Two ovens from the first half of the 3rd millennium BC at Tell Arbid. Evidence for grain processing?

• Authors: Szeląg Dariusz

Title variants

PL

Dwa piece z pierwszej połowy III tys. p.n.e. z Tell Arbid. Instalacje do prażenia ziarna?

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Na stanowisku Tell Arbid położonym w północno-wschodniej Syrii, w górnym basenie rzeki Chabur, od roku 1996 pracują polscy archeolodzy z UW pod kierownictwem prof. P. Bielińskiego. W czasie prac w sektorze W, w południowej części stanowiska (kwadraty 51/56 i 52/57), w locusie 12 odkryto dwa piece, najlepiej zachowane spośród tego rodzaju instalacji na całym stanowisku. Datowane są one, podobnie jak większość warstw z tego obszaru (m.in. tzw. świątynia południowa), na I poł. III tys. p.n.e., na okres kultury Niniwa 5, kiedy osadnictwo na Tell Arbid osiągnęło swój największy zasięg. Starsza z dwóch instalacji (piec 23) posiada wiele cech unikalnych. Zbudowano ją z cegieł mułowych na dziedzińcu lub otwartej przestrzeni, na planie dużego okręgu o średnicy ponad 2 m. Komora miała kształt kopuły z niewielkim otworem wejściowym, a wiódł do niego korytarz obramowany dwoma niskimi murkami. Młodszy piec - 15, podobnej wielkości i zbudowany w podobnej technice, ale bez korytarza i bocznego wejścia, wzniesiono prawie w tym samym miejscu. Zmianie uległ natomiast charakter otoczenia - pomieszczenie z piecem stanowiło w tej fazie część większego kompleksu architektonicznego składającego się z dziedzińca otoczonego z trzech stron ciągami pomieszczeń. W funkcjonowaniu pomieszczenia z piecem 15 można wyróżnić późniejszą fazę, kiedy pomieszczenie zmniejszono, dobudowując do wszystkich wewnętrznych ścian ławy lub wzmocnienia. Nie tylko ograniczały one znacznie możliwość poruszania się wewnątrz, ale też częściowo przecięły ścianki pieca. W kolejnej fazie istnienia kompleksu miejsce pieca zajęła inna instalacja, tzw. grill. Tę wyraźną zmianę można interpretować albo w ten sposób, że piec i związana z nim działalność zostały przeniesione w inne miejsce, albo też należy przyjąć, że piec nie był już potrzebny, bo ustał powód, dla którego został zbudowany. Najbliższe analogie dla pieców z locusu 12 stanowią dużo gorzej zachowane piece z sektora SD z Tell Arbid. Analogie z innych stanowisk kultury Niniwa 5 (Tell Leilan, Tell al-Raqa’i, Tell Abu Hafur, Tell Karrana 3) są dużo mniej pewne. W świetle obecnego stanu badań piece z Tell Arbid wydają się być konstrukcjami wyjątkowymi. Podjęta próba interpretacji celu, któremu służyły piece z sektora W, jest utrudniona właśnie z powodu ich wyjątkowego charakteru oraz przede wszystkim z powodu braku związanych z nimi jakichkolwiek śladów, np. odpadów poprodukcyjnych, narzędzi czy towarzyszących im innych konstrukcji. Natomiast na podstawie analogii etno-archeologicznych z terenu Turcji można jednak wysunąć hipotezę, że piece z sektora W służyły do prażenia ziarna, w celu łatwiejszego pozbycia się plew. Brak podobnych konstrukcji z późniejszych okresów istnienia stanowiska może świadczyć o zmianie metod obróbki ziarna, co mogło mieć związek z zaobserwowanym w badaniach archeobotanicznych wzrostem znaczenia jęczmienia wśród zbóż uprawianych w rejonie Chaburu w III tys. p.n.e.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2009-2010
• Volume: Tom VIII (XLIX), fasc. A
• Pages: 113-120

Contributors

author

Szeląg Dariusz

References

• AKKERMANS, P.M.M.G., SCHWARTZ, G.M., 2003 The Archaeology of Syria. From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (c. 16,000-300 BC), Cambridge.
• BIELIŃSKI, P. 2004 Tell Arbid. The 2003 campaign of Polish-Syrian excavations. Preliminary report, “Polish Archaeology in the Mediterranean” XV, 335-353.
• BIELIŃSKI, P. 2007 Tell Arbid. Report on the Syrian-Polish explorations in 2005. The tenth season, “Polish Archaeology in the Mediterranean” XVII, 451-471.
• BIELIŃSKI, P. 2009 Tell Arbid. Prelimiary report on the eleventh season of Polish-Syrian explorations (2006), “Polish Archaeology in the Mediterranean” XVIII (2008), 549-561.
• BIELIŃSKI, P. 2010 Tell Arbid. Preliminary report on the results of the twelfth season of Syrian-Polish excavations, “Polish Archae¬ology in the Mediterranean” XIX, 539-556.
• CETLIN, U. B. 2004 , Goncarnyj gorn napamatnike Tell’Hazna I v Sirii, (in:) R. M. Muncaev, N.A. Merpert, S.N. Amirov (eds.), Tell’Hazna I. Kul’tovo-administrativnyj centrIV-III tys. do n.e. v Severovostocnoj Sirii [TellHazna I. Religious and Administrative Center ofIV-III Millennium BC in North-East Syria], Moskva, 404-424
• CURVERS, H.H., SCHWARTZ, G.M., 1990 Excavations at Tell al-Raqa’i: a small rural site of early urban Northern Mesopotamia, “American Journal of Archaeology” 94, 3-23.
• CURVERS, H.H., SCHWARTZ, G.M., 1992, Tell al-Raqa’i 1989 and 1990: further investigations at a small rural site ofearly urban Northern Mesopotamia, “American Journal of Archaeology” 96, 397-419.
• HILLMAN, G.C., 1984, Traditional husbandry and processing of archaic cereals in modern times: Part I, the glume-wheats, “Bulletin of Sumerian Agriculture” 1, 114-152.
• HILLMAN, G.C., 1985 Traditional husbandry and processing of archaic cereals in recent times: Part II, the free-threshing cereals, “Bulletin of Sumerian Agriculture” 2, 1-31.
• KOLINSKI, R., 2000, Polish Excavations at Tell Abu Hafur, Area A - Season 1990, “Damaszener Mitteilungen” 12, 31-53.
• KOLINSKI, R., LAWECKA, D., 1992, Report of Polish Excavations at Tell Abu Hafur, North Syria 1988-1989. Area A, “Damaszener Mitteilungen” 6, 177-246.
• LEBEDEVA, E.Û., 2004, 2004 Paleoètnobotaniceskie materialy iz Tell’ Hazny I: novye dannye po istorii zemledeliâ v Severnoj Sirii, (in:) R.M. Muncaev, N.Â. Merpert, S.N. Amirov (eds.), Tell’ Hazna I. Kul’tovo-administrativnyj centr IV-III tys. do n.è. v Severovostocnoj Sirii [Tell Hazna I. Religious and Administrative Center of IV-III Millennium BC in North-East Syria], Moskva, 425-440.
• LAWECKA, D., 2009, Heating places and ovens of the 3rd millennium BC in sector SD on Tell Arbid, “Polish Archaeology in the Mediterranean” XVIII (2008), 562-569.
• MAYO, D., WEISS, H., 2003, The Beginning of the Ninevite 5 Sequence at Tell Leilan, (in:) E. Rova, H. Weiss (eds.), The Origins ofNorth Mesopotamian Civilization: Ninevite 5 Chronology, Economy, Society, Subartu IX, Turnhout, 25-41.
• McCORRISTON, J., WEISBERG, S., 2002, Spatial and Temporal Variation in Mesopotamian Agricultural Practices in the Khabur Basin, Syrian Jazira, “Journal of Archaeological Science” 29, 485-498.
• PFÄLZNER, P., 2000, Haus und Haushalt. Wohnformen des dritten Jahrtausends vor Christus in Nordmesopotamien, Damaszener Forschungen 9, Mainz am Rhein.
• RoAF, M., 2002, The Architecture of the Ninevite 5 Period, (in:) E. Rova, H. Weiss (eds.), The Origins of North Mesopotamian Civilization: Ninevite 5 Chronology, Economy, Society, Subartu IX, Turnhout, 311-333.
• SCHÖN, V., 1992, Appendix II: the kiln in square Q15, (in:) G. Wilhelm, C. Zaccagnini (eds.), TellKarrana 3, TellJikan, Tell Khirbet Salih, Baghdader Forschungen 15, Mainz am Rhein, 34-35.
• SCHWARTZ, G.M., 2000, Perspectives on Rural Ideologies: the Tell al-Raqa’i “Temple”, (in:) O. Rouault, M. Wäfler (eds.), La Djéziré et l’Euphrate syriens de la protohistoire à la fin du IIe millénaire av.J.-C. Tendances dans l’interprétation historique des données nouvelles, Subartu VII, Turnhout, 163-182.
• SMOGORZEWSKA, A., 2009, Andirons from Tell Arbid. Archaeological and Ethnoarchaeological Study, “Études et Travaux” XXIII, 142-155.
• WILHELM, G., ZACCAGNINI, C., 1993, Architecture, (in:) G. Wilhelm, C. Zaccagnini (eds.), Tell Karrana 3, TellJikan, Tell Khirbet Salih, Baghdader Forschungen 15, Mainz am Rhein, 21-35