Язык и мифологические ментальные структуры

• Authors: Стефанский Евгений

Title variants

EN

Language and mythological mental structures

• Languages of publication: RU

Abstracts

PL

Autor podejmuje próbę udowodnienia, że starożytne struktury mentalne, które powstały na podstawie mitu i rytuału, egzystują na peryferiach współczesnej świadomości w postaci przesądów, tradycji, zwyczajów, zakazów. Pamięć o tych strukturach jest przechowywana również w języku. Badanie grupy słów z semantyką gniewu w języku czeskim, polskim i rosyjskim pozwoliło stwierdzić, że w większości z nich (np. cz. zuřivost, pol. wściekłość, szał, ros. бешенство, безумие, ошалеть, буйный) zawarte jest jednocześnie pozytywne i negatywne wartościowanie. Na podstawie analizy etymologicznej wymienionej leksyki autor dochodzi do wniosku, że większość z tych słów w starożytności oznaczała tzw. „świętą wściekłość”. Takie zachowanie (dokładniej antyzachowanie) było charakterystyczne dla tzw. trickstera – komicznego dublera bohatera kulturowego. Postać trickstera stała się bazą, na której w efekcie transformacji powstawały różne typy żartownisiów i oszustów w literaturze światowej.

EN

The author tries to prove that the ancient mental structures which arose on the basis of myths and rituals, exist in modern mentality as superstitions, traditions, customs, or prohibitions. They are also entrenched in language. Analyzing a group of words with the meaning of ‘anger’ in Czech, Polish and Russian, the author notes that many of them (such as Czech zuřivost, Polish wściekłość, szał, Russian бешенство, безумие, ошалеть, буйный) have both positive and negative connotations. An etymological analysis of these words shows that many of them in old times denoted a “sacred madness”. This kind of behaviour (or anti-behaviour) characterized the so-called trickster, a figure which transformed into cheats and jesters in world literature.

Keywords

PL

język; mitologiczne struktury mentalne; semantyka gniewu; język czeski; język polski; język rosyjski

EN

language; mythological mental structures; semantics of anger; Czech; Polish; Russian

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2011
• Volume: 23
• Pages: 137-144

Contributors

author

Стефанский Евгений

• Samarska Akademia Humanistyczna (Samara, Rosja)

References

• Агранович С. З., Стефанский Е. Е., 2003, Миф в слове: продолжение жизни, Самара.
• Бартминьский Ежи, 2005, Языковой образ мира: очерки по этнолингвистике, Москва.
• БАС – Словарь современного русского литературного языка: В 17 т. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1954.
• БАС – Словарь современного русского литературного языка: В 20 т. 2-е изд., перераб. и доп. Москва: Русский язык, 1991.
• Даль В. И., 1989–1991, Словарь живого великорусского языка: В 4 т. М.: Русский язык.
• Мелетинский Е. М., 1994, О литературных архетипах. Москва.
• Мелетинский Е. М., 1976, Поэтика мифа, Москва.
• Мечковская Н. Б., 2004, Семиотика: Язык, Природа, Культура, Москва.
• Мифология: Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. Е. М. Мелетинский. 4-е изд. Москва: Большая Российская энциклопедия, 1998.
• Михайлин В. Ю., 2001, Между волком и собакой: Героический дискурс в раннесредневековой и советской культурных традициях // Новое литературное обозрение, № 47, С. 278–320.
• Михайлин В. Ю., 2000, Русский мат как мужской обсценный код: проблема происхождения и эволюция статуса // Новое литературное обозрение, № 43, С. 347–393.
• Степанов Ю. С., 2001, Константы: Словарь русской культуры. 2-е изд., испр. и доп., Москва.
• Фасмер М., 1987, Этимологический словарь русского языка: В 4 т. Москва.
• Черных П. Я., 1993, Историко-этимологический словарь русского языка: В 2 т. Москва: Русский язык.
• Шабалина Т., Трикстер // «Кругосвет»: Энциклопедия: Электрон. ресурс. URL: http://www.krugosvet.ru/articles/119/1011926/1011926a1.htm
• Bańkowski A., 2000, Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: PWN.
• Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
• Boryś W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
• Brückner A., 1974, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Rejzek J., 2001, Český etymologický slovník, Praha: Leda.
• SJP – Słownik języka polskiego / red. naukowy M. Szymczak: W 3 t., Warszawa, 1981.