W sprawie gatunkowych obrazów świata. Część 1

• Authors: Pietrzak Przemysław

Title variants

EN

On the Issue of Generic Worldviews. Part 1

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi pierwszą część rozważań dotyczących gatunku pojmowanego w kategoriach wizji rzeczywistości, w tym również światopoglądu. Refleksje te wyrastają m.in. z polemiki z tekstem Witolda Sadowskiego „Gatunkowe obrazy świata: sielanka, litania, sonet”, w którym podobne ujęcie zostało porównane ze znaną z lingwistyki koncepcją językowego obrazu świata. Przyjmując ową analogię, omawiam dokładniej to, na co autor nie zwrócił uwagi bądź zrobił to pobieżnie: różnice między tzw. JOS a GOS oraz powstałe stąd możliwości i ograniczenia. Do naczelnych tez tej części należy przekonanie, że – inaczej niż w języku – obraz świata stanowi nie tyle inherentny składnik danej gatunkowej struktury, ile jej interpretację, zmienną w zależności od wielu czynników i wspierającą się na tych właściwościach gatunku, które w sferze języka odpowiadałyby konotacjom.

EN

The article is the first part of considerations about the genre viewed in the categories of a vision of reality, which also includes worldview. The reflections grow, inter alia, from a polemics with Witold Sadowski’s text “Gatunkowe obrazy świata: sielanka, litania, sonnet” (“Generic Worldviews: Idyll, Litany, Sonnet”) in which a similar approach was compared to a concept known in language studies and referred to as linguistic worldview. Adopting the analogy, the author carefully examines what Sadowski either paid no attention or treated superficially, namely the difference between so called linguistic worldview and generic worldview as well as the potential and limitations that stem from it. The principal theses of this part consist in a conviction that, unlike in language, worldview is less an inherent element of a given generic structure, but rather its interpretation that changes, depending on many factors, and that is supported by those properties of genre which in language would refer to connotations.

Keywords

PL

gatunek; językowy obraz świata; gatunkowy obraz świata; gatunek jako energia; konotacja; interpretacja; transfer gatunkowy

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2025
• Volume: 116
• Issue: 2
• Pages: 187-206

Dates

printed

2025-06-27

Contributors

author

Pietrzak Przemysław

• Uniwersytet Warszawski

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2025.2.12