Uwagi na marginesie rękopisu Ludwika Chmaja pt. „Franciszek Ksawery Michał Bohusz. Jego życie i działalność wychowawcza (1746–1820)”

• Authors: Wójcik Bogusław

Title variants

EN

Notes in the margin of the manuscript written by Ludwik Chmaj: ‘Franciszek Ksawery Michał Bohusz. His life and educational activity (1746–1820)’

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Franciszek Ksawery Michał Bohusz (1746–1820) i Ludwik Chmaj (1888–1959) byli naukowcami oraz działaczami społeczno-politycznymi zatroskanymi o dobro Ojczyzny. Jako bystrzy obserwatorzy rzeczywistości zauważali zachodzące zmiany związane z rozwojem społecznym, gospodarczym i światopoglądowym w epokach, w których żyli. Za swój obowiązek wobec Rzeczypospolitej uważali także twórcze ukierunkowanie tych procesów za pomocą projektów edukacyjnych. Praktyczne sposoby realizacji takich projektów analizuje L. Chmaj w powstałym w Wilnie w 1941 roku rękopisie poświęconym życiu i działalności wychowawczej F.K.M. Bohusza. Jego inicjatywy edukacyjne to efekt pracy w charakterze wizytatora szkolnego w obszarze pozostającym pod kontrolą Uniwersytetu w Wilnie, zaangażowania w działalność Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, twórczości pisarskiej – poświęconej m.in. zagadnieniom obyczajowym i historycznym – oraz pełnionych funkcji duszpasterskich i politycznych. We wszystkich tych działaniach F.K.M. Bohusz pozostawał wierny maksymie: „jednostka winna jest wszystkie swe talenta towarzystwu, czyli społeczeństwu”. Opisywane przez L. Chmaja zdarzenia, przywoływane sądy i opinie posłużyły w artykule także jako punkty wyjścia do zaakcentowania niektórych ze współczesnych problemów, przed którymi staje szeroko rozumiana edukacja, takich jak: konsekwencje dewaluacji edukacji humanistycznej; kształtowanie postaw altruistycznych jako forma przygotowania do życia w świecie o kurczących się zasobach; metodyka kształcenia wczoraj i dziś oraz profesjonalizm edukatorów jako obowiązek etyczny.

EN

Franciszek Ksawery Michał Bohusz (1746–1820) and Ludwik Chmaj (1888–1959) were researchers and socio-political activists concerned with the prosperity of the Homeland. As bright observers of the real world, they saw the changing social, economic and philosophical developments in the epochs in which they lived. They also considered the creative channeling of these processes through educational projects as their responsibility towards the Republic of Poland. Practical ways of implementing such projects were analysed by L. Chmaj in the manuscript written in Vilnius in 1941 devoted to the life and educational activities of F.K.M. Bohusz. His educational initiatives were the result of working as a school inspector in the area under the control of the University of Vilnius, commitment to work in Warsaw Society of Friends of Science, writing activities devoted to, among others, moral and historical issues, and pastoral and political functions. In all these activities F.K.M. Bohusz remained faithful to the maxim: ‘an individual should devote all their talents to the society’. The experiences described by L. Chmaj, the referred judgments and opinions, have served in the article also as a starting point for highlighting some of the contemporary problems facing broadly understood education, such as: the consequences of the devaluation of the humanities within education, shaping altruistic attitudes as a form of preparation for life in a shrinking world, methodology of education yesterday and today and the professionalism of educators as the ethical obligation.

Keywords

PL

Ludwik Chmaj; Franciszek Ksawery Michał Bohusz; edukacja; Uniwersytet; Wileński

EN

Ludwik Chmaj; Franciszek Ksawery Michał Bohusz; education; University; of Vilnius

• Publisher: Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna
• Journal: Problemy Współczesnej Pedagogiki
• Year: 2017
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 45-61

Dates

published

2017-12

Contributors

author

Wójcik Bogusław

• Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Tarnowie. Wydział Nauk Społecznych

References

• Akta Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego Litewskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej w Wilnie. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. IPN BU 2553/5. T. 2. Narodowy Komisariat Spraw Wewnętrznych. Wydział Śledczy NKGB LSRR. Sprawa nr 3270 dotycząca oskarżenia Ludwika Chmaja, Władysława Kisiela i Stefana Ehrenkreutza. Akta personalne L. Chmaja. Archiwum Akt Nowych, sygn. 1975.
• Bober, S. (2011). Walka o dusze dzieci i młodzieży w pierwszym dwudziestoleciu Polski Ludowej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Bohusz, F.K. (1808). O początkach narodu i języka litewskiego. Warszawa: Drukarnia Gazety Warszawskiej.
• Bohusz, F.K. (1817). Pochwała Joachima Chreptowicza przez X. Xawerego Bohusza."Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk", 10, 456–475.
• Bohusz, F.K. (1820). Spominka o Antonim Tyzenhauzie dla J. U. Niemcewicza napisana przez X. Xawerego Bohusza w miesiącu wrześniu 1819. "Tygodnik Wileński", 9(161), 225–255.
• Bohusz, F.K. (2014). Dziennik podróży. Wstęp i oprac. F. Wolański. Kraków – Wrocław: Znak.
• Brodala, M. (2001). Propaganda dla najmłodszych w latach 1948–1956. Instrument stalinowskiego wychowania. W: M. Kula (red.). Przebudować człowieka. Komunistyczne wysiłki zmiany mentalności (s. 15–202). Warszawa: Trio.
• Chmaj, L. (1938). Kierunki i prądy pedagogiki współczesnej. Warszawa – Wilno: Nasza Księgarnia.
• Chmaj, L. (1941). Franciszek Ksawery Michał Bohusz. Jego życie i działalność wychowawcza (1746–1820). Wilno: Archiwum Państwowej Akademii Nauk, sygn. III-76. Materiały Ludwika Chmaja.
• Dobrzański, J. Wilno w walce z okupantem 1941–1944. Archiwum Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. BI/187.
• Domańska, E. (2014). W obronie dyscypliny: problem suwerenności i re-profesjonalizacji historii. W: E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.). Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości (s. 99–111). Kraków: Universitas.
• Draus, J., Zasztowt, L. (2005). Aresztowanie profesora Ludwika Chmaja w świetle materiałów archiwalnych z 1944/45 roku. "Rozprawy z Dziejów Oświaty", 44, 173–202.
• Education for All 2000–2015: Achievements and Challenges. EFA Global Monitoring Report, UNESCO Publishing [online, dostęp: 2015-06-17]. Dostępny w Internecie: http://en.unesco.org/gem-report/report/2015/education-all-2000-2015-achievementsand-challenges#sthash.Ma8FG3bI.dpbs.
• Giżycki, J.M.A. (1885). Spis szkół w Grodzieńskiej guberni na początku XIX wieku. Poznań: Broszura Kuryera Poznańskiego.
• Góralska, R. (2014). Nauczyciele potrafią rozmiłować w swoim przedmiocie… – pedagogiczne refleksje we wspomnieniach Mistrza. "Rocznik Andragogiczny", 21, 33–48. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RA.2014.001.
• Grabowski, W. (2003). Polska tajna administracja cywilna 1940–1945. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
• Kalbarczyk, S. (2001). Polscy pracownicy nauki ofiary zbrodni sowieckich w latach II wojny światowej. Zamordowani, więzieni, deportowani. Warszawa: Neriton.
• Kasabuła, T. (2005). Kanonicy koadiutorzy w Kapitule Katedralnej Wileńskiej w okresie przedrozbiorowym. "Rocznik Teologii Katolickiej", 4, 111–127.
• Kossakowski, J. (1824). Rys prywatnego i publicznego życia Franciszka Ksawerego Bohusza. "Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk", 17(1824), 136–147.
• Księga Koheleta. (2003). W: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (s. 743–752). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
• Russell, B. (1995). Mądrość Zachodu. przeł. W. Jacórzyński, M. Wichrowski. oprac. nauk. T. Hołówka. Warszawa: Wydawnictwo Penta.
• Świda-Ziemba, H. (2010). Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Tomaszewski, L. (2010). Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945. Warszawa: Rytm.
• Vernet, J. (1786). Filozof bez religii uważany w towarzystwie. T. 1–2. przeł. F.K.M. Bohusz. Wilno.
• Wilczek, P. (2007). Polonice et Latine. Studia o literaturze staropolskiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Witkowski, L. (2003). Przełom dwoistości w pedagogice polskiej. Historia, teoria, krytyka. Kraków: Impuls.
• Wołoszyński, R.W. (1968). Materiały Ludwika Chmaja. "Biuletyn Archiwum Polskiej Akademii Nauk", 11, 86–111.
• Wójcik, B. (2015). Konspiracyjna działalność prof. Ludwika Chmaja w Wilnie w latach 1939–1945 na podstawie wybranych materiałów archiwalnych. W: S. Sztobryn, K. Kamiński, M. Wasilewski (red.). Pedagogika filozoficzna. T. 6. Filozofia wychowania w Europie Środkowej w kontekście uwarunkowań historycznych, społecznych, politycznych i filozoficznych (s. 481–505). Łódź: Wydawnictwo Naukowe TPF Chowanna.