Wzajemna relacja pomiędzy kulturą a wiarą i duchowością chrześcijańską – rys historyczny

• Authors: Stanisław T. Zarzycki

Title variants

EN

The Common Relations among Culture and Faith, Christian Spirituality – Historic View

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zachwiana relacja pomiędzy kulturą a wiarą stała się „dramatem naszych czasów” (Paweł VI), dlatego też jej przezwyciężenie jest wyzwaniem dla Kościoła współczesnego, teologii katolickiej i duchowości. Artykuł przybliża najpierw pojęcie kultury w starożytności i sygnalizuje jego przenikanie do chrześcijaństwa. Następnie podaje dwa pozytywne przykłady kształtowania kultury przez wiarę: jeden w epoce karolińskiej (VII-IX w.) na przykładzie wkładu mnichów benedyktyńskich; drugi w złotym wieku duchowości francuskiej (w. XVII), na przykładzie nauczania duchowego św. Franciszka Salezego oraz działalności edukacyjnej i charytatywnej św. Wincentego à Paolo. W dalszej części artykułu ukazano oddalanie się kultury od wiary począwszy od francuskiego Odrodzenia, przez Oświecenie, aż do zerwania tej relacji w nurtach filozoficznych XIX w. W ostatniej części artykuł ukazuje nową relację Kościoła do świata i kultury zapoczątkowaną przez Sobór Watykański II, kontynuowaną i rozwijaną przez nauczanie papieży Pawła VI i Jana Pawła II oraz działalność ewangelizacyjną Kościoła. Opiera się ona na szerokim rozumieniu kultury wypracowanym przez nauki świeckie i wyraża się m.in. w inkulturacji wiary, kulturotwórczej roli wiary oraz w pośredniczącej roli kultury w procesie ewangelizacji.

EN

The broken relation among culture and faith becomes “drama of our times” (Paul VI), thus, overcoming that broken relation has always been a challenge for the Church, catholic theology and spirituality. This article, first, signals the penetration of culture into Christianity and makes you more familiar with what ancients fought about culture. And next, gives two positive examples about shaping the culture through the faith; first, in the Karolin epoch (VII – IX century), using the example of benedict monks' contribution, second, in the golden era of French spirituality (XVII century), using the examples of Saint Francis Salezy's spiritual teachings and Saint Vincenty Paol's educational and charity works. The further part of the article shows the progressing departure of culture from faith beginning with French Renaissance and through the era of Enlightenment until the complete cessation of common relation in philosophical currents of XIX century. The last part of the article shows the new relation of the Church to the world and culture initiated by the Second Vatican Council, which further was continued and developed through the teachings of the Popes Paul VI and John Paul II, and evangelism activity. Such relation is based upon a wide understanding of culture (what was worked out by secular science and expresses themselves (among other things) in inculturation of the faith, faith's creative role of culture and intermediary role of faith in realization of evangelisation.

Keywords

PL

kultura; wiara; edukacja; liturgia; humanizm; ateizm; symbioza wiary i kultury

EN

culture; faith; education; liturgy; humanism; atheism; symbiosis of faith and culture

• Publisher: Towarzystwo Naukowe KUL & Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Teologii
• Journal: Roczniki Teologiczne
• Year: 2017
• Volume: 64
• Issue: 5: Teologia duchowości
• Pages: 5-44

Contributors

author

Stanisław T. Zarzycki

• Katedra Historii Duchowości w Instytucie Teologii Duchowości KUL

References

• Banaszak M., Historia Kościoła katolickiego, t. III. Czasy nowożytne 1758-1914, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1991.
• Bartnik Cz.S., Teologia kultury (Dzieła Zebrane, 6), Drukarnia STANDRUK, Lublin 1999.
• Benedykt XVI, Encyklika Caritas in veritate. O integralnym rozwoju ludzkim w miłości i prawdzie, Wydawnictwo M, Kraków 2009.
• Benoît XVI en France. Paris–Lourdes 12-15 septembre 2008, Les Presses des Editions Téqui 2008.
• Borawska T., Gorski K., Umysłowość średniowiecza, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1993.
• Bremond H., Histoire littéraire du sentiment religieuse en France, t. I. L'humanisme dévot 1580-1660, Paris 1929.
• Carrier H., Ewangelia i kultury. Od Leona XIII do Jana Pawła II, Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej. Fundacja Jana Pawła II, Pallottinum II, Rzym−Warszawa 1990.
• Carrier H., Évangelisation et développement des cultures, Editrice Pontificia Università Gregoriana, Roma 1990.
• Didier J., Słownik filozofii, tłum. K. Jarosz, Wydawnictwo „Książnica”, Kraków 1992.
• Dollot L., Culture individuelle et culture de masse, Pressses Universitaires de France, Paris 1974.
• Donmdeyne A., Promozione e progresso della cultura, w: La Chiesa nel mondo contemporaneo. Commento alla costituzione pastorale „Gaudium et spes”, red. E. Giammancheri, Queriniana, Brescia 1967, s. 193-212.
• Drączkowski F., Kościół – Agape według Klemensa Aleksandryjskiego, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1996.
• François de Sales, Controverses, w: Tenże, Oeuvres de Saint François de Sales, Annecy 1892-1932, t. I.
• Franciszek Salezy, Filotea. Wprowadzenie do życia pobożnego, Wydawnictwo Arcybractwa Straży Honorowej NSPJ, Kraków 2000.
• François de Sales, Lettres, t. X w: Tenże, Oeuvres de Saint François de Sales, Annecy 1892-1932.
• Gadacz T., Historia filozofii XX wieku. Nurty, t. II. Neokantyzm, filozofia egzystencji, filozofia dialogu, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2009.
• Garin E., Człowiek renesansu, w: Człowiek Renesansu, tłum. A. Osmólska-Mętrak, red. E. Garin, Warszawa 2001, s. 7-19.
• Greimas, A.J., Keane T.M., Dictionnaire du moyen Français. La Renaissance. Larousse, Paris 1992.
• Heistein J., Historia literatury włoskiej. Zarys, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław 1987.
• Hilgers-Schell H., Pust H., Culture und Civilisation im Französichen bis zum Beginn des Beginn des 20. Jahrhunderts, w: Europäische Schlüsselwörter, t. III, Kultur Und Zivilisation, Max Hueber Verlag, München 1967, s. 1-30.
• Jan Paweł II, Dzieła Zebrane, t. II, Adhortacje, Wydawnictwo M, Kraków 2006.
• Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio, Poznań, Pallottinum 1998.
• Jan Paweł II, List do przełożonego generalnego Zgromadzenie Misji, w: Kontemplacja i działanie, red. B. Bejze (W nurcie zagadnień posoborowych, 15), Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa 1983, s. 183-187.
• Jan Paweł II, Pamięć i tożsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2005.
• Jan Paweł II, Encyklika Veritatis splendor, Pallottinum, Poznań 1983.
• Jan Paweł II, Wiara i kultura. Dokumenty, przemówienia, homilie, oprac. M. Radwan, Redakcja Wydawnictw KUL, Rzym−Lublin 1988.
• Jaroszyński P., Nauka w kulturze, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2002.
• Judycki S., Locke John, EK, t. X, kol. 1294-1297.
• Kamiński S., Compte Auguste, EK, t. III, kol. 565-566.
• Kowalczyk S., Filozofia kultury. Próba personalistycznego ujęcia problematyki, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1996.
• Kowalski J., Francja średniowieczna, w: Dzieje kultury francuskiej, red. J. Kowalski, A i M. Loba, J. Prekop, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 19-230.
• Krajewski R., Renan Ernest, EK, t. XVI, kol. 1440-1441.
• Lajeunie E.-M., La spiritualità di San Francesco di Sales, Editrice LDC, Torino−Leumann 1967.
• Lanson G., Tuffrau P., Historia literatury francuskiej w zarysie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965.
• Leclercq J., Miłość nauki a pragnienie Boga, tłum. M. Borkowska (Źródła monastyczne, 14), Tyniec. Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 1997.
• Les Évêques de France, Proposer la foi dans la Société actuelle, 3. Lettre aux catholiques de France, red. C. Dagens, Les Éditions du CERF, Paris 2003.
• Lewek A. Nowa ewangelizacja w duchu Soboru Watykańskiego II, t. II, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1995.
• Loba A. i M., Francja nowożytna, w: Dzieje kultury francuskiej, red. J. Kowalski, A i M. Loba, J. Prekop, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 231-366.
• Lobkowicz N., Czas kryzysu, czas przełomu, tłum. G. Sowiński, Wydawnictwo WAM, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 1996.
• Lorenc R.J., Życie duchowe świętego Ludwika IX w kontekście społeczno-politycznym średniowiecznej Europy, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Sandomierz 2016.
• Marrou R.I., Historia wychowania w starożytności, tłum. S. Łoś, Warszawa 1989.
• Morel G., Questions d'homme. L'Autre, Aubier Montaigne, Paris 1877.
• Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Wiara i inkulturacja (1988), http://www. vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents [3.01.2017].
• Murphy R., Saint François de Sales et la civilité chrétienne, A.G. NIZET, Paris 1964.
• Nowak S., Czyn chrześcijańskiej miłości w ujęciu św. Franciszka Salezego i św. Wincentego à Paolo, w: Kontemplacja i działanie, red. B. Bejze (W nurcie zagadnień posoborowych, 15), Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa 1983, s. 216-230.
• Nowak S., Źródła duchowości wincentyńskiej, w: Kontemplacja i działanie, red. B. Bejze (W nurcie zagadnień posoborowych, 15), Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa 1983, s. 202-215.
• Pierrard P., Historia Kościoła Katolickiego, tłum. T. Szafrański, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1984.
• Pourrat P., La spiritualité chrétienne, t. III. Les temps modernes, Paris 1927.
• Rodé F., La cultura cristiana in un mondo secolarizzato, w: Culture, incroyance et foi. Nouveau dialogue. Études reunies par B. Ardura et J.–D. Durand en hommage au Cardinal Paul Poupard, Edizioni Studium, Roma 2004, s. 483-500.
• Sanecki A., Loisy Alfred, EK, t. X, kol. 1328-1329.
• Słownik łacińsko-polski, t. I, red. M. Plezia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. II, Filozofia nowożytna do roku 1830, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.
• Vincent de Paul, Correspondence. Entretiens, Documents, Tables, red. P. Coste, Gabalda, Paris 1920-1925.

Identifiers

DOI

10.18290/rt.2017.64.5-1