Świat na wspak. "Przygoda człowieka poczciwego" Franciszki i Stefana Themersonów jako film-walizka

• Authors: Anna Taszycka

Title variants

EN

A World Backwards. Themerson's "The Adventure of a Good Citizen" as a film-suitcase

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka podejmuje się przeanalizowania "Przygody człowieka poczciwego" (1937) w oparciu o projekcję wspak. Możliwość odtwarzania filmu od końca do początku sugerował w 1975 r. sam Stefan Themerson w liście do Clyde’a Jeavonsa. Taszycka stwierdza, że projekcja tego filmu wspak jest jak najbardziej możliwa, a ponadto ujawnia nowe możliwości odbioru i interpretacji. Autorka wskazuje na przemyślaną i spójną koncepcję całości (rozumianej jako połączenie projekcji tradycyjnej i tej na wspak) oraz na autotematyczny charakter filmu świadczący o jego surfikcyjnej naturze. "Przygodę..." można też sytuować w szerszym kontekście dzięki kolistości jej struktury (początek będący końcem i vice versa). Związane z tym wyjście poza dotychczasowe przyzwyczajenia odbiorcze pozwala uznać, że Themersonowie wyprzedzają swój czas, ponieważ zapowiadają późniejsze o kilkadziesiąt lat poszukiwania filmu strukturalnego i filmu rozszerzonego. Dodatkowo "Przygoda..." okazuje się w ujęciu Taszyckiej swego rodzaju filmowym palindromem, którego sens objawia się zarówno w tradycyjnej, jak i odwrotnej projekcji. Jest to również – jeśli chodzi o strukturę – swoisty film-walizka. Jego dwie idealnie symetryczne (te same, ale nie takie same) części składają się w całkiem nową jakość, która zaczyna żyć autonomicznym życiem.

EN

Taszycka presents an analysis of "The Adventure of a Good Citizen" (1937) based on a back-to front showing of the film. Themerson himself, in a letter to Clyde Jeavons, suggested that showing the film backwards might be an interesting idea. Taszycka argues that not only is the backwards projection of the film possible, but it opens up the film to new interpretations. The author points to the well thought and coherent concept of the film as a whole (understood as a combination of showing the film in the conventional way and backwards) and the autothematic character of the film, showing its surfictional nature. "The Adventure..." can also be placed in a wider context thanks to its circular structure, where the beginning can also be the end of the film (and vice versa). This shows that Themersons were ahead of their time, as their film is a precursor of structural films and expanded cinema made decades later. Additionally, Taszycka shows that "The Adventure..." is a sort of a filmpalindrome that reveals its meaning both in the conventional and backwards projection. In order to describe the film – according to its structure – Taszycka also uses the metaphor of a suitcase. Two identically symmetrical parts (the same ones, but not identical) of the film-suitcase create a new being, that has an autonomous existence.

Keywords

EN

Themerson Stefan; Themerson Franciszka; film history; film avant-garde

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2010
• Issue: 70
• Pages: 15-25

Contributors

author

Anna Taszycka

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego