna. “Polska emigracja zarobkowa w Niemczech w latach 1890–1918.” In Problemy dziejów Polonii, edited by Marek M. Drozdowski. Warszawa: PWN, 1979.
• ———. Polskie wychodźstwo zarobkowe w Zagłębiu Ruhry w latach 1880–1914. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
• Niemyska, Maria. Remigracja z Francji w dobie kryzysu: na tle wyników ankiety 1936 roku. Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego, 1939.
• Okołowicz, Józef. Wychodźtwo i osadnictwo polskie przed wojną światową. Warszawa: Urząd Emigracyjny, 1920.
• Parczewski, Alfons J. “Emigracja z wschodnich prowincji Monarchii pruskiej.” Przegląd Emigracyjny 1892, no. 12, 123–125.
• Pilch, Andrzej, ed. Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.). Warszawa: PWN, 1984.
• ———. “Emigracja z ziem polskich do Stanów Zjednoczonych Ameryki od lat pięćdziesiątych XIX w. do r. 1918.” In Polonia amerykańska. Przeszłość i współczesność, edited by Hieronim Kubiak, Eugeniusz Kusielewicz, and Tadeusz Gromada. Kraków–Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
• ———. “Emigracja z ziem zaboru austriackiego (od połowy XIX w. do 1918 r.).” In Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.), edited by Andrzej Pilch. Warszawa: PWN, 1984.
• ———. “Trendy migracji zarobkowej ludności Galicji w XIX i XX w. (do 1918).” In Mechanizmy polskich migracji zarobkowych, edited by Celina Bobińska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1976.
• Poniatowska, Anna. Polskie wychodźstwo sezonowe na Pomorzu Zachodnim. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1971.
• Praszałowicz, Dorota, Krzysztof A. Makowski, and Andrzej A. Zięba. Mechanizmy zamorskich migracji łańcuchowych w XIX wieku: Polacy, Niemcy, Żydzi, Rusini: zarys problemu. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.
• Puchalski, Piotr. “Polityka kolonialna międzywojennej Polski w świetle źródeł krajowych i zagranicznych: nowe spojrzenie (1918–1945).” Res Gestae. Czasopismo Historyczne 2018, no. 7, 68–83.
• Skowron, Władysław. Emigracja sezonowa do Niemiec jako zagadnienie społeczne i gospodarcze. Warszawa: published by the author, 1931.
• Spaleniak, Włodzimierz. “Prawno-polityczne aspekty emigracji sezonowej polskich robotników rolnych do Niemiec w latach 1919–1939.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 2002, vol. IX, 49–52.
• Stankiewicz, Zbigniew. “Procesy migracyjno-twórcze na ziemiach polskich w okresie zaborów. Migracje ekonomiczne.” In Mechanizmy polskich migracji zarobkowych, edited by Celina Bobińska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1976.
• Starczewski, Michał. “Z dziejów emigracji zarobkowej: agenci emigracyjni na ziemiach polskich przed 1914 r.” Przegląd Historyczny 2012, no. 1, 47–80.
• Szawleski, Mieczysław. Wychodźtwo polskie w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Lwów– Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1924.
• Szulc, Stefan. “Zagadnienia demograficzne Polski. Ruch naturalny ludności w latach 1895–1935. Dokładność rejestracji urodzeń i zgonów.” Statystyka Polski 1936, serie C, vol. 41, 8–10, 15.
• Śladkowski, Wiesław. Emigracja polska we Francji 1871–1918. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1980.
• Wajda, Kazimierz. Migracje ludności wiejskiej Pomorza Wschodniego w latach 1850– 1914. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
• Walaszek, Adam. Migracje Europejczyków 1650–1914. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007.
• Zamorski, Krzysztof. “Ludność Galicji w latach 1857–1910.” In Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji, edited by Helena Madurowicz-Urbańska. Kraków–Warszawa: UJ–PTS, 1989.
• ———. Transformacja demograficzna w Galicji na tle przemian ludnościowych innych obszarów Europy Środkowej w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Kraków: UJ, 1991.

Identifiers

DOI

10.18276/pdp.2019.41-07