„Myśmy się nawzajem poznawały po oczach”… Z badań nad strategiami przetrwania kobiet żydowskich funkcjonujących „na powierzchni” po tzw. aryjskiej stronie w okupowanym Krakowie i okolicach

• Authors: Grądzka-Rejak Martyna

Title variants

EN

‘We got to know each other through our eyes…’ Research on Strategies for the Survival of Jewish Women Functioning ‘above Ground’ on the Aryan Side in Occupied Krakow and its Surroundings

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

‘We got to know each other through our eyes…’ Research on Strategies for the Survival of Jewish Women Functioning above ‘Ground’ on the Aryan Side in Occupied Krakow and its Surroundings The purpose of this article is to show the survival strategies and the everyday life of Jewish women living on the so-called Aryan side in occupied Krakow and its surroundings. Ego-documents are the core source: relations and diaries collected in the Archive of the Jewish Historical Institute in Warsaw, the Archives of Yad Vashem in Jerusalem and the Archives of the Metropolitan Curia in Kraków. A thorough analysis of the phenomenon is very complex, therefore this article only discusses the fate of the Jewish women who co-existed amongst Polish society rather than those who did not have ‘Aryan documents’ or could be betrayed by their appearance, and were thus forced to remain in hiding the whole time. The article not only pays attention to the survival strategies and ways in which they disguised their origins and identities, but it also explores the everyday life, family relationships, work and religious life of these women. The author’ s aim was not to analyse aid provided to Jewish women by non-Jews, or symmetrically, to synthesise problems regarding the selling out of Jews in occupied Krakow. Both issues do appear in the article, but rather as background to the individual cases, since they were, in fact, inseparable elements of any survival strategy on the Aryan side in the GG ‘capital’. The article also notes the absence of certain topics in the interviews, related to the daily life of Jewish women in hiding, which makes a more comprehensive analysis difficult.

Keywords

PL

tzw. aryjska strona; chrzest; codzienność; denuncjacja; getto krakowskie; kobieta; Kościół katolicki; Kraków; neofitka; okupacja; pamiętniki; pomoc; ratowanie; relacje źródłowe; stolica GG; strategia przetrwania; ukrywanie się; Żydzi; Żydówki

EN

Aryan side; baptism; everyday life; denunciation; Kraków ghetto; Catholic Church; Kraków; neophyte; occupation; diaries; help; rescue; GG ‘capital’; survival strategy; hiding; Jewish women

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2015
• Issue: 2(26)
• Pages: 51-74

Contributors

author

Grądzka-Rejak Martyna

References

• Adamczyk E. i in., Kraków w latach 1918–1939, Kraków 1997.
• Aleksandrowicz J., Kartki z dziennika Doktora Twardego, Kraków–Wrocław 1983.
• Biberstein A., Zagłada Żydów w Krakowie, Kraków 2001;
• Chwalba A., Dzieje Krakowa, t. 5: Kraków w latach 1939–1945, Kraków 2002.
• Fijałkowski Z., Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983.
• Grabowski J., Strażacy, wiejska straż nocna i granatowa policja a zagłada Żydów na obszarach wiejskich w dystrykcie krakowskim [w:] Zagłada Żydów na polskiej prowincji, red. A. Sitarek, M. Trębacz, E. Wiatr, Łódź 2012, s. 245–264.
• Grądzka M., Jewish Women in the Kraków Ghetto: An Outline of Research Issues [w:] „The Person and the Challenges” 2013, nr 2, s. 123–141.
• Grądzka M., Kościół katolicki w Krakowie w pomocy Żydom. Zarys problematyki badawczej [w:] Kościół krakowski 1939–1945, red. Ł. Klimek, Kraków 2014, s. 125–154.
• Hilberg R., Sprawcy, ofiary, świadkowie. Zagłada Żydów 1933–1945, tłum. J. Giebułtowski, Warszawa 2007.
• Księga sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu, red. I. Gutman, t. 1, Kraków 2009.
• Mariańska M., Mariański M., Wśród przyjaciół i wrogów. Poza gettem w okupowanym Krakowie, Kraków 1988.
• Melchior M., Zagłada a tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni „na aryjskich papierach”. Analiza doświadczenia biograficznego, Warszawa 2004.
• Mothers, Sisters, Resisters. Oral Histories of Women Who Survived the Holocaust, red. B.Gurewitsch, London, Tuscaloosa (AL) 1998.
• Nalewajko-Kulikov J., Strategie przetrwania. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy, Warszawa 2004.
• Paulsson G.S., Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy (1940–1945), Kraków 2007.
• Peleg A., Łabno B., Maria Hochberg-Mariańska [w:] Wojna to męska rzecz? Losy kobiet w okupowanym Krakowie w dwunastu odsłonach, red. A. Czocher i in., Kraków 2011.
• Pemper M., Prawdziwa historia listy Schindlera, tłum. A. Kuć, Kraków 2006.
• Ringelblum E., Stosunki polsko-żydowskie w czasie II wojny światowej. Uwagi i spostrzeżenia, Warszawa 1988.
• Ronikier A., Pamiętniki 1939–1945, Kraków 2013.
• Röth M., Starostowie powiatowi i zagłada Żydów w dystrykcie krakowskim Generalnego Gubernatorstwa [w:] Zagłada Żydów na polskiej prowincji, red. A. Sitarek, M. Trębacz, E. Wiatr, Łódź 2012, s. 279–294.
• Samsonowska K., Pomoc dla Żydów w okresie okupacji hitlerowskiej [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały, red. A. Żbikowski, Warszawa 2006, s. 827–856.
• Samsonowska K., Pomoc Żydom i ratowanie ich w Krakowie w okresie okupacji niemieckiej 1939–1945 [w:] Krakowscy sprawiedliwi. Motywy, postawy, przesłanie, red. M. Bednarek, Kraków 2013, s. 21–33.
• Seweryn T., Wielostronna pomoc Żydom w czasie okupacji hitlerowskiej, „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1967, nr 1, s. 162–183.
• Stępień M., Dzień powszedni ,,papierowych Żydów” na przykładzie losów H. Fisher i M.M. Mariańskich, artykuł został opublikowany na stronie internetowej: http://www.wkj.ihuw.pl/wkj/index.php?page=sekcja-dzien-powszedni-zaglady (dostęp: 19 I 2015 r.).
• Szatyn B., Na aryjskich papierach, Kraków 1983.
• Weitzman L.J., Living on the Aryan Side in Poland. Gender, Passing, and the Nature of Resistance [w:] Women in the Holocaust, red. D. Ofer, L.J. Weitzman, New Haven (CT) 1998, s. 187–222.
• Zimmerer K., Zamordowany świat. Losy Żydów w Krakowie 1939–1945, Kraków 2004.