Polish Books Printed Anonymously in Eary Modern Toruń

• Authors: Franczak-Cegła Agnieszka

Title variants

PL

Książki polskie drukowane anonimowo w nowożytnym Toruniu

DE

Polnische anonym gedruckte Bücher im frühneuzeitlichen Thorn

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

In 1581, the first publication in Polish was issued in Toruń by the publishing house Melchior Nering. Unlike the majority of Polish book production in other parts of the Kingdom of Poland at that time, Polish books in Toruń were regularly printed from that point onwards, and during the initial phase, they constituted approximately 25% of all books published there. A small proportion of them were published as typographic anonyms, i.e. without mentioning the printer's name in the publication. The article aims to analyse anonymous printing production in Polish in Toruń until 1607 and to present it in the context of Toruń typography at that time.

PL

Pierwsze wydanie w języku polskim wydane w Toruniu ukazało się w 1581 r. w oficynie Melchiora Neringa i od tego czasu zaczęto regularnie drukować w nim książki polskie. W początkowej fazie stanowiły one ok. 25% wszystkich prac wydanych w mieście Kopernika. Niewielka część z nich została opublikowana jako anonimy typograficzne, czyli bez podania nazwy drukarza w publikacji. Celem artykułu jest analiza anonimowej produkcji drukarskiej w języku polskim w Toruniu do 1607 roku: jej zasięgu, statystyk, tematów, odbiorców, wpływu na kulturę literacką i funkcję społeczną w kontekście toruńskiej kultury książki oraz na tle anonimowego druku w Krakowie w tym czasie.

DE

Die erste Veröffentlichung in polnischer Sprache erschien 1581 in Thorn in der Druckerwerkstatt von Melchior Nering. Von diesem Moment an wurden dort regelmäßig polnische Bücher veröffentlicht. In der Anfangsphase machten sie etwa 25% aller Werke aus, die in der Stadt von Kopernikus gedruckt wurden. Ein kleiner Teil davon erschien als typografische Anonyme, d.h. ohne Namen des Druckers in der Veröffentlichung. Der vorliegende Beitrag zielt auf die Analyse der anonymen Druckereiproduktion in polnischer Sprache in Thorn bis 1607, ihrer Reichweite, Statistiken, Themen, Empfänger, der Rezeption in der literarischen Kultur und ihrer sozialen Funktion im Zusammenhang mit der Thorner Buchkultur und im Vergleich zu anonymen Drucken aus Krakau aus derselben Zeitspanne ab.

Keywords

EN

typographic anonyms; printing; early modern Toruń; Polish books

PL

anonimy typograficzne; drukarstwo; nowożytny Toruń; książki polskie

DE

anonyme Drucke; Druckkunst; frühneuzeitliches Thorn; polnische Bücher

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2024
• Volume: 24
• Pages: 11-28

Contributors

author

Franczak-Cegła Agnieszka

• Ossoliński National Institute, Poland

References

• BJ XVI = Katalog poloników XVI wieku Biblioteki Jagiellońskiej. T. 1–3. (1992–1995). M. Malicki, & E. Zwinogrodzka (Eds.). Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Buchwald-Pelcowa, P. (1997). Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem. Wydawnictwo SBP.
• BUP XVI = Cybertowicz, J., Kowalewicz, H. (1963). Katalog druków polskich XVI wieku Biblioteki Głównej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Powielarnia i Introligatornia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
• BUWr XVI = Ożóg, J. (1988–1991). Katalog poloników XVI w. Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Vol. 1–3. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Cackowski, S. (1994). Terytorium, ludność, władze miejskie. M. Biskup (Ed.), Historia Torunia. Vol. 1.2: W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548–1660) (pp. 7–45). Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
• Dlabačová A., & Leerdam A. van (2023). Introduction. A. Dlabačová, A. van Leerdam, J., & Thompson (Eds.), Vernacular Books and Their Readers in the Early Age of Print (c. 1450–1600) (pp. 1–33). Brill.
• Drukarze (1959–2001). Drukarze dawnej Polski od XV do końca XVIII wieku. Vol. 1.1, 2–6. A. Kawecka-Gryczowa, & K. Korotajowa et al. (Eds.). Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Polska Akademia Umiejętności.
• Drukarze (1962). Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. Tom 4: Pomorze. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa (Eds.). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• E. = Estreicher, K. (1891–2014), Bibliografia polska, Cz. 3: Stólecie XV-XVIII w układzie abecadłowym. Vol. 8–36. Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Franczak, G. (2016). Wstęp. W. Neothebel, Acrostichis własnego wyobrażenia kniaża wielkiego moskiewskiego (pp. 5–6). Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
• Jarzębowski, L. (1969). Druki toruńskie XVI w. Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Kapeluś, H. (1965). Jeszcze o pierwszej drukowanej książce polskiej, Rocznik Biblioteki Narodowej, 1, 243–256.
• Maciejowski, W. A. (1852). Piśmiennictwo polskie, od czasów najdawniejszych aż do roku 1830: z rękopisów i druków zebrawszy, w obrazie literatury polskiej historycznie skreślonym. Vol. 3. S. Orgelbrand.
• Maliszewski, K. (1994). Stosunki religijne w Toruniu. M. Biskup (Ed.), Historia Torunia. Vol. 1.2: W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548–1660) (pp. 257–300). Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
• Mocarski, Z. (1934). Książka w Toruniu do roku 1793: zarys dziejów. Drukarnia Robotnicza w Toruniu.
• Nowak-Dłużewski, J. (1969). Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Pierwsi królowie elekcyjni. Instytut Wydawniczy Pax.
• Ossol. XVI = Bohonos, M. (1965). Katalog starych druków Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich : polonica wieku XVI / z materiałów rejestracyjnych zebranych zespołowo pod kierownictwem Kazimierza Zatheya opracowała Maria Bohonos. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• PK = Piekarski, K. (1929). Katalog Biblioteki Kórnickiej. Tom I: Polonica XVI-go wieku. Nakładem Biblioteki Kórnickiej. Druk W. L. Anczyca i Spółki.
• Ptaszyński, M. (2003). Kto tu rządzi? Spór między Gdańskiem a Stefanem Batorym o charakter władzy w szesnastowiecznej Rzeczypospolitej, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 47, 89–103.
• Salmonowicz, S. (1994). Kultura umysłowa Torunia w dobie renesansu, reformacji i wczesnego baroku. M. Biskup (ed.), Historia Torunia. Vol. 1.2: W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548–1660) (pp. 167–256). Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
• Salmonowicz, S. (1999). Języki kultury i życia codziennego w Toruniu w XVII-XVIII wieku, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 43, 115–123.
• Salmonowicz, S. (2005). W staropolskim Toruniu XVI-XVIII w. Szkice i studia. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa “Dom Organizatora”.
• Sawa, A. (2011/2012). Udział korektorów i zecerów w kształtowaniu tekstu drukowanego (na podstawie polskojęzycznych druków z XVI wieku), Folia Bibliologica, 53/54, 25–37.
• Smolarek, K. (2014). Piotr Artomiusz i jego kancjonał toruński z końca XVI wieku, Rocznik Toruński, 41, 169–186.
• Tafiłowski, P. (2013). List Bajezida II do Jana Olbrachta. D. Kuźmina (Ed.).Szlachta polska i jej dziedzictwo : Księga na 65 lat Prof. dr. hab. Jana Dzięgielewskiego (pp. 169–176). Oficyna Wydawnicza Aspra-JR.
• Tujakowski, A. (1970). Z dziejów drukarstwa i piśmiennictwa na Pomorzu : 400 lat drukarstwa w Toruniu : 1569-1969. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Wagner, A. (2020). Z daleka i bliska. Bibliofilskie kolekcje mieszczan toruńskich XVI i pierwszej połowy XVII w. D. Sidorowicz-Mulak, &A. Franczyk-Cegła (Eds.), Kolekcje prywatne w zbiorach książki dawnej. Vol. 2 (pp. 200–216). Wydawnictwo Ossolineum.
• Wojciechowska, M. (1927). Z dziejów książki w Poznaniu. Fiszer i Majewski Księgarnia Uniwersytecka.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2024.001