O kobietach, które łowią zwierzynę i męskie serca… Przyczynek do badań nad słownictwem myśliwskim

• Authors: Janicka-Szyszko Renata

Title variants

EN

About women hunting for game and men’s hearts… Contribution into research on vocabulary related to hunting

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu była analiza słownictwa nazywającego kobiety polujące i związane z myślistwem poprzez pokrewieństwo oraz próba określenia obrazu świata odbitego w funkcjonujących w kulturze łowieckiej frazeologizmach i przysłowiach odnoszących się do niewiast. Analiza badanych wyrazów dowodzi gwałtownego zmniejszenia się liczby nazw żeńskich oraz wykorzystywania współcześnie na oznaczenie polujących kobiet eponimu Diana, co wskazuje na zachodzenie procesu apelatywizacji, czyli przenoszenia nazwy własnej (Diana) do zbioru wyrazów pospolitych (diana ‘polująca kobieta’). Analiza frazeologizmów oraz przysłów łowieckich potwierdza, że słownictwo odzwierciedla subiektywne widzenie świata. Kobiety postrzegane są stereotypowo, a pouczenia i uwagi, które odnajdujemy w paremiach, odczytać można jako brak zaufania wobec pań. Jednocześnie przysłowia łowieckie przez porównanie do wybranych zwierząt (sarna, łania) wskazują przede wszystkim na walory kobiet, które są przedstawiane jako zwinne, zręczne, pełne gracji, urody.

EN

The aim of the article is the analysis of the vocabulary naming hunting women and those connected with hunting by affinity as well as picturing the reality of the world of hunters reflected in idiomatic expressions and proverbs related to women. The analysis of the examined data shows the rapid decrease in the number of female names and using eponym Diana in the contemporary language to indicate hunting women which results in appellation meaning transferring the proper name (Diana) to the pool of common words (Diana “a hunting woman”). The research of the given idiomatic expressions and proverbs related to women proves that the vocabulary reflects the subjective picture of the world. Women are perceived in a stereotypical way and the remarks and admonishments which are found in phrases can be read as the lack of trust towards ladies. At the same time the hunting proverbs thanks to comparing to some animals (roe deer, doe ) show positive aspects of females who are presented as agile, skillful and graceful.

Keywords

PL

leksyka; semantyka; językowy obraz świata; kultura

EN

lexis; semantics; linguistic image of the world; culture

• Publisher: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
• Journal: Język. Religia. Tożsamość
• Year: 2018
• Issue: 1(17)2018
• Pages: 137-150

Contributors

author

Janicka-Szyszko Renata

• Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

References

• 1. Adalberg S., Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, Warszawa 1889-1894.
• 2. Bystroń J.S., Przysłowia w związku z kulturą narodu. Polowanie i rybołówstwo, [w:] idem, Przysłowia polskie, Kraków 1933.
• 3. Dynak W., Łowy, łowcy i zwierzyna w przysłowiach polskich, Wrocław 1993.
• 4. Krzyżanowski J., Mądrej głowie dość dwie słowie. Pięć centuryj przysłów polskich i diabelski tuzin z hakiem, t. 1-2, Warszawa 1994.
• 5. Mickiewicz A., Pan Tadeusz, Wrocław 1994.
• 6. Na wszystko jest przysłowie. Popularny wybór przysłów polskich w układzie tematyczno-hasłowym, wybrał, opracował i opatrzył wstępem S. Świrko, Poznań 1975.
• 7. Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski, t. 1-4, Warszawa 1969-1978.
• 8. „Brać Łowiecka” 2010, nr 1, 2010, nr 3, 2010, nr 9, 2010, nr 12, 2011, nr 1, 2011, nr 3, 2011, nr 4, 2011, nr 12, 2012, nr 2, 2013, nr 1, 2014, nr 3, 2014, nr 8, 2014, nr 10, 2014, nr 11, 2015, nr 11, 2016, nr 1, 2016, nr 3, 2016, nr 5.
• 9. „Express Tumski” 2014, nr 3.
• 10. „Łowiec Galicyjski” 2010, nr 12, 2014, nr 1.
• 11. „Łowiec Polski” 2012, nr 11, 2013, n 12.
• 12. „Mazowiecki Magazyn Łowiecki” 2010, nr 10.
• 13. „Magazyn Sezon” 2012, nr 4, 2012, nr 5, 2014, nr 8.
• 14. „Tygodnik Płocki” 2016, nr 24.
• 15. „Zachodni Poradnik Łowiecki” 2013, nr 4, 2016, nr 4.
• 16. Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 2000.
• 17. Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1985.
• 18. Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław-Warszaw-Kraków 1994.
• 19. Gloger Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 3, Warszawa 1972.
• 20. Hoppe S., Polski język łowiecki, Warszawa 1980.
• 21. Ilustrowana encyklopedia Trzaski, Everta i Michalskiego, red. S. Lam, t. 3, Kraków 1928.
• 22. Kopaliński W., Słownik eponimów, czyli wyrazów odimiennych, Warszawa 2004.
• 23. Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Kraków 1997.
• 24. Skorupka S., Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1, Warszawa 1999.
• 25. Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewskiego, t. 1-11, Warszawa 1958-1969.
• 26. Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I-VIII, Warszawa 1900-1927.
• 27. Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1-3, Warszawa 1992.
• 28. Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1-4, Warszawa 2006.
• 29. Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 2003.
• 30. http://paslawska.pl/blog/aktualnosci/data/17/marzec/2014/wpis/diana-być.html [dostęp: 23.08.2016].
• 31. http://polskiediany.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1&Itemid=2 [dostęp: 23.08.2016].
• 32. http://sjp.pwn.pl/szukaj/myśliwa.html [dostęp: 23.08.2016].
• 33. Bartmiński J., Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin 1999.
• 34. Brannon L., Psychologia rodzaju, Gdańsk 2002.
• 35. Długosz-Kurczabowa K., Dubisz S., Gramatyka historyczna języka polskiego. Słowotwórstwo, Warszawa 1999.
• 36. Grzegorczykowa R., Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2008.
• 37. Grzegorczykowa R., Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe, Warszawa 1984.
• 38. Jadacka H., Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2013.
• 39. Kleszczowa K., Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, Katowice 1996.
• 40. Krzemień M.P., Tradycje i zwyczaje łowieckie, Warszawa 1990.
• 41. Łowiectwo, red. J. Krupka, Warszawa 1990.
• 42. Sadowski M.M., Eponimy jako sposób wzbogacania leksyki, [w:] Acta Erasmiana, t. V, red. M. Sadowski, Wrocław 2013.
• 43. Skorupska-Raczyńska E., „Dykcjonarz” Michała Amszejewicza na tle nowopolskich słowników wyrazów obcych, Gorzów Wielkopolski 2004.