„Taka otóż chwilka”. Stan duchowy człowieka a jego percepcja rzeczywistości w powieści Bracia Karamazow F. Dostojewskiego

• Authors: Urška Zabukovec Kraków – Lublana

Title variants

EN

„The critical Moment”. The Spiritual State of The Individual and Perception of Reality

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W powieści Bracia Karamazow można w zależności od stanu duchowego człowieka odróżnić dwie przeciwstawne percepcje rzeczywistości: „percepcję zewnętrzną” oraz „percepcję w ukryciu”. Iwan Karamazow będąc w grzesznym stanie duchowym (pragnie śmierci ojca) za pomocą rzekomo pięknej idei o moralnej sprawiedliwości i zadośćuczynieniu wciąga brata Aloszę w „demoniczną eucharystię” i doprowadza go do buntu przeciwko Bogu. Alosza zapomina o niepojętości Bożej istoty, co powoduje zmianę jego percepcji rzeczywistości. Bohater wciąga Boga w sieć relacji czysto ludzkich, opartych na regule wzajemności i żąda od Niego „dowodów materialnych”. W świecie Dostojewskiego możliwa jest metanoia. Dokonuje się ona niespodziewanie i uwarunkowana jest gotowością otwarcia się człowieka na podarowaną mu łaskę.

EN

In The Karamazov Brothers the protagonist’s perception of reality changes in line with changes in his spiritual state. Two extreme and opposing perceptions of reality are represented by schematic characters Ms Hohlakova and Father Zosima. The former is characterised by her so called „outward perception”, her voice is the „voice of the world”, speaking about the visible reality and seeking validation from witnesses. The Father Zosima’s perception is, in contrast, „perception of the invisible”, his voice is the „voice of life”, coming from the depths of the human soul, and as such does not require witnesses. Thearticle focuses on the spiritual paths of Alyosha and Ivan Karamazov. Ivan, driven by his diabolical desire for the death of his father, tempts his brother with the ostensibly beautiful idea of moral righteousness and retribution, pulls him into „demonic Eucharist” and leads him to the edge of utter despair. In this sinful state Alyosha forgets about the unfathomable nature of God’s essence and this changes his perception of reality. The protagonist weaves God into human relations based on reciprocity and demands material proof from Him. This is the point where „outward perception”, normally neutral in and of itself, becomes the foundation for man’s growing resistance towards God. In Dostoevsky’s world metanoia is possible, it occurs unpredictably. The condition for metanoia is man’s openness and willingness to accept God’s grace.

Keywords

PL

demoniczna eucharystia; diabelskie pragnienie; dialog kuszenia; metanoia; (nie)wzajemność; percepcja rzeczywistości; Boska sprawiedliwość; stan duchowy

EN

diabolic Eucharist; divine justice; diabolic desire; dialog of temptation; metanoia; perception of reality; spiritual state; (un)reciprocity

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2011
• Issue: 29
• Pages: 377-402

Contributors

author

Urška Zabukovec Kraków – Lublana

• Kraków – Lublana

References

• Бахтин М. М., Собрание сочинений, Москва 2002, t. 6.
• Belknap R., The Structure of The Brothers Karamazov, Illinois 1989.
• Connolloy J. W., The Intimate Stranger. Meeting with the Devil in Nineteenth-Century Russian Literature, New York 2001.
• Donghi A., Gesty i słowa. Wprowadzenie do języka symbolicznego, Kraków 1999.
• Dostojewski F. M., Bracia Karamazow, Kraków 2009.
• Dostojewski F. M., Zimowe notatki o wrażeniach z lata, Warszawa 2010.
• Evdokimov, P., Prawosławie, Warszawa 2003.
• Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
• Girard R., Widziałem szatana spadającego z nieba jak błyskawica, Warszawa 2002.
• Gryz K., Antropologia przebóstwienia. Obraz człowieka w teologii prawosławnej, Kraków 2009.
• Горичева Т., Блажен иже и скоты милует, Любляна 2010.
• Henry M., Słowa Chrystusa, Tarnów 2010.
• Ivanits L., Dostoevsky and the Russian People, Cambridge 2008.
• św. Jan Chryzostom, Kto sam sobie nie zaszkodzi, temu nic zaszkodzić nie może, w: Bóg i zło. Pisma Bazylego Wielkiego, Grzegorza z Nyssy i Jana Chryzostoma, Kraków 2004.
• Jevremović P., Psihoanaliza. Hermenevtika. Cerkveni očetje, Ljubljana 2006.
• Кабакова Г., О сладких поцелуях и горьких слезах: заметки о гастрономии тела, w: Тело в русской культуре, red. Г. Кабакова, Ф. Конт, Москва 2005, s. 67‒77.
• Kantor V., Pavel Smerdyakov and Ivan Karamazov: The problem of temptation, w: Dostoevsky and the Christian Tradition, red. G. Pattison, D. O. Thompson, Cambridge 2001, s. 189‒226.
• Касаткина Т., Характерология Достоевского, Москва 1996.
• Kępiński A., Poznanie chorego, Kraków 2002.
• Коциянчич Г., Введение в христианскую философию, Санкт-Петербург 2009. Kocijančič G., Posredovanja, Celje 1996.
• Leatherbarrow W. J., A Devil’s vaudeville. The Demonic in Dostoevsky’s major Fiction, Evanston 2005.
• Leśniewski K., „Nie potrzebują lekarza zdrowi…”: hezychastyczna metoda uzdrawiania człowieka, Lublin 2006.
• Lévinas E., Całość i nieskończoność: esej o zewnętrzności, Warszawa 2002.
• Łosski W., Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego, Kraków 2007.
• Maksim Spoznavalec, Izbrani spisi, Celje 2000.
• Morson G. S., Verbal Pollution in The Brothers Karamazov, „PTL: a Journal for Descriptive Poetics and Theory of Literature” 1978, nr 3.
• Przybylski R. Janion M., Sprawa Stawrogina, Warszawa 1996. Pseudo-Dionizy Areopagita, Pisma teologiczne, Kraków 2005.
• de Saint-Cheron M., Rozmowy z Emmanuelem Levinasem, Warszawa 2008.
• Snoj V., Človek v dialogu: Ivan Karamazov in njegov satan, „Literatura” 2008, maj/junij, s. 194‒208.
• Špidlik T., Duchowość chrześcijańskiego Wschodu: przewodnik systematyczny, Kraków 2005.
• Митрополит Сурожский Антоний. Духовность и духовничество. http://www.metropolitanthony.orc.ru/be/be_6.htm (odczyt z dn. 20 października 2010 r.).
• Tischner J., Filozofia dramatu, Kraków 2006.
• Толстая С., Тело как обитель души: славянские народные представления, w: Тело в русской культуре, red. Г. Кабакова, Ф. Конт, Москва 2005, s. 51‒66.
• Томпсон Д. Э., ‘Братья Карамазовы’ и поэтика памяти, Санкт-Петербург 2000.
• Ветловская В., Роман Ф. М. Достоевского ‘Братья Карамазовы’, Санкт-Петербург 2007.