„Biała prawda myśli”. Elegia szpitalna

• Authors: Czaja Dariusz

Title variants

“The white truth of thought”. The hospital elegy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wit (2001) Mike’a Nicholsa jest filmem radykalnie nieprzystającym do współczesnej produkcji kinematograficznej. Jego oryginalność (w najlepszym sensie tego słowa) polega głównie na tym, że samym swoim istnieniem narusza kulturowe tabu – jego najbardziej rzucającym się w oczy „tematem” jest bowiem terminalna choroba, umieranie, a także nieodłącznie im towarzyszące długotrwałe cierpienie – fizyczne i psychiczne – prowadzące finalnie do śmierci. To śmierć szpitalna, „zwyczajna”, pozbawiona jakiegokolwiek elementu heroicznego. Film śledzi krok po kroku historię choroby, rejestruje zmienne trajektorie umierania. Portretuje kolejne etapy wyniszczenia organizmu aż po ostatnią granicę – śmierć. Wit to film tanatologiczny, acz niemający nic wspólnego z filmową nekrofilią. Łącząc zaskakująco życie i poezję (John Donne), film Nicholsa otwiera horyzont na to, co nieskończone. Pokazuje życie, śmiertelne życie (a innego nie znamy) jako perspektywę otwartą na nicość i światło. Życie jako wieczne rozdarcie, większe od swojej skończoności.

EN

Mike Nichols’ Wit (2001) is a film that radically does not fit with the contemporary cinematographic production. Its originality (in the best meaning of the word) lies chiefly in its very existence as it violates a cultural taboo – its most conspicuous “theme” is a terminal illness, dying, and inevitably accompanying long-term pain – physical and mental – finally leading to death. It is a “common” hospital death, with no heroics involved. The film follows step-by-step history of the disease, and records variable trajectories of dying. It shows subsequent debilitating stages of the disease until the final frontier – death. Wit is a film on death, but it has nothing in common with a film necrophilia. Nichols combines in a surprising manner life and poetry (of John Donne), and opens up the horizon on to the infinite. He shows life, a mortal life (as we know no other), as a perspective open to nothingness and light. Life is an eternal tear, grater than its limits.

Keywords

PL

Wit (2001) Mike’a Nicholsa; terminalna choroba; umieranie;cierpienie – fizyczne i psychiczne;

EN

Mike Nichols’ Wit (2001) ; a terminal illness, dying; long-term pain – physical and mental;

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2016
• Issue: 96 Film i metafizyka
• Pages: 64-83

Contributors

author

Czaja Dariusz

References

• Amery, Jean. Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego, tłum. R. Turczyn. Kraków: Wydawnictwo Homini, 2007.
• Brach-Czaina, Jolanta. Metafizyka mięsa. w: Jolanta Brach-Czaina. Szczeliny istnienia. Kraków: Wydawnictwo eFKa, 1999.
• Derrida, Jacques. „Wiara i wiedza. Dwa źródła” religii” w obrębie samego rozumu”. W: Jacques Derrida, Gianni Vattimo i in. Religia, tłum. M. Kowalska i inni. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1999.
• Donne, John. Wiersze wybrane, tłum. S. Barańczak. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
• Guibbory, Achsah. John Donne. W: The English Companion to English Poetry. Donne to Marvell, red. Th. N. Corns. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.
• Jankélévitsch, Vladimir. To, co nieuchronne. Rozmowy o śmierci, tłum. M. Kwaterko. Warszawa: PIW, 2005.
• Juszczak, Wiesław. Trema. W: Wiesław Juszczak. Wędrówka do źródeł. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2009.
• Knox, Sara L. “Death, afterlife, and the eschatology of conciousness: themes in contemporary cinema”. Mortality 11:3 (2006)
• Mandelsztam, Osip. Dano mi ciało, tłum. M. Leśniewska. w: Osip Mandelsztam. Poezje, wybór, redakcja i posłowie M. Leśniewska. Kraków-Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1983.
• Michalski, Krzysztof. Płomień wieczności. Eseje o myślach Fryderyka Nietzschego. Kraków: Znak, 2007.
• Mikołejko, Zbigniew. Oswajanie śmierci. W: Zbigniew Mikołejko. W świecie wszechmogącym. O przemocy, śmierci i Bogu. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009.
• Nancy, Jean-Luc. Corpus, tłum. M. Kwietniewska. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2002.
• Ortega y Gasset, Jose. Bunt mas i inne pisma socjologiczne, tłum. P. Niklewicz, H. Woźniakowski, wstęp J. Szacki, wybór tekstów S. Cichowicz. Warszawa: PWN, 1982.
• Rosiek, Stanisław. [nienapisane]. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2008.
• Schmemann, Aleksander. Liturgia śmierci i kultura współczesna, tłum. J. Charkiewicz. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2015.
• Sławek, Tadeusz. NICowanie świata. Zdania z Szekspira. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012.
• Targoff, Ramie. John Donne. Body and Soul. Chicago, 2008.
• The Emergence of Memory. Conversations with W. G. Sebald, red. L. S. Schwartz. New York: Seven Stories Press, 2007.
• Tischner, Józef. Spór o istnienie człowieka. Kraków: Znak, 1999.
• van der Leeuw, Gerardus. Fenomenologia religii, tłum. J. Prokopiuk, wyd. II. Warszawa: Książka i Wiedza, 1997.
• Woolf, Virginia. O chorowaniu, wstęp H. Lee, tłum. M. Heydel. Wołowiec: Czarne, 2000