Struktura społeczna w Polsce: klasowy wymiar nierówności

• Authors: Krystyna Janicka , Kazimierz Słomczyński

Title variants

EN

Social Structure in Poland: Class Dimension of Social Inequality

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W pierwszej części artykułu – wbrew hipotezie „o śmierci klas” – argumentujemy na rzecz tezy o ważności klas społecznych. Po 1945 roku klasy społeczne w Polsce stały się całościami wewnętrznie zróżnicowanymi ze względu na podstawowe zasoby jednostki – formalne wykształcenie, pozycję zawodową i dochody z pracy, a także ze względu na postawy wobec siebie i społeczeństwa. Odnosząc się do danych historycznych, wykazujemy, że w czasach realnego socjalizmu struktura klasowa – wyjąwszy nomenklaturę – była względnie egalitarna. Przedstawione analizy opierają się na danych z Polskiego Badania Panelowego, który to panel jest projektem realizowanym w pięcioletnich odstępach, począwszy od roku 1988. W artykule wykazujemy, że pod względem ogólnej pozycji społecznej – mierzonej poziomem wykształcenia, statusem społeczno-zawodowym i dochodami z pracy – klasy społeczne ulegają polaryzacji. Okazuje się także, iż zwycięzcy postkomunistycznej transformacji, a więc przedsiębiorcy, menedżerowie i specjaliści przejawiają silniejsze postawy prorynkowe i prodemokratyczne niż czynią to pozostałe klasy, a zwłaszcza niewykwalifikowani robotnicy i rolnicy.

EN

In the introductory part of this paper we argue against the “death of class” hypothesis. Since 1945 in Poland social classes have been entities clearly stratified according to the basic individuals’ resources – such as formal education, occupational rank, and job income – and general attitudes toward self and society. Using historical data, we show that during the “real existing socialism” class structure was relatively egalitarian, with exception of the nomeklatura positions. Our own main empirical analysis is based on the data from the Polish Panel Survey POLPAN, a study conducted every five year since 1989. We demonstrate that social classes become more polarized with respect to general social stratification position measured by education, occupational status and income. We also find that winners of the post-communist transformation – employers, managers, and professionals – reveal stronger pro-market and pro-democracy stances than other social classes, with unskilled factory workers and farmers as most apparent opposite groups.

Keywords

PL

klasy społeczne; post-komunistyczna transformacja; prorynkowe postawy; prodemokratyczne postawy; Polskie Badanie Panelowe

EN

social classes; post-communist transformation; pro-market attitudes; pro-democratic attitudes; Polish Panel Survey

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2014
• Volume: 63 (LXIII)
• Issue: 2
• Pages: 55-72

Dates

published

2014

Contributors

author

Krystyna Janicka

• Instytut Filozofii i Socjologii PAN i Instytut Socjologii Uniwersytetu Zielonogórskiego

author

Kazimierz Słomczyński

• Instytut Filozofii i Socjologii PAN

References

• Beck U., 2004, Społeczeństwo ryzyka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Dahrendorf R., 1959, Class and Class Conflict in Industrial Society, Stanford: Stanford University Press.
• Domański H., 2007, Struktura społeczna,wyd. II, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar,
• Domański H., Sawiński Z. i Słomczyński K.M., 2007, Nowa klasyfikacja i skale zawodów, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Gdula M., Sadura P. (red.), 2012, Style życia i porządek klasowy w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hirszowicz M., 2007, Skąd, ale dokąd? Społeczeństwo u progu nowej ery, Warszawa: wyd. Sic!.
• Kochan J., 2011, Studia z teorii klas społecznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Janicka K., 2010, Zmiany w strukturze społecznej w wyniku transformacji ustrojowej w Polsce. Historyczno-polityczne tło przemian społecznych, „Rocznik Lubuski”, t. 36, nr 2, ss. 33–51.
• Pakulski J., Waters M.,1996, Death of Class, London: SAGE Publications Ltd.
• Sassen S., 2007, Globalizacja, Eseje o nowej mobilności ludzi i pieniędzy, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Słomczyński K.M. i Kohn M., przy współpracy Janickiej K. i innych, 1988, Sytuacja pracy i jej psychologiczne konsekwencje, Wrocław: Ossolineum.
• Słomczyński K.M., Białecki I., Domański H. i in., 1989, Struktura społeczna: Schemat teoretyczny i warsztat ba-dawczy, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Słomczyński K.M. i zespół, 2014, Podstawowe informacje o Polskim Badaniu Panelowym
• POLPAN 1988–2013, Warszawa: Zespół Porównawczych Analiz Nierówności Społecznych, Instytut Filozofii i Socjologii PAN. Wydanie broszurowe.
• Szczepański J., 1973, Zmiany społeczeństwa polskiego w procesie uprzemysłowienia, Warszawa, Instytut wydawniczy CRZZ.
• Szczepański J., 1978, Early stages of socialist industrialization and changes in social class structure, Słomczyński K.M. and Krauze T. (eds.), Class Structure & Social Mobility in Poland, New York: M. E. Sharpe.
• Wesołowski W. i Słomczyński K.M., 1977, Investigation on class structure and Stratification in Poland 1945–1975, Warszawa: IFiS PAN.
• Żuk P., 2010, Wstęp. Przemilczana rzeczywistość – o problemach z dostrzeganiem nierówności społecznych w cza-sach realnego kapitalizmu, w: Żuk P. (red), Podziały klasowe i nierówności społeczne, Warszawa: Oficyna Na-ukowa.