Przegląd kilku polskich zapożyczeń w gwarze Ormian z Kut

• Authors: Magakian Grair

Title variants

EN

A review of several Polish loanwords in a sub-dialect of Armenians from Kuty.

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Among Armenians living in Poland, the town of Kuty was an exception: until the outbreak of World War II, Armenians spoke their dialect, closely related to the West Armenian language. In the late 19th century, J. Hanusz, a Polish linguist spent several weeks in Kuty to study the local language spoken by Armenians. His work has become the research base of this article. It is intended as a review of Polish loanwords identified in the Kuty dialect (on top of Turkish, Kipchak, Russian and other loanwords). As far as it was possible, the author has listed and analysed the origin of these loanwords. However, nearly each of them should be explored in more detail in the future.

Keywords

EN

Armenian,; Polish,; Ruthenian,; Kipchak,; loanword,; Kuty,; Hanu

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Our Europe. Ethnography – Ethnology – Anthropology of Culture
• Year: 2019
• Issue: Vol. 8
• Pages: 13-26

Dates

published

2019

Contributors

author

Magakian Grair

• Instytut Literaturoznawstwa, Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Agopsowicz Monika (2014), Kresowe Pokucie. Rzeczpospolita ormiańska, Łomianki: LTW.Arcta Michał (1916), Słownik ilustrowany języka polskiego, Warszawa: M. Arct, t. 1-3.
• Barącz Sadok (1869), Rys Dziejów Ormiańskich, Tarnopol: Komitet budowy kościoła ormiańskiego w Czerniowcach.
• Biuletyn Koła Lwowian (1978), nr 34, Londyn: Koło Lwowian w Londynie ,cyt.za:https://dlibra.kul.pl/dlibra/publication/HYPERLINK„https://dlibra.kul.pl/dlibra/publication/2118/edition/2003”2118HYPERLINK„https://dlibra.kul.pl/dlibra/publication/2118/edition/2003”/edition/HYPERLINK „https://dlibra.kul.pl/dlibra/publication/2118/edition/2003”2003/content?ref=desc (dostęp: 29.08.2019).
• Boryś Wiesław (2008), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: WydawnictwoLiterackie.
• Brückner Aleksander (1903), Z dejów języka polskiego, Lwów: Wydawnictwo TowarzystwaWydawniczego.
• Brückner Aleksander (1927), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: KrakowskaSpółka Wydawnicza, t. 1-2.
• Chodubski Andrzej (1993), O osadnictwie ormiańskim na Wybrzeżu Gdańskim, „Słupskie Studia Historyczne”, t. 3, s. 83-95.
• Ciakciak Emmanuele (1837), Dizionario Armeno-Italiano, Venezia: Tipografia Mechitaristica,vol. 1-2.
• Ciołek Stanisław (2004), Kuty – nieco historii, tradycji i trochę wynurzeń oraz wspomnień,„Biuletyn OTK”, nr 38/39, s. 34-41.
• Citko Lilii (red.) (2018), Języki ruskie w rozwoju historycznym i kontaktach z polszczyzną, Białystok:UB.
• Czarnecka Katarzyna (2014), Słowotwórstwo gwar polskich na Ukrainie. Czasownik, Kraków: LIBRON – Filip Lohner.
• Dauzet Albert, Dubois Jean, Mitterand Henri (1971), Nouveau Dictionnaire Etymologique et Historique, Paris: Larousse.
• Dexonline, cyt. za https://dexonline.ro/definitie/jintiță (dostęp: 06.09.2019).
• Dum-Tragut Jasmine (2009), Armenian. Modern Eastern Armenian, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Encyklopedia PWN (2019) cyt, za: https://encyklopedia.pwn.pl (dostęp: 28.08.2019).Gloger Zygmunt (1900-1903), Encyklopedia staropolska ilustrowana, Warszawa: druk P. Laskauera i W. Babickiego, t. 1-4.
• Greń Zbigniewa, Krasowska Helena (2008), Słownik Górali Polskich na Bukowinie, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Hanusz Jan (1886), O języku Ormian polskich, „Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności”, t. XI, Kraków: UJ, s. 350-481.
• Huseynova Gulsum (2014), Ethnographic Lexicon of Language of Azerbaijan, “Middle-East Journal of Scientific Research”, nr 22 (4), s. 617-620.
• Instruktarz celny r. 1643 r., [w:] Volumina Legum, t. 4. Dd Seymu Wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego Seymu (1859-1860), Petersburg: Nakładem i drukiem J. Ohryzki. Kałuski Marian, (2017), Polacy na Huculszczyźnie (2), „Dziennik Kijowski”, nr 12/547, czerwiec- lipiec, cyt. za: https://www.dk.com.ua/post.php?id=4262 (dostęp: 06.09.2019).
• Karakurt Deniz (2017), Sözlük Etimoloji (Türk Lehçe ve Şiveleri, Moğolca Lehçe ve Şiveleri), E-Kitap, Türkiye: Birinci Baski, cyt. za: 0/00”https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/HYPERLINK „https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00”0HYPERLINK„https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00”/HYPERLINK„https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00”00/TurkSoylenceSozlugu.pdf (dostęp: 10.09.2019).
• Ormianie Semper Fidelis (2018), red. Krzysztof Bąkała i Tadeusz Skoczek, Warszawa: Muzeum Niepodległości.
• Kurtbilal Niyar (2019), 1944 Sürgünü Sonrası özbek Türkçesinden Kırım Tatar Türkçesine Geçen Kelimeler Üzerine Bir İnceleme, „Türk Dünyası” (Dil ve Edebiyat Dergisi), nr 47, Bahar, Ankara, p. 195-227.
• Nişanyan Sözlük. Türkçe Etimolojik Sözlük, za https://www.nisanyansozluk.com (dostęp: 12.09.2019).
• Ssp – Słownik staropolski (1953-1955), red. Kazimierz Nitsch, Warszawa, wyd. PAN, t. 1 Oczko Anna, Zapożyczenia południowosłowiańskie w języku rumuńskim w XVI i XVII wieku (praca doktorska), Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2010, cyt. za: 1%22https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/HYPERLINK%20%22https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/41490/oczko_zapozyczenia_poludniowoslowianskie_w_jezyku_rumunskim_2010.pdf?sequence=1&”41490HYPERLINK „https://ruj. uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/41490/oczko_zapozyczenia_poludniowoslowianskie_w_jezyku_rumunskim_2010.pdf?sequence=1&”/oczko_zapozyczenia_poludniowoslowianskie_w_jezyku_rumunskim_HYPERLINK „https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/41490/oczko_zapozyczenia_poludniowoslowianskie_w_jezyku_rumunskim_2010.pdf?sequence=1&”2010HYPERLINK „https://ruj. uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/41490/oczko_zapozyczenia_poludniowoslowianskie_w_jezyku_rumunskim_2010.pdf?sequence=1 (dostęp: 10.09.2019).
• Ormianie polscy wczoraj i dziś (OPWiD), materiały spotkania Komisji Historycznej TPW (Fundacja ormiańska KZKO) z dnia 15.01.2016, cyt. za: https://www.tpw.org.pl/index.php/spacery-i-spotkania.html?file=files/download/komisjaHistoryczna/HYPERLINK„https://www.tpw.org.pl/index.php/spacery-i-spotkania.html?file=files/download/komisjaHistoryczna/2016/KH.20160115”2016HYPERLINK „https://www.tpw.org.pl/index.php/spacery-i-spotkania.html?file=files/download/komisjaHistoryczna/2016/KH.20160115”/KH.HYPERLINK „https://www.tpw.org.pl/index.php/spacery-i-spotkania. html?file=files/download/komisjaHistoryczna/2016/KH.20160115”20160115.pdf. (dostęp: 22.08.2019).
• Osmanlıca sözlük, cyt za: http://dizgeHYPERLINK „http://dizge24/”24.org/tr/belgeler/osmanlica- turkce_sozluk.pdf (dostęp: 29.08.2019).
• Pełczyński Grzegorz (2015), Ormianie w XX wieku. Zarys najważniejszych problemów, „Acta Politica. Zeszyty naukowe US”, nr 34/889, s. 5-25.
• Pelikan Stanisław i Tadeusz (2007), Ziemia Stanisławowska, „Zeszyty Tłumackie”, nr 1/39, s. 11-13.
• Peter Zeuthen (2007), A Historical Perspective of Meat Fermentation, [w:] Handbook of Fermented Meat and Poultry, ed. Fidel Toldrá, Ames: Blackwell Publishing, s. 3-8.
• Pisowicz Andrzej (2000), Ormianie polscy. Problem świadomości narodowej a kwestia języka, [w:] Język a tożsamość narodowa. Slavica, red. Maria Bobrownicka, Kraków: Univesritas, s. 135-142.
• Pisowicz Andrzej (2016), Opowieści ormiańskie z miasteczka Kuty w tłumaczeniu na język polski wraz z komentarzami, „Krakowskie Pismo Kresowe”, nr 8, s. 269-292.
• Pisowicz Andrzej, Zasady latynizacji alfabetu ormiańskiego (ZLAO), Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP, cyt. za: http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/ latynizacja/ormianski.pdf (dostęp: 30.08.2019).
• Pokrewieństwo i tożsamość, Dziedzictwo językowe Rzeczypospolitej (2019), cyt. za: http://www.inne-jezyki.amu.edu.pl/Frontend/Language/Details/HYPERLINK „http://www.inne-jezyki.amu.edu.pl/Frontend/Language/Details/23”23/CulturalIdentities (dostęp:22.09.2019).
• Roszko Kazimierz (1959), Les contes des Arméniens polonais de Kuty. Textes et traduction, „Folia Orientalia”, vol. 1, fasc. 2, s. 274-295.
• Roszko Kazimierz (1961), Les contes des Arméniens polonais de Kuty. Textes, traduction et vocabulaire (suite), „Folia Orientalia”, vol. 4, s. 171-185.
• Linde Samuel (1807-1814), Słownik języka polskiego, Warszawa: Drukarnia XX. Piiarów, t. 1-6.
• Salan Musa (2016), Codex Cumanicus ve Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesinde Fiil Yapımı (doktora tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi. Słownik języka polskiego (SJP), https://sjp.pl (dostęp: 05.09.2019).
• Słownik W. Doroszewskiego, cyt. za: https://sjp.pwn.pl / http://doroszewski.pwn.pl (dostęp: 29.08.2019)..
• Sobola Elżbieta (red.) (1995), Słownik wyrazów obcych, Warszawa: PWN.
• Stachowski Stanisław (2010), Polonizacja języka ormiańsko-kipczackiego, „LingVaria”, rok V, nr 2/10, s. 213-227.
• Stopka Krzysztof (2010), Ormianie, [w:] Pod wspólnym niebem. Narody dawnej Rzeczypospolitej, red. Michał Kopczyński i Wojciech Tygielski, Warszawa: Muzeum Historii Polski, s. 115-132.
• Stopka Krzysztof (2017), Ormianie polscy – siedem wieków istnienia, Warszawa: Wydawnictwo Kancelarii Senatu.
• Szarwiło Bogusław (2012), 68 rocznica rzezi Polaków w Kutach nad Czeremoszem, za -68”http://wolyn.org/index.php/wolyn-wola-o-prawde/HYPERLINK „http://wolyn. org/index.php/wolyn-wola-o-prawde/413-68”413HYPERLINK „http://wolyn.org/index. php/wolyn-wola-o-prawde/413-68”-HYPERLINK „http://wolyn.org/index.php/ wolyn-wola-o-prawde/413-68”68-rocznica-rzezi-polakow-w-kutach-nad-czeremoszem. html (dostęp: 22.08.2019).
• Tamminen Tanja (2004), The Vlachs of Macedonia: A Success Story or a Minority on the Road to Extinction, [w:] The Forgotten Minorities of Eastern Europe, ed. Arno Tanner, Helsinki: East-West Books, s. 201–228.
• Trajdos Tadeusz (2004), Ormianie na Pokuciu, referat, 14.03, Fundacja Ormiańska, cyt. za: 4ec28f50c337bb92be05da7b917” http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/adHYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f-50c337bb92be05da7b917”4HYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”ecHYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”28HYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”fHYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be-05da7b917”50HYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”cHYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”337HYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”bbHYPERLINK„http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be-05da7b917”92HYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”beHYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”05HYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”daHYPERLINK„http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be-05da7b917”7HYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”bHYPERLINK „http://fundacjaormianska.pl/biblioteka/files/original/ad4ec28f50c337bb92be05da7b917”917afa.pdf (dostęp: 11.09.2019).
• Trajdos Tadeusz (2017), Ormianie w Kutach, „Kurier Galicyjski”, nr 9-10, 23 maja – 15 czerwca, cyt. za: https://www.kuriergalicyjski.com/historia/portrety-miast/HYPERLINK https://www.kuriergalicyjski.com/historia/portrety-miast/6003-ormianie-w-kutach 6003HYPERLINK „https://www.kuriergalicyjski.com/historia/portrety-miast/6003-ormianie-w-kutach”-ormianie-w-kutach (dostęp: 29.08.2019).
• Trésor de la langue Française informatisé, cyt. za: http://atilf.atilf.fr (dostęp: 14.09.2019).
• Ssp – Słownik staropolski (1956-1981), red. Stanisław Urbańczyk, Wrocław – Kraków – Warszawa: PAN, t. 2-8.
• Zajączkowski Ananiasz (1937/8), O zapożyczeniach wschodnich w języku polskim, cz. 2, „Poradnik językowy”, Warszawa: Towarzystwo Krzewienia Poprawności i Kultury Języka, z. 4, s. 33-39.
• Zgółkowa Halina (red.) (1994–2005), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, Poznań: Kurpisz, t. 1-50.
• Гаркавец Александр (2010), Кыпчакское письменное наследие, Кыпчакский словарь, Алматы: БАУР – КАСЕАН.
• Желехівський Eвгений (1886), Малоруско-нїмецкий словар, Львів: Товариство ім. Шевченка, т. 1.
• Желехівський Eвгений, Недїльский Coфpoн (1886), Малоруско-нїмецкий словар, Львів: Товариство ім. Шевченка, т. 2.
• Мельничук О. С. (гол. ред.) et al (red.) (1982-2012), Етимологічний словник української мови, Київ: Наукова думка (НАН України. Ін-т мовознавства ім. О. О. Потебні).
• Рымашевская Эмилия (1990), Немецко-русский и русско-немецкий словарь, Москва: Русский язык.
• Словари и энциклопедии на Aкадемике (СиэнA), cyt. za: https://ukrainian_lemko.academic.ru/HYPERLINK „https://ukrainian_lemko.academic.ru/2716/дзюбок”2716HYPERLINK„https://ukrainian_lemko.academic.ru/2716/дзюбок”/дзюбок (dostęp:29.08.2019)..
• словарь Шанского, cyt. za: https://lexicography.online/etymology/shansky/к/капуста(dostęp: 28.08.2019).
• Словник української мови. Академічний тлумачний словник (1970—1980), cyt. za: http://sum.in.ua (dostęp: 07.09.2019).
• Толковый словарь Даля, cyt. za: https://gufo.me/dict/dal (dostęp: 22.08.2019).
• Фасмер Макс (1986-1987), Этимологический словарь русского языка, перевод с немецкого О. Трубачева, с дополнениями, Москва, прогресс, т. 1-4
• Ябур Василь, Плїшкова Анна (2005), Русиньскый язык у зеркалї новых правил про основны і середнї школы з навчанём русиньского языка, Пряшів: Русин і Народны новинкы.
• Աբաջյան Աննա, Դիլբարյան Նարինե, Յուզբաշյան Անահիտ (2017), Հայոց լեզվի պատմություն, Երևան: ԵՊՀ հրատարակչություն.
• Աղայան Էդուարդ (1976), Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան: Հայաստան Հրատարակչություն, h. 1-2.
• Աճառեան Հրաչյա (1971-1979), Հայերէն արմատական բառարան, Երեւան: Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչութիւն.
• Աճառյան Հրաչյա (1953), Քննություն Առտիալի բարբառի, Երևան: ՀՍՍՌ ԳԱ hրատարկչություն.
• Աճառեան Հրաչյա (1902), Թուրքերէնէ փոխառեալ բառերը Պօլսի հայ ժողովրդական լեզուին մէջ համեմատութեամբ Վանի, Ղարաբաղի եւ Նոր-Նախիջեւանի բարբառներուն, Մոսկուա-Վաղարշապատ: hրատ. Լազարեան Ճեմարան Արեւելեան Լեզուաց.
• Գրիգորեան Վարդան (1963), Կամենեց-պոդոլսկ քաղաքի հայկական դատարանի արձանագրութիւնները (XVI դ.), Երևան: ՀUUՀ գա հրատարակչութիւն.
• Լէո (1904), Հայկական տպագրութիւն: Հայերն նոր պատմութեան մէջ: Պատմական- գրական տեսութիւն: Առաջին հատոր: XVI-XVII դ, Թիֆլիս: Տպարան «Հերմէս».
• Հայոց լեզվի բարբառային բառարան (Հլբբ) (2001), Երևան: Հր. Աճառյանի ան. Լեզվի Ինստիտուտ։ ՀՀ ԳԱԱ, h. 1.
• Ղազարյան Ռուբեն, Ավետիսյան Հենրիկ (2009), Միջին հայերենի բառարան, Երևան: ԵՊՀ Հրատ.
• Ղազարյան Սերոբ (2006), Հայոց լեզվի համառոտ պատմություն, Երևան: Եպհ հրատարակչություն.
• Մալխասեանց Ստեփան (1944), Հայերէն բացատրական բառարան, Երևան: ՀՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն, h. 1-4.
• Պալատցի Տէր Յովհաննէսեան, Տիւզեան Յակոբ, Պէզճեան Յարութիւն Ամիրայ (1826), Բառարան պարսկերէն: Ի տպարանի Պօղոսի Արապեան
• Սաքայան Դորա (2007), Արևելահայերենը. Անգլիախոս աշխարհի համար, Երևան: ԵՊՀ հրատարակչություն.