Burins from Tanged Points. Some Remarks on a Specific Way of Shaping of Tanged Points

• Authors: Przeździecki Michał , Szymczak Karol

Title variants

PL

Rylce z liściaków, czyli kilka słów o specyficznym sposobie formowania ostrzy trzoneczkowatych

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Bezpośrednią inspiracją do podjęcia tytułowej pro-blematyki jest, nie prezentowany wcześniej, zbiór zabytków krzemiennych ze stanowiska położonego przy południo¬wym skraju jeziora Serwy, w miejscowości Sucha Rzeczka, pow. augustowski, woj. podlaskie (Ryc. 1). zostało ono od¬kryte przez Aleksandra Bursche podczas badań powierzchniowych w 1982 r. Inwentarz z Suchej Rzeczki liczy łącznie 262 za¬bytki, w tym: 255 form krzemiennych, wykonanych z surowca północno-wschodniego, odmiany narzutowej (SZYM-CZAK 1992: 15-29; 1995: 6-8), 6 fragmentów ceramiki oraz 1 artefakt kamienny (gładzona siekiera) (Tabela 1). Nie jest to zespół homogeniczny - w jego obrębie wydzielić można co najmniej trzy grupy zabytków, różniące się typologicznie, technologicznie, jak i stanem zachowania. Zdaniem autorów, grupy te odzwierciedlają trzy niezależne epizody zasiedlenia stanowiska: późnoneolityczny/ wczesnobrązowy (Ryc. 2:2,4,5), mezolityczny (Ryc. 2:1,3) oraz schyłkowopaleolityczny (Ryc. 2:6-11, 3, 4:1,2). Oddzielne miejsce zajmuje materiał ceramiczny, będący śladem osadnictwa późnośredniowiecznego, o niewątpliwie epizodycznym charakterze. Najliczniejsza grupa zabytków (łącznie 212 okazów) związana jest z najstarszą fazą osadniczą na stanowisku. Artefakty oznaczone jako schyłkowopaleolityczne to - z wyjątkiem 7 rylców (Ryc. 3:1-7), 5 drapaczy i 3 ryl- ców/liściaków (Ryc. 4:1-3, 5:1-3) - formy poprodukcyj¬ne (rdzenie, wióry, odłupki), niemniej analiza cech technologicznych wskazuje na szereg podobieństw z tzw. inwentarzami przedświderskimi strefy północno-wschodniej, w szczególności zaś z krzemieniarstwem kultury wołku- szańskiej. W toku analizy poszczególne kategorie wytwo¬rów zostały podzielone na 12 grup technologicznych, a następnie usystematyzowane w ramach 4 zrekonstruowanych faz tzw. łańcucha operacji (Tabela 2). Szczególne miejsce w grupie zabytków schyłkowo- paleolitycznych zajmują specyficzne formy rylców/liścia- ków - dwa zachowane w całości okazy B1 i B2 (Ryc. 3:1,2, 4:1,2) oraz jeden (B3) zachowany fragmentarycznie (Ryc. 3:3). Pod względem formalnym wpisują się one w ogólnie przyjętą definicję narzędzi określanych jako rylce (GINTER, KOZŁOWSKI 1975: 90-92), jednak ich szczególną cechą jest obecność dobrze wyodrębnionego trzonka, uformowanego w części przysęczkowej za pomocą retuszu stromego na stronę wierzchnią, oraz zastosowanie „nietypowego” półsurowca, tj. wiórów preferencyjnych o parametrach zbli¬żonych do wiórów wykorzystywanych przy produkcji liścia¬ków typu Bromme (MIGAL 2006: 137-147). Poszukiwania form analogicznych do rylców/liściaków z Suchej Rzeczki na innych stanowiskach wykazały, że występują one niemal zawsze w kontekście zespołów wołkuszańskich, m.in. na stanowiskach: Burdeniszki 4A (SZYMCZAK 1995: 37, tabl. VI), Oltus, Voucyn, Paczajów (SULGOSTOWSKA 1989: 180, 183, 221, tabl. XX, XXIII, LXI), czy Witów I - skupienie V (CHMIELEWSKA 1978: 234, tabl. XXI). W kontekst przytaczanych materiałów wpisuje się również „kolekcja z Szurpił”, tj. rylec/liściak oraz liściak bez retuszu trzonka na stronę spodnią, oba egzemplarze wyko¬nane z krzemienia północno-wschodniego (Ryc. 4:3, 5). Zdaniem autorów, przy interpretacji form określanych roboczo mianem rylców/liściaków należy uwzględnić kilka alternatywnych rozwiązań. Pierwsza z opcji zakłada, że prezentowane formy funkcjonowały jako rylce, przy czym możemy mieć tu do czynienia z dwoma wariantami: a. okazy te zostały zaplanowane jako rylce z celowo ukształtowanym trzonkiem ułatwiającym jego oprawę. b. okazy te zaplanowano jako liściaki, które wtórnie przerobiono na rylce. Alternatywna propozycja oparta jest na założeniu, że formy te zostały zaplanowane jako ostrza, a ich funkcja nigdy nie uległa zmianie, przy czym możliwe jest, iż: c. Mamy do czynienia ze specyficznym typem ostrzy (liścia¬ków) w ich pierwotnej formie, gdzie wierzchołek został celowo ukształtowany za pomocą dwóch negatywów ryl¬cowych, zbiegających się na osi symetrii półsurowca. d. Okazy z Suchej Rzeczki zostały zaplanowane i funkcjo¬nowały jako ostrza, a negatywy rylcowe to po prostu sposób ich naprawy - tak zregenerowane formy powtórnie wracają do obiegu i - choć przekształcone - nie tracą swojej pierwotnej funkcji.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2012
• Volume: Tom IX (L), fasc. B
• Pages: 79-86

Contributors

author

Przeździecki Michał

author

Szymczak Karol

References

• CHMIELEWSKA M., 1978, Późny paleolitpradoliny warszawsko-berlińskiej, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk.
• FISCHER A., 1989, Hunting with Flint-Tipped Arrows: Results and Experiences from Practical Experiments, (in:) C. Bonsal (ed.),
• The Mesholithic in europe. Papers Presented at the Third International symposium, edinburgh 1985, Edinburgh, 29-39.
• FISCHERA., VEMMING HANSEN P., RASMUSSEN P., 1984, Macro and Micro Wear traces on Lithic Projectile Points. experimental Results and Prehistoric examples, “Journal of Danish Archaeology” 3, 19-46.
• GINTERB., KOZŁOWSKI J.K., 1975, technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu i mezolitu, Warszawa.
• MIGAL W., 2006 on various Methods ofLyngby Point Production, (in:) A. Wiśniewski, T. Płonka, J.M. Burdukiewicz (eds.), the stone: technique and technology, Wrocław, 137-147.
• SULGOSTOWSKA Z., 1989 Prahistoria międzyrzecza Wisły, Niemna i Dniestru, Warszawa.
• SZYMCZAK K., 1992 Północno-wschodnia prowincja surowcowa kultury świderskiej, Folia Archaeologica. Acta Universitatis Lodziensis 15, Łódź.
• SZYMCZAK K., 1995, epoka kamienia Polski północno-wschodniej na tle środkowoeuropejskim, Warszawa.
• TOMASZEWSKI A.J., 2002, Swieciech, liściak, świderien i inne, (in:) B. Matraszek, S. Sałaciński (eds.), Krzemień świeciechowski w pradziejach. Materiały z konferencji w Ryni, 22-24.05.2000, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 4, Warszawa, 51-69.