POZYTYWIZM A WYCHOWANIE. ALEKSANDRA ŚWIĘTOCHOWSKIEGO POGLĄDY NA WYCHOWANIE – INTERPRETACJE WSTĘPNE

• Authors: Kojkoł Jerzy

Title variants

EN

POSIVITISM AND UPBRINGING. ALEKSANDER ŚWIĘTOCHOWSKI VIEWS ON UPBRINGING – PRELIMINARY INTERPRETATION

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł prezentuje refleksję o wychowaniu polskiego pozytywizmu. Rozpatrywaną z punktu widzenia filozofii wychowania czy pedagogiki filozoficznej, ograniczonej do wybranych wątków twórczości A. Świętochowskiego. Formułuje tezę, że można w nich dostrzec syntetyzm i praktycyzm typowy dla filozofii moralnej uprawianej w Polsce. W swoich rozważaniach z zakresu filozoficznych podstaw wychowania A. Świętochowski łączył ewolucjonizm, naturalizm i scjentyzm. Szerząc liberalizm i indywidualizm respektował wspólnotowość. Zakładał na wzór utylitaryzmu i praktycyzmu, że wychowanie jest rozwijaniem naturalnych predyspozycji człowieka skierowanym na jego przygotowanie do bycia w świecie. Stąd wyróżniał kształcenie fizyczne, umysłowe, moralne oraz estetyczne.

EN

This article presents a reflection on the upbringing of Polish positivism. Considered from the point of view of philosophy of education or philosophical pedagogy, limited to selected themes of the work of A. Świętochowski. He formulates the thesis that one can notice in them the synthetism and practicality typical of the moral philosophy practiced in Poland. In his reflections on the philosophical foundations of education A. Świętochowski combined evolutionism, naturalism and scientism. Striking liberalism and individualism, he reaffirmed communalism. He assumed on the model of utilitarianism and practicality that upbringing is the development of the natural predispositions of a person directed at his preparation for being in the world. Hence, he distinguished physical, mental, moral and aesthetic education.

Keywords

PL

edukacja; filozofia; A. Świętochowski

EN

education; philosophy; A. Świętochowski

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2018
• Issue: 4
• Pages: 57-71

Contributors

author

Kojkoł Jerzy

• Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni

References

• [1] Ajdukiewicz K., Zagadnienia i kierunki filozofii, Warszawa 1983.
• [2] Bańka J., Być i myśleć. Rozmowy o filozofii, Warszawa 1982.
• [3] Bochenek K., Gawor L., Michalik-Jeżowska M., Wójtowicz R., Zarys historii filozofii polskiej, Rzeszów 2013, s. 171.
• [4] Brykalska M., Aleksander Świętochowski, t. 1 i 2, Warszawa 1987.
• [5] Brykalska M., Aleksander Świętochowski redaktor „Prawdy”, Wrocław 1974.
• [6] Chmielowski P., Aleksander Świętochowski, [w:] Nasza literatura dramatyczna, Petersburg 1898.
• [7] Comte A., Metoda pozytywna w szesnastu wykładach, Warszawa 1961.
• [8] Comte A., Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej, Warszawa 1936.
• [9] Comte A., Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej. Rozprawa o całokształcie pozytywizmu, Warszawa 1973.
• [10] Copelston J. F., Historia filozofii, t. 8, przeł. B. Chwedończuk, Warszawa 1980.
• [11] Dębicki Z., Portrety, Warszawa-Kraków-Lublin 1927.
• [12] Didier J., Słownik filozofii, przeł. K. Jarosz, Katowice 1992.
• [13] Karpiński A., Kojkoł J., Filozofia. Zarys historii, Gdynia 2000.
• [14] Kołakowski L., Filozofia pozytywistyczna (Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego), Warszawa 1966.
• [15] Kot W., Przegląd dziejów europejskiej myśli filozoficznej, Warszawa 1989.
• [16] Kotarbiński T., Pozytywizm A. Comte’a, [w:] Encyklopedia Wychowawcza, t. 9, Warszawa 1923.
• [17] Legowicz J., Zarys historii filozofii. Elementy doksografii, Warszawa 1967.
• [18] Markiewicz H., Pozytywizm, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, (red.) J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
• [19] Mill J. S., Utylitaryzm. O wolności, przeł. M. Ossowska, A. Kurlandzka, PWN, Warszawa 2006.
• [20] Mordzińska M., Nowe drogi – pedagogiczne kredo A. Świętochowskiego, s. 50; http://pedagogika-filozoficzna.eu/wp-content/uploads/2017/12/6-Mordzinska-49-58-pf_06.pdf [dostęp: 20.12.2018].
• [21] Mucha D., Poglądy pedagogiczne pozytywistów na wychowanie młodego pokolenia, „Kultura i Wychowanie”, 2012, nr 3.
• [22] Nawroczyński B., Polska myśl pedagogiczna, Lwów-Warszawa 1938, s. 69.
• [23] Pawlicki S., Pozytywizm i jego twórca A. Comte, „Przegląd Katolicki”, 1892.
• [24] Rudzki J., Aleksander Świętochowski i pozytywizm warszawski, Warszawa 1968.
• [25] Rylski R., Ideały pozytywizmu, „Ateneum”, 1897.
• [26] Sandler S., Ze studiów nad Świętochowskim, Warszawa 1957.
• [27] Skarga B., Comte, Warszawa 1977.
• [28] Skarga B., Kłopoty intelektu. Między Comte’em a Bergsonem, Warszawa 1975.
• [29] Skarga B., Pozytywizm i utopia, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, 1964, nr 10.
• [30] Spencer H, O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym, tłum. A. Peretiatkowicz, wstęp i komentarz R. Wroczyński, wyd. 2, Warszawa 2002.
• [31] Struve H., Pozytywizm i zadania krytyczne filozofii, „Biblioteka Warszawska”, 1891.
• [32] Szargot J., Pozytywista i prawda. Wokół Tragikomedii prawdy Aleksandra Świętochowskiego, Kraków 2005.
• [33] Świętochowski A., Dumania pesymisty, Lublana 1877 (Warszawa 2002).
• [34] Świętochowski A., Genealogia teraźniejszości, Warszawa 1936.
• [35] Świętochowski A., Nowe drogi – równouprawnienie wyznań i płci, „Przegląd Tygodniowy”, 1874, nr 8, s. 63.
• [36] Świętochowski A., Nowe drogi – wychowanie człowieka, „Przegląd Tygodniowy”, 1874, nr 6.
• [37] Świętochowski A., Nowe drogi – zasady i cele, „Przegląd Tygodniowy”, 1874, nr 3.
• [38] Świętochowski A., O powstawaniu praw moralnych, Warszawa 1877.
• [39] Świętochowski A., Utopie w rozwoju historycznym, Warszawa 1910.
• [40] Świętochowski A., Źródła moralności, Warszawa 1912.
• [41] Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 3, Warszawa 1990.
• [42] Woleński J., Okres pozytywizmu w Polsce, [w:] J. Skoczyński, J. Woleński, Historia filozofii polskiej, Kraków 2010.
• [43] Wroczyński R., Myśl pedagogiczna i programy oświatowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., Warszawa 1963.
• [44] Wroczyński R., Pedagogika pozytywizmu warszawskiego, Wrocław 1958.