Деантропонимные топонимы белорусско-польского пограничья

• Authors: Гурская [Gurskaia] Юлия [IUliia]

Title variants

EN

Deantroponymic names in the Belarusian-Polish frontier

Nazwy toponimiczne pochodzące od antroponimów na pograniczu białorusko-polskim

• Languages of publication: RU

Abstracts

EN

The article analyzes deantroponymic toponyms of Grodno land, recorded in written materials of 15th – 17th centuries in comparison with current data. The origin, structure and evolution of the areal features of Slavic and Baltic names are investigated to conform the language, cultural and historical features of the region. From the historical and etymological point of view different time strata can be allocated. An extensive group was formed by oikonyms of the Baltic and Slavic origin, derived from personal names and nicknames of appellative character. A significant part in the oikonyms group is the group based on foreign-language Christian names. The third group includes settlement names, derived from the ancient complex Indo-European names. The fourth group consists of hybrid of Balto-Slavic names; a typical feature of which is the reconstruction of a Slavic-Baltic bases, which corresponds to the chronology of the development of this territory. Baltic names in the investigated territory, in the form of phonetic and morphological substitution, are the evidence of close Balto-Slavic linguistic and cultural contacts. Many oikonyms of Baltic origin are preserved in the investigated territory as part of modern Belarusian surnames.

PL

Artykuł analizuje toponimy pochodzące od antroponimów na ziemi grodzieńskiej, odnotowane w materiałach piśmiennych od XV do XVII w. i porównuje je z aktualnymi danymi. Celem określenia językowych, kulturowych i historycznych uwarunkowań tego regionu zbadano strukturę i ewolucję przestrzenną cech nazw słowiańskich i bałtyckich. Z historycznego i etymologicznego punktu widzenia można wyznaczyć różne okresy. Liczną grupę tworzą ojkonimy pochodzenia bałtyckiego i słowiańskiego, tworzone od nazw osobowych i przydomków o charakterze apelatywnym. Znaczna część ojkonimów wywodzi się od obcojęzycznych imion chrześcijańskich. Trzecia grupa obejmuje nazwy osad, pochodzące od złożonych nazw indoeuropejskich. Na grupę czwartą składają się hybrydy nazw bałto-słowiańskich, zrekonstruowane od podstaw słowiańsko-bałtyckich, odpowiadające stosunkom etnicznym i historii osadnictwa na badanym obszarze. Nazwy bałtyckie na badanym terytorium, w formie substytucji fonetycznej i morfologicznej, dowodzą bliskich bałto-słowiańskich kontaktów językowych i kulturalnych. Liczne ojkonimy pochodzenia bałtyckiego zachowały się na badanym terytorium jako element występujący we współczesnych nazwiskach białoruskich.

Keywords

EN

proper names; ancient anthroponymy; oikonymy; semantic; Balto-Slavic language contacts

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2014
• Volume: 38
• Pages: 182-206

Dates

published

2014-12-31

Contributors

author

Гурская [Gurskaia] Юлия [IUliia]

• Белорусский государственный педагогический университет имени Максима Танка [Belarussian State Pedagogical University named after Maxim Tank], Мiнск [Minsk], Belarus

References

• Abramowicz, Z., Citko, L., & Dacewicz, L. (1997). Słownik historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV – XVII w.): w 2 t. [SHN] (Vols. 1-2, Vol. 1). Białystok: Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej. Uniwersytet w Białymstoku.
• Akty, izdavaemye Arkheograficheskoĭ Vilenskoiu komissieĭ dlia razbora drevnikh aktov: v 39 t. (Vol. 7: Akty Grodnenskogo grodskogo suda) [АВАК]. (1874). Vil’na.
• Biryla, M. V. (1969). Belaruskaia antrapanimiia: [u 3 ch.] (Ch. 2). Minsk: Navuka i tėkhnika.
• Biryla, M. V., & Vanagas, A. P. (1968). Litoŭskiia elementy ŭ belaruskaĭ anamastytsy. Minsk: Navuka i tėkhnika.
• Bubnovich, I. I., & Siplivenia, ZH. S. (2012). Shliakhi ŭtvarėnnia aĭkonimaŭ Hrodzenshchyny: rodavyia i patranimichnyia nazvy. Vesnik Hrodzenskaha dzarzhaŭnaha universitėta, (Seryia 3, № 1 (127)).
• Būga, K. (1961). Rinktiniai raštai (Vols. 1-3, Vol. 3). Vilnius: Valstybinė Polit. ir Mokslinės Literatūros Leidykla.
• Dal’, V. I. (1978). Tolkovyĭ slovar’ zhivogo velikorusskogo iazyka: v 4 t. (Vols. 1-4, Vol. 1). Moskva: Russkiĭ iazyk.
• Dal’, V. I. (1979). Tolkovyĭ slovar’ zhivogo velikorusskogo iazyka: v 4 t. (Vols. 1-4, Vol. 2). Moskva: Russkiĭ iazyk.
• Dal’, V. I. (1980a). Tolkovyĭ slovar’ zhivogo velikorusskogo iazyka: v 4 t. (Vols. 1-4, Vol. 3). Moskva: Russkiĭ iazyk.
• Dal’, V. I. (1980b). Tolkovyĭ slovar’ zhivogo velikorusskogo iazyka: v 4 t. (Vols. 1-4, Vol. 4). Moskva: Russkiĭ iazyk.
• Fasmer, M. (1964). Ėtimologicheskiĭ slovar’ russkogo iazyka: v 4 t. (O. N. Trubachev, Trans.) (Vols. 1-4, Vol. 1). Moskva: Progress.
• Fasmer, M. (1971). Ėtimologicheskiĭ slovar’ russkogo iazyka: v 4 t. (O. N. Trubachev, Trans.) (Vols. 1-4, Vol. 3). Moskva: Progress.
• Gerulis, G. (1922). Die altpreußischen Ortsnamen. Berlin; Leipzig: Gruyter.
• Gottschald, M. (1954). Deutsche Namenkunde: unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. Berlin: de Gruyter.
• IAnushkevich, S. A. (1998). Ulasnyia nazvy paselishchaŭ zakhodniaŭ Hrodzenshchyny: aŭtarėf. dys. kand. filal. navuk. Minsk.
• IUrkenas, IU. (2003). Osnovy baltiĭskoĭ i slavianskoĭ antroponimiki. Vil’nius: Ciklonas.
• Jakubowski, J. (1928). Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku: 1 : 600 000. Kraków: skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa.
• Jakubowski, J. (1935). Powiat grodzieński w w. XVI. In Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski (Z. 3, pp. 99–114). Kraków: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kłoskowska, A. (1996). Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kondratiuk, M. (1985). Elementy bałtyckie w toponimii i mikrotoponimii regionu białostockiego. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk; Łodź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Lemtsiugova, V. P. (Ed.). (2004). Nazvy naselenykh punktaŭ Rėspubliki Belarus’: Hrodzenskaia voblasts’: narmatyŭny davednik. Minsk: Tėkhnalogiia.
• Lietuvos TSR administracinio-teritorinio suskirstymo žinynas [LTSR]. (1976) (Vol. 2). Vilnius: Mintis.
• Litovskaia metrika. Otd. 1–2. Ch. 3. Vol. 1. Knigi publichnykh del [ЛМ]. (1914). IUr’ev.
• Milewski, T. (1969). Indoeuropejskie imiona osobowe. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk; Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
• Nepokupnyĭ, A. P. (1974). Baltizmy belorusskogo Poneman’ia. Lietuvos TSR aukštuju mokyklų darbai. Kalbotyra, 25(2), 69–79.
• Nepokupnyĭ, A. P. (1976). Balto-severnoslavianskie iazykovye sviazi. Kiev: Naukova dumka.
• Parfenova, N. N. (2005). Slovar’ russkikh familiĭ kontsa XVI – XVIII vv. (po arkhivnym istochnikam Zaural’ia). Moskva: Sinergiia.
• Perapis voĭska Vialikaha kniastva Litoŭskaha 1528 hoda (Metryka Vialikaha Kniastva Litoŭskaha; kn. 523) [ПВЛ]. (2003). Minsk.
• Rymut, K. (1999). Nazwiska Polaków: słownik historyczno-etymologiczny (Vols. 1-2, Vol. 1). Kraków: Wydaw. IJP PAN.
• Rymut, K. (2001). Nazwiska Polaków: słownik historyczno-etymologiczny (Vols. 1-2, Vol. 2). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
• Rymut, K. (Ed.). (1993). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych [SNW] (Vols. 1-10, Vol. 3). Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego.
• Safarewiczowa, H. (1956). Nazwy miejscowe typu Mroczkowizna, Klimontowszczyzna. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
• Savukinas, B. (1966). K probleme zapadnobaltiĭskogo substrata v iugozapadnoĭ Litve. Baltistica, 1(2).
• Sawaniewska-Mochowa, Z., & Zielińska, A. (2007). Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Superanskaia, A. V. (1998). Slovar’ russkikh lichnykh imen. Moskva: Izd-vo AST.
• Taszycki, W. (Ed.). (1965-1987). Słownik staropolskich nazw osobowych [SSNO] (Vols. 1-7). Wrocław.
• Toporov, V. N., & Trubachev, V. N. (1962). Lingvisticheskiĭ analiz gidronimov Verkhnego Podneprov’ia. (N. I. Tolstoĭ, Ed.). Moskva: izd-vo Akademii nauk SSSR.
• Trautmann, R. (1925). Die altpreußischen Personennamen. Göttingen.
• Vanagas, A. (1981). Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius: Mokslas.
• Vanagas, A., Maciejauskiene, V., & Razmukaite, M. (Eds.). (1985-1989). Lietuvių pavardžių žodynas [LPZ] (Vols. 1-2). Vilnius: Mokslas.
• Veselovskiĭ, S. B. (1974). Onomastikon: drevnerus. imena, prozvishcha i familii. Moskva: Nauka.
• Vilen. komis. dlia razbora drev. aktov. (1881-1882). Pistsovaia kniga Grodnenskoĭ ėkonomii s pribavleniiami: v 2 ch. [ПКГ] (Ch. 2). Vil’na.
• Wiśniewski, J. (1964). Rozwój osadnictwa na pograniczu Polsko-Rusko-Litewskim od końca XIV do połowy XVII w. Acta Baltico-Slavica, 1, 115–135.
• Wiśniewski, J. (1977). Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny: geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne. Acta Baltico-Slavica, 11, 7–80.
• Zhuchkevich, V. A. (1974). Kratkiĭ toponimicheskiĭ slovar’ Belorussii. Minsk: BGU.
• Zinkevičius, Z. (1977). Lietuvių antroponimika: Vilniaus lietuvių asmenvardžiai XVII a. pradžioje. Vilnius: Mokslas.
• Zinkevičius, Z. (2008). Lietuvių asmenvardžiai. Vilnius: Lietuvių Kalbos Institutas.

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2014.002