Aktorka, archetyp, amnezja. Na marginesie „Persony” Bergmana

• Authors: Nadgrodkiewicz Grzegorz

Title variants

EN

The Actress, The Archetype, The Amnesia. On The Margins of Bergman’s “Persona”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Nadgrodkiewicz prezentuje interpretację jednego ujęcia z filmu Ingmara Bergmana „Persona” (1966) – ujęcia ukazującego aktorkę Elisabet Vogler w chwili porzucenia roli w przedstawieniu „Elektry” i moment jej tajemniczego zamilknięcia na scenie. Według autora traumatyczne doświadczenie Elisabet można analizować w kontekście psychologii głębi Carla Gustava Junga, a zwłaszcza w odniesieniu do proponowanej przez niego koncepcji oddziaływania wiecznotrwałych archetypów. Egzystencjalne doświadczenie Vogler zostaje ponadto zestawione z przypadkami utraty pamięci dokonującymi się w trakcie spektaklu, które w swoich wspomnieniach opisują Krystyna Janda i Helena Modrzejewska. W oparciu o zachodzące tu analogie Nadgrodkiewicz wysuwa wniosek, że aktorskie doświadczenie amnezji i wiążącego się z nią milczenia może być efektem porażenia mocą starodawnego archetypu, który według Junga preegzystuje w nieświadomości kolektywnej, a w świadomości ujawnia się dopiero w procesie tworzenia dzieła sztuki.

EN

Nadgrodkiewicz presents an interpretation of one shot from the film by Ingmar Bergman “Persona” (1966) – the shot showing the actress Elisabet Vogler at the time of abandoning the role in the performance of “Electra” and the moment of her mysterious silence on the stage. According to the author, Elisabet’s traumatic experience can be analysed in the context of the depth psychology of Carl Gustav Jung, and especially in relation to the concept of the impact of the everlasting archetypes proposed by him. Vogler’s existential experience is also compared with the cases of memory loss occurring during the performance, which Krystyna Janda and Helena Modrzejewska describe in their memoirs. Using the analogies that are taking place here, Nadgrodkiewicz concludes that the actor’s experience of amnesia and the silence connected with it can be attributed to the effect of being struck down with the power of the ancient archetype, which according to Jung exists in the collective unconscious and which reveals itself in the process of creating a work of art.

Keywords

EN

Ingmar Bergman Persona (1966) by Ingmar Bergman; Elisabet Vogler

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2017
• Issue: 100 O świętowaniu
• Pages: 213-221

Contributors

author

Nadgrodkiewicz Grzegorz

• Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

References

• Beckett, Samuel. „Szczęśliwe dni.” In: Samuel Beckett, Dramaty. Wybór, transl. Antoni Libera, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995.
• Bergman, Ingmar. Obrazy, transl. Tadeusz Szczepański. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1993.
• Fleiszer, Elżbieta. „Konfrontacje. Teatr i film w >>Złotej karocy<<.” Dialog, no 7, 1957.
• Fredericksen, Don. Bergman’s „Persona”. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2012.
• Janda, Krystyna. Moja droga B. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2000.
• Prokopiuk, Jerzy. „C. G. Jung, czyli gnoza XX wieku.” In: Carl Gustav Jung, Archetypy i symbole. Pisma wybrane, transl. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: Czytelnik, 1993.
• Sontag, Susan. „Bergman’s >>Persona<<.” In: Ingmar Bergman’s „Persona”, edited by Lloyd Michaels. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
• Szczepański, Tadeusz. „Bergman i antyk: >>Bachantki<< Eurypidesa.” In: Scena i ekran. Przestrzeń dialogu interartystycznego, edited by Janusz Skuczyński, Piotr Skrzypczak. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2007.
• Szczepański, Tadeusz. Zwierciadło Bergmana. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 1999.
• Szczublewski, Józef. Modrzejewska. Życie w odsłonach. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009.
• Szczublewski, Józef. Żywot Modrzejewskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
• Vineberg, Steve. „>>Persona<< and the seduction of performance.” In: Ingmar Bergman’s „Persona”, edited by Lloyd Michaels. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.