Geneza, założenia i recepcja niemieckiego Schwerter Konsent. Rola nauczycieli religii w dyskusji kontrowersyjnych zagadnień

• Authors: Herbst Jan-Hendrik

Title variants

EN

Origins, Assumptions and Reception of the German Schwerter Konsent: The Role of Religious Education Teachers in Discussing Controversial Issues

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest prezentacja genezy, podstawowych założeń oraz recepcji tzw. Schwerter Konsent, który formułuje zasady dydaktyczne dotyczą-ce dyskusji nad kontrowersyjnymi zagadnieniami w edukacji religijnej w Niemczech. Choć jego treści są zakorzenione w debacie niemieckojęzycznej, został przyjęty także w innych krajach, np. w Hiszpanii. Schwerter Konsent określa pryncypia chrześcijań-skiej edukacji religijnej w szkołach publicznych, zorientowanych na kontrowersyjność, dojrzałość i zdolności krytyczne, przeciwdziała także indoktrynacji uczniów.

EN

This article presents the genesis, basic assumptions and reception of the so-called Schwerter Konsent, which formulates didactic foundations for the discussion of controversial issues in religious education in Germany. Although its content is root-ed in the German-speaking debate, it has also been adopted in other countries, such as Spain. The Schwerter Konsent defines the guiding principles of Christian religious education in public schools, which is oriented towards controversy, maturity and criti-cal faculties, and counteracts the indoctrination of pupils.

Keywords

PL

kontrowersje; indoktrynacja; dojrzałość; kompetencje krytyczne; edukacja religijna; Niemcy

EN

controversy; indoctrination; maturity; critical competences; religious education; Germany

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2025
• Volume: 1/55
• Pages: 175-192

Contributors

author

Herbst Jan-Hendrik

• Technische Universität Dortmund

• https://orcid.org/0000-0002-0432-2643

References

• Bederna, K. (2021). Religiöse Bildung für nachhaltige Entwicklung. Ein di-daktisches Modell [Edukacja religijna na rzecz zrównoważonego rozwoju. Model dydaktyczny]. Religionspädagogische Beiträge, 44(2), 61–71. https://doi.org/10.20377/rpb-151.
• Berglund, J., Roebben, B., Schreiner, P. i Schweitzer, F. (2023). Educating Re-ligious Education Teachers: Perspectives of International Knowledge Transfer. Bonn: ViR unipress.
• Byl, M. de i Grümme, B. (2024). Interdisziplinär nach Positionalität fragen: Religiöse Bildung im Dialog mit Politik- und altsprachlicher Didaktik [Interdyscyplinarne pytania o pozycjonowanie: edukacja religijna w dialogu z dydaktyką języków politycznych i klasycznych]. W: S. Anusiewicz-Baer, C. Hild i M. Abualwafa (red.), Religiöse Bildung im Transfer. Vermittlung zwischen Religionen, Sprachen und Kulturen [Edukacja religijna w transferze. Mediacja między religiami, językami i kulturami] (s. 43–61). Stuttgart: Kohlhammer.
• Chrostowski, M. (2022a). The Effects of Religious Education on Prodemocratic Positions in the Face of the Right-wing Populism in Poland: Theoretical Anal-ysis and Clues for Educational Practices. Journal of Religious Education, 70, 43–62. https://doi.org/10.1007/s40839-022-00161-1.
• Chrostowski, M. (2022b). „Nieobecny dyskurs”: o potencjale politycznym edu-kacji religijnej w Polsce. Łódzkie Studia Teologiczne, 31(3), 11–27.
• Chrostowski, M. (2024). Teaching Religion in Postmodern Society: Some In-sights from the German “Carousel of Concepts” for the Renewal of Catholic Religious Education in Poland. British Journal of Religious Education, 1–19. https://doi.org/10.1080/01416200.2024.2413098.
• DBK [Deutsche Bischofskonferenz]. (2005). Der Religionsunterricht vor neuen Herausforderungen [Nauczanie religii przed nowymi wyzwaniami]. Bonn: Sekretariat der DBK.
• DBK [Deutsche Bischofskonferenz]. (2023). Musterordnung der katholischen (Erz-)Diözesen Deutschlands für die Erteilung der Missio canonica und der vor-läufigen kirchlichen Bevollmächtigung an Lehrkräfte für den katholischen Re-ligionsunterricht [Regulamin katolickich (arcy-)diecezji Niemiec dotyczący udzielania misji kanonicznej oraz tymczasowego upoważnienia kościelnego na-uczycielom do prowadzenia lekcji religii katolickiej]. Bonn: Sekretariat der DBK.
• Drerup, J. (2023). Demokratieerziehung und Religion in der Kontroverse [Edukacja demokratyczna i religia w kontrowersji]. Berliner Theologische Zeit-schrift, 40(1), 263–286.
• Gärtner, C. (2020). Klima, Corona und das Christentum: Religiöse Bildung für nachhaltige Entwicklung in einer verwun-deten Welt [Klimat, korona i chrze-ścijaństwo: edukacja religijna na rzecz zrównoważonego rozwoju w zranionym świecie]. Bielefeld.
• Gärtner, C., Herbst, J.-H. i Kläsener, R. (2022). Der „Schwerter Konsent“ – ein religionspädagogischer Beutelsbacher Konsens? [Schwerter Konsent – Kon-sensus z Beutelsbach w sprawie edukacji religijnej?]. Pobrano 29 października 2024 z: https://www.feinschwarz.net/der-schwerter-konsent-ein-religionspaedagogischerbeutelsbacher-konsens/.
• Grammes, T. (2016). Ein pädagogischer Professionsstandard der politischen Bildung. Fachdidaktisches Denken mit dem Beutelsbacher Konsens [Pedago-giczny standard zawodowy dla edukacji obywatelskiej. Specjalistyczne my-ślenie dydaktyczne z Konsensusem z Beutelsbach]. W: B. Widmaier i P. Zorn (red.), Brauchen wir den Beutelsbacher Konsens? Eine Debatte der politischen Bildung [Czy potrzebny jest Konsensus z Beutelsbach? Debata o edukacji poli-tycznej] (s. 155–165). Bonn: BpB.
• Hahn-Laudenberg, K. i Abs, H. J. (2024). Kontroversität. (Wie) wird im Unterricht diskutiert? [Kontrowersyjność. (Jak) wygląda dyskusja w klasie?]. W: H. J. Abs, K. Hahn-Laudenberg, D. Deimel i J. F. Ziemes (red.), ICCS 2022. Schulische Sozialisation und politische Bildung von 14-Jährigen im internatio-nalen Vergleich [ICCS 2022. Socjalizacja szkolna i edukacja polityczna 14-lat-ków w porównaniu międzynarodowym] (s. 293–308). Münster: Waxmann. https://doi.org/10.31244/9783830998228.15.
• Herbst, J.-H. (2021). Braucht religiöse Bildung einen Beutelsbacher Konsens? Philosophiedidaktische Impulse für die religionspädagogische Debatte [Czy edukacja religijna potrzebuje Konsensusu z Beutelsbach? Filozoficzno-dy-daktyczne impulsy do debaty na temat edukacji religijnej]. Theo-Web, 20(2), 321– 338. https://doi.org/10.23770/tw022.
• Herbst, J.-H. (2022). Die politische Dimension des Religionsunterrichts. Reli-gionspädagogische Ref lexionen, interdisziplinäre Impulse und praktische Per-spektiven [Polityczny wymiar nauczania religii. Ref leksje z zakresu pedagogiki religijnej, impulsy interdyscyplinarne i perspektywy praktyczne]. Paderborn: Brill Schöningh.
• Herbst, J.-H. (2023). Art. Beutelsbacher Konsens [Art. Konsensus z Beutels-bach]. Pobrano 29 października 2024 z: https://www.die-bibel.de/ressourcen/wirelex/9-politische-und-rechtliche-dimensionen-religioeser-bildung/beutels-bacher-konsens.
• Herbst, J.-H., Gärtner, C. i Kläsener, R. (red.). (2023). Der Beutelsbacher Kon-sens in der religiösen Bildung. Exemplarische Konkretionen und notwendige Transformationen [Konsensus z Beutelsbach w edukacji religijnej. Przykładowe konkretyzacje i konieczne transformacje]. Frankfurt am Main: Wochenschau.
• Herbst, J.-H. i Hanke, J. (2024). Kontroverse Themen in der (theologischen) Erwachsenenbildung. [Kontrowersyjne tematy w (teologicznej) edukacji doro-sł ych]. Erwachsenenbildung, 70(3), 113 –115.
• Herbst, J.-H. i Zimmermann, M. (2024). Der Koblenzer und der Schwerter Konsent als Beispiele für (gelungene) Wissenschaftskommunikation? Ein tentativer Vergleich [Konsensus koblencki i szwerterski jako przykłady (udanej) komunikacji naukowej? Próba porównania]. Theo-Web, 23(2), 165–185.• Ho, L.-C., McAvoy, P., Hess, D. i Gibbs, B. (2017). Teaching and Learning about Contro-versial Issues and Topics in the Social Studies. W: M. Manfra i C. Bolick (red.), The Wiley Handbook of Social Studies Research (s. 319–335). Hoboken: Wiley-Blackwell.
• Kindlinger, M. i Hahn-Laudenberg, K. (2023). German Preservice Teachers’ Stances on Criteria for Discussing Controversial Issues in the Classroom. The Journal of Social Studies Research, 47(3–4), 197–209.
• Koblenzer Konsent. (2024). Pobrano 17 lutego 2025 z: https://www.akrk.eu/ko-blenzer-konsent/.
• Konsensus drezdeński. (2016). Pobrano 20 października 2024 z: https://www.fachverband-ethik.de.
• Konsensus z Beutelsbach. (1976). „Beutelsbacher Konsens” cytowany za: Wehling, H.-G. (2016). Konsens à la Beutelsbach? Nachlese zu einem Ex-pertengespräch. Textdokumentation aus dem Jahr 1977 [Konsensus à la Beutelsbach? Podsumowanie rozmowy ekspertów. Dokumentacja tekstowa z 1977 roku]. W: B. Widmaier i P. Zorn (red.), Brauchen wir den Beutelsbacher Konsens? Eine Debatte der politischen Bildung [Czy potrzebujemy Konsensu z Beutelsbach? Debata na temat edukacji politycznej] (s. 19–27). Bonn: Bun-deszentrale für politische Bildung.
• Mayrhofer, F. (2024). Gender Constructions in Austrian RE Textbooks – A Comparative Linguistic Textbook Analysis. British Journal of Religious Edu-cation, 1–12. https://doi.org/10.1080/01416200.2024.2355219.
• Oelkers, J (2018). Autoritarismus und liberale öffentliche Bildung [Autoryta-ryzm i liberalna edukacja publiczna]. Zeitschrift für Pädagogik, 64(6), 728–748. https://doi.org/10.25656/01:22171.
• Pajer, F. (2012). Escuela y Religión en Europa. Un camino de cincuenta años [19 6 0 –2 010]. Madrid: PPC.
• Schweitzer, F. i Schreiner, P. (2020). International Knowledge Transfer in Reli-gious Education. Münster: Waxmann.
• Spichal, J. i Reimann, G. (2019). Politische Dimensionen religiöser Bildung – Tagungsrückblick [Polityczne wymiary edukacji religijnej – podsumowanie konferencji]. Theo-Web, 18(2), 106–112. https://doi.org/10.23770/tw0110.
• Svobodová, Z. i Blascikova, A. (2024). Odolnost a křesťanská naděje [Odpor-ność a chrześcijańska nadzieja]. Universe, 2, 2 6 –2 7.
• Weißeno, G. (2017). Zur Historisierung des Beutelsbacher Konsenses [O hi-storyzacji Konsensu z Beutelsbach]. W: S. Frech i D. Richter (red.), Der Beutels-bacher Konsens: Bedeutung, Wirkung, Kontroversen [Konsensus z Beutelsbach: Znaczenie, wpływ, kontrowersje] (s. 35–56). Schwalbach: Wochenschau.
• Widmaier, B. i Zorn, P. (2016). Einleitung [Wprowadzenie]. W: B. Widmaier i P. Zorn (red.), Brauchen wir den Beutelsbacher Konsens? Eine Debatte der politischen Bildung [Czy potrzebny jest Konsens z Beutelsbach? Debata o edu-kacji politycznej] (s. 9–14). Bonn: BpB

Identifiers

DOI

10.12775/PCh.2025.010