„Krzemienieckie smutki” – poetyckie reakcje na śmierć Alojzego Felińskiego

• Authors: Patro-Kucab Magdalena

Title variants

EN

„Krzemienieckie smutki” — poetic reactions to the death of Alojzy Feliński

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article addresses issues pertaining to the laudatory works. The author is interested in the manner the nineteenth-century poets looked at the figure of Alojzy Feliński — a poet, reformer, husband, father and friend, and thus, the manner they perceived him both in the public and private sphere. The following poems have been adopted as the basis for considerations: Konstanty Piotrkowski’s Oda na śmierć Alojzego Felińskiego, Wincenty Turski’s Do cieniów Alozjego Felińskiego, Tymon Zaborowski’s Westchnienie Podolanina, mieszkańca gór miodoborskich, po śmierci Alojzego Felińskiego, and Grzegorz Ignacy Szadbeja’s Elegia na śmierć Felińskiego. The conducted analysis and interpretation are intended not only to depict the portrait of Feliński as presented by the nineteenthcentury poets, but also became an attempt to contain the discussed works in the sphere of a new type of laudatory poems. For we obtain an example of a noble model corresponding with the new manner of understanding the artist and the citizen that has contributed to the national culture and education. The authors of the poems, faithful to the classic or sentimental trend, emphasize the qualities of Feliński (diligence, talent, pragmatism and service to society), that are worthy of public praise. The primary purpose of the undertaken considerations is to demonstrate the changes occurring in the field of poetics and rhetoric of laudatory works, which are a kind of poetic tribute within the category of didactic approval of the Enlightenment period, as an instrument forming personal models and inspiring positively valorized social behaviors.

Keywords

PL

nowy typ wierszy laudacyjnych; szlachetny wzorzec; przymioty godne pochwały publicznej; inspirowanie pozytywnie waloryzowanych zachowań społecznych

EN

new type of laudatory poems; noble model; qualities worthy of public praise; inspiring positively valorized social behaviors

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Prace Polonistyczne
• Year: 2016
• Volume: LXXI
• Pages: 81-100

Dates

published

2016

Contributors

author

Patro-Kucab Magdalena

• Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Bachórz Józef. 2005. Krzemienieckie wzruszenia Józefa Korzeniowskiego. „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza” 2005. S. 99–112.
• Bar Adam. 1948. Feliński Alojzy. W: Polski słownik biograficzny. Red. Władysław Konopczyński. T. 6: Dunin Rodryg–Firlej Henryk. Kraków: Polska Akademia Umiejętności. S. 408–410.
• Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. 1966. T. 4: Oświecenie, A–H. Red. Elżbieta Aleksandrowska z zespołem. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. [Hasło:] Feliński Alojzy. S. 451–456.
• Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. 1967. T. 5: Oświecenie, I–O. Red. Elżbieta Aleksandrowska z zespołem. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. [Hasło:] Koźmian Kajetan. S. 172–183.
• Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. 1970. T. 6*: Oświecenie, P–Ż. Red. Elżbieta Aleksandrowska z zespołem. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. [Hasło:] Turski Wincenty.
• S. 375–377.
• Czwórnóg-Jadczak Barbara. 1996. Tymon Zaborowski. W: Pisarze polskiego Oświecenia. Red. Teresa Kostkiewiczowa, Zbigniew Goliński. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. S. 639–652.
• Danilewicz Maria. 1931. Życie literackie Krzemieńca w latach 1813–1816, „Rocznik Wołyński” 1931, t. 2. S. 128–148.
• Danilewicz Maria. 1933. Tymon Zaborowski. Życie i twórczość (1799–1828). Warszawa: wydane z zasiłku Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
• Danilewicz Maria. 1934. Towarzystwo Uczniów Liceum Wołyńskiego ćwiczących się w porządnym mówieniu i pisaniu (1818–1823). „Rocznik Wołyński” 1931, t. 2. S. 297–332.
• Danilewicz Maria. 1960. Pierścień Herkulanum i płaszcz pokutnicy. Szkice literackie. Londyn: B. Świderski.
• Doktór Roman. 1999. Polska elegia oświeceniowa. Dzieje i model gatunku 1740–1822. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Domański Juliusz. 2002. Tekst jako uobecnienie. Szkic z dziejów myśli o piśmie i książce. Kęty: Wydawnictwo „Antyk”.
• Felińska Ewa. 1858. Pamiętniki z życia. T. 1, seria 2. Wilno: J. Zawadzki.
• Feliński Alojzy. 1809. [Przemówienie wygłoszone podczas Sesji Towarzystwa Królewsko-Warszawskiego dn. 18 września]. „Gazeta Warszawska” 1809, nr 83. S. 1531.
• Feliński Alojzy. 1817. Rozmowa w Zaciszy z powodu listu Pana Szczeropolskiego. „Pamiętnik Warszawski, czyli Dziennik Nauk i Umiejętności” 1817, t. 7. S. 381–398.
• Feliński Alojzy. 1821. Pisma własne i przekładania wierszem. T. 2. Warszawa: [s.n.].
• Feliński Alojzy. 1840. Dzieła. T. 1–2. Wyd. nowe. Wrocław: Z. Schletter. Przyczyny używanej przeze mnie pisowni. T. 1. S. 103–191.
• Golański Filip Neriusz. 1993. O wymowie i poezji. W: Oświeceni o literaturze. Cz. 1: Wypowiedzi pisarzy polskich 1740–1800. Oprac. Teresa Kostkiewiczowa, Zbigniew Goliński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. S. 221–355.
• Gruchała Janusz S. 1997. Łukasz Górnicki — „Dworzanin polski”. W: Lektury polonistyczne. Średniowiecze — Renesans — Barok. Red. Andrzej Borowski, Janusz S. Gruchała. T. 1. Kraków: Universitas. S. 103–129.
• Guzek Andrzej Krzysztof. 2004. Krzemienieckie pół roku Alojzego Felińskiego. W: Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego. Red. Stanisław Makowski. Warszawa: Biblioteka Narodowa, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. S. 200–211.
• Hoffmanowa z Tańskich Klementyna. 1875. Dzieła. Red. Narcyza Żmichowska. T. 6. Wyd. nowe. Warszawa: nakł. Spółki Wydawniczej Księgarzy. Alojzy Feliński. S. 382–415.
• Jabłońska-Deptuła Ewa. 1980. Z problematyki ideologii i życia religijnego. W: Duchowieństwo a powstanie listopadowe. Red. Władysław Rostocki, Jan Skarbek, Jan Ziółek, Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL. S. 29–78.
• Kantecki Klemens. 1879. Dwaj krzemieńczanie. T. 1: Alojzy Feliński. Lwów: Gubrynowicz i Schmidt. S. 1–157.
• Karpiński Franciszek. 1993. O wymowie w prozie albo w wierszu. W: Oświeceni o literaturze. Cz. 1: Wypowiedzi pisarzy polskich 1740–1800. Oprac. Teresa Kostkiewiczowa, Zbigniew Goliński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. S. 197–219.
• Kopaliński Władysław. 1991. Słownik symboli. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna. [Hasło:] Cień. S. 46–48.
• Kopczyński Onufry. 1778. Gramatyka dla szkół narodowych na klasę pierwszą. Warszawa: Drukarnia OO. Pijarów.
• Kopytko Szymon. 1909. Stosunek „Wirginii” Felińskiego do „Wirginii” Alfierego. Brody: drukiem Feliksa Westa.
• Korzeniowski Józef. 1829. Kurs poezji. Warszawa: N. Glücksberg.
• Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego. 2004. Red. Stanisław Makowski. Warszawa: Biblioteka Narodowa, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza.
• Kostkiewiczowa Teresa. 1996. Oda w poezji polskiej. Dzieje gatunku. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
• Maternia Joanna. 2002. Tymon Zaborowski: poeta romantycznego przełomu. Prom. Piotr Żbikowski. Uniwersytet Rzeszowski. Wydział Filologiczny. Instytut Filologii Polskiej. Rzeszów 2002. K. 396. Niepublikowana rozprawa doktorska.
• Mazurkowa Bożena. 1989. Twórcy oświeceniowych dedykacji wobec problemu panegiryzmu. W: Szkice o dawnej książce polskiej. Red. Renarda Ocieczek. Katowice: Uniwersytet Śląski. S. 72–100.
• Mazurkowa Bożena. 2008. Na ziemskich i niebieskich szlakach. Studia o poezji Franciszka Zabłockiego i Franciszka Dionizego Kniaźnina. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Nesteruk Małgorzata, Rejman Zofia. 2002. Wstęp. Do: Jan Paweł Woronicz. Pisma wybrane. Oprac. Małgorzata Nesteruk, Zofia Rejman. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Biblioteka Narodowa, seria I, nr 299. S. V–LXXXIV.
• Patro-Kucab Magdalena. 2013. Ritoričnìst’ pohoronnih promov ì posmertnih spogadì (na prikladì panegìrikiv, prisvâenih Aloìzìû Felìns’komu). „Stil’ ì tekst” 2013, wypusk 14. S. 119–128.
• Patro-Kucab Magdalena. 2014a. Ciąg dalszy sporu o „intruza gdańskiego”, czyli Alojzy Feliński ripostuje Janowi Śniadeckiemu („Rozmowa w Zaciszy z powodu listu Pana Szczeropolskiego”). W: Kultura mówienia dawniej i dziś. Red. Małgorzata Kułakowska, Agnieszka Myszka. Rzeszów 2014. S. 101–111.
• Patro-Kucab Magdalena. 2014b. Poetyckie sylwetki-wspomnienia upamiętniające literacką działalność Alojzego Felińskiego (na przykładzie wierszy zamieszczonych w dziewiętnastowiecznej prasie). W: Wisnik Lwiwskowo uniwersytetu. Red. Mikołaj Żitariuk. Lwów: Wydawnictwo Narodowego Uniwersytetu we Lwowie im. Iwana Franki. Wypusk 39, Seria Żurnalistyka. S. 79–91 .
• Piotrowski Konstanty. 1820a. Oda na śmierć Alojzego Felińskiego. Krzemieniec: Drukarnia Natana Glücksberga Księgarza i Typografa Liceum Wołyńskiego.
• Piotrowski Konstanty. 1820b. Oda na śmierć Alojzego Felińskiego. „Wanda” 1820, t. 1. S. 241–246.
• Piotrowski Wojciech. 1999. Konstanty Piotrowski — spóźniony klasyk. W: Na przełomie Oświecenia i romantyzmu. O sytuacji w literaturze polskiej lat 1793–1830. Red. Piotr Żbikowski. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej. S. 187–206.
• Piotrowski Wojciech. 2004. Gustaw Olizar (1798–1865). W: Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego. Red. Stanisław Makowski. Warszawa: Biblioteka Narodowa, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. S. 334–344.
• Piotrowski Wojciech. 2005. Życie umysłowe Krzemieńca 1805–1832. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie.
• Pismo Święte. Stary i Nowy Testament w przekładzie z języków oryginalnych. 2007. Red. Michał Peter, Marian Wolniewicz. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha. Mądrość Syracha 38, 16. S. 990.
• Platt Dobrosława. 1992. Kazania pogrzebowe z przełomu XVI i XVII wieku. Z dziejów prozy staropolskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Podgórski Wojciech Jerzy. 1988. Stefan Witwicki. Zarys monograficzny. T. 1–2. Warszawa: Instytut Kształcenia Nauczycieli.
• Przybylski Ryszard. 2003. Krzemieniec: opowieść o rozsądku zwyciężonych. Warszawa: „Sic!”
• Pusz Wiesław. 1979. „Nowy Parnas” przedromantycznej Warszawy. Bruno Kiciński i grono jego współpracowników. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pusz Wiesław. 1993. Literatura późnego oświecenia — rejestr zadań. „Pamiętnik Literacki” 1993, z. 2. S. 167–173.
• Ratajczakowa Dobrochna. 1996. Alojzy Feliński (1771–1820). W: Pisarze polskiego Oświecenia. Red. Teresa Kostkiewiczowa, Zbigniew Goliński. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. S. 173–198.
• Rolle Michał. 1923. Ateny wołyńskie. Szkic z dziejów oświaty w Polsce. Wyd. 2 popr. i uzup. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Rozprawy i wnioski o ortografii polskiej przez Deputacją od Królewskiego Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk wyznaczoną (1830). Warszawa: J. Węcki.
• Sowiński Jan. 1820. Mowa po wprowadzeniu do kościoła Licealnego zwłok śp. Alojzego Felińskiego, miana dnia 15. lutego 1820 r. w Krzemieńcu. „Pszczoła Polska” 1820, t. 1. S. 330–331.
• Stankiewicz-Kopeć Monika. 2009. Pomiędzy klasycznością a romantycznością. Młodzi autorzy Wilna, Krzemieńca, Lwowa wobec przemian w literaturze polskiej lat 1817–1828. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Szadbey Grzegorz Ignacy. 1820. Elegia na śmierć Alojzego Felińskiego. „Rozmaitości” 1820, dodatek „Gazety Lwowskiej”, nr 47. S. 185.
• Szczeropolski Z. [Śniadecki Jan]. 1816. Do Redaktora „Pamiętnika Warszawskiego”. „Pamiętnik Warszawski, czyli Dziennik Nauk i Umiejętności” 1816, t. 6. S. 487–504.
• „Szkoła ukraińska” w romantyzmie polskim. Szkice polsko-ukraińskie. 2012. Red. Stanisław Makowski, Urszula Makowska, Małgorzata Nesteruk. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Szmyt Andrzej. 2009. Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu w systemie oświaty Wileńskiego Okręgu Naukowego w latach 1805–1833. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Szyjkowski Marian. 1950. Wstęp. Do: Alojzy Feliński. Barbara Radziwiłłówna. Tragedia w pięciu aktach. Wstępem i objaśnieniami opatrzył Marian Szyjkowski. Wyd. 6. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. S. 1–26.
• Śreniowska Krystyna. 1973. Kościuszko bohater narodowy. Warszawa: PWN.
• Turski Wincenty. 1825. Do cieniów Alojzego Felińskiego. „Weteran Poznański” 1825, nr 1. S. 57–61.
• Wolska Barbara. 2013. Poezja pochwalna i panegiryczna Adama Naruszewicza. Pochwały osobistości publicznych i osób prywatnych. W: Panegiryk jako element życia literackiego doby staropolskiej i oświeceniowej. Red. Monika Sulejewicz-Nowicka, Zbigniew Gruszka. Wstęp Maria Wichowa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. S. 165–206.
• Wójcicki Kazimierz Władysław. 1851. Życiorysy znakomitych ludzi wsławionych w różnych zawodach ozdobione rycinami. T. 2, z. 1. Warszawa: J. Bernstein. [Hasło:] Alojzy Feliński. S. 23–37.
• Wyszkowski Michał. 1821. Przymówienie się Referendarza Stanu Michała Wyszkowskiego na posiedzeniu publicznem dnia 3 Maja 1820 r. przed rozpoczęciem czytania przez Niego wyimków z „Poezyi” zmarłego niedawno Kolegi Alojzego Felińskiego. „Roczniki Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk” 1821, t. 14. S. 124–127.
• Zaborowski Tymon. 1936. Pisma zebrane. Oprac. Maria Danilewicz. Warszawa: Wydawnictwo Gabinetu Filologicznego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Westchnienie Podolanina, mieszkańca gór miodoborskich, po śmierci Alojzego Felińskiego. S. 527.
• Zięba Andrzej A. 2014. Biogram Grzegorza Ignacego Szadbeya. W: Portrety polskich Ormian. Kalendarz na 2014 rok. Oprac. Monika Agopsowicz, projekt graficzny Elżbieta Łysakowska, przygotowanie ilustracji do druku Monika Sutryk, red. tekstów Zofia Jurkowlaniec, tłum. biogramów na język ormiański Edgar Broyan i Sjune Nersisjan, tłumaczenie na język ormiański informacji o Fundacji: Piruza Mnacakanian. Warszawa: Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich.
• Znamirowska Janina. 1930. Liryka powstania listopadowego. Warszawa: wydane z zasiłku Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Skład Główny w Kasie im. Mianowskiego. Pałac Staszica.
• Żbikowski Piotr. 1999. Klasycyzm postanisławowski. Zarys problematyki. Wyd. 2 uzup. i popr. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Żbikowski Piotr. 2007. W pierwszych latach narodowej niewoli. Schyłek polskiego Oświecenia i zwiastuny romantyzmu. Wrocław: Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej.

Identifiers

ISSN

0079-4791