Zdrowie w perspektywie historycznej i antropologicznej

• Authors: Andrzej Malinowski

Title variants

EN

Health from historical and anthropological perspective

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Antropologia jako nauka, daje podstawy wiedzy o zmienności międzypopulacyjnej, wewnątrzgatunkowej, wewnątrzpopulacyjnej, dymorficznej, ontogenetycznej. W pracy zaprezentowano pojęcia zdrowia i choroby w perspektywie historycznej (od paleolitu przez starożytną Grecję i Rzym do czasów współczesnych). Autor opisuje wzajemne związki teoretyczne i praktyczne antropologii ze zdrowiem, wskazuje na mierniki zdrowia służące do oceny stanu zdrowia populacji (zarówno pozytywne oraz negatywne). W promowaniu zdrowia przez lekarzy, nauczycieli wychowania fizycznego, waleologów, podkreśla niezbędną wiedzę dotyczącą pojęć normy reakcji, normy adaptacyjnej, adaptabilności, adjustacji (w tym kondycji, wigoru życiowego, eksensytywności), czy homeostazy i homeorezy.

EN

Anthropology as a science provides basic knowledge on interpopulation, interspecies, intrapopulation, dimorphic and ontogenetic variability. The paper presents the notion of health and illness from the historical perspective (from the Palaeolithic through Ancient Greece and Rome to contemporary times). The author describes mutual theoretical and practical relations of anthropology with health, and indicates health measures used to evaluate the health status of a population (both positive and negative). In promoting health by doctors, PE teachers and valeologists, he emphasizes indispensable knowledge regarding such notions as a norm of reaction, adaptive norm, adaptability, adjustment (including health, vigour of life, extensivity) or homeostasis and homeorhesis.

Keywords

PL

zdrowie i choroba; związki antropologii ze zdrowiem; waleologia; przegląd badań

EN

health and illness; connections of anthropology with health; valeology; overview of research

• Publisher: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rocznik Lubuski
• Year: 2014
• Volume: 40
• Issue: 2
• Pages: 305-318

Contributors

author

Andrzej Malinowski

• Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Aleksandrowicz J., Duda H. (1988), U progu medycyny jutra, PZWL, Warszawa.
• Antonowski A. (1987), Unraveling the mystery of health, San Francisco, Jossey Bass Publ.
• Anasenko G. L. (2007), Kniga o zdrowiu, Moskwa, Medkniga.
• Bach H. (1987), Normvarianten aus anthropologischer und humangenetischer Sicht, Biologische Gesellschaft der DDR.
• Bernard C. (1878) leçons sur les phénomčnes de la vie, Paris.
• Brechman I. I. (1987), Vviedienie v valeologiu – nauku o zdrowie, Nauka, Leningrad.
• Bulič E. G., Muravov I. B. (2011), Na puti poznanija susnosti zdrovia: dostiżenija i opasnosti, Enviromental and Health, Radom.
• Bulič E. G., Muravov I. B. (1997),Wychowanie zdrowotne. Teoretyczne podstawy waleologii, Wyd. Politechn. Rad., Radom.
• Bulič E. G., Muravov I. B. (2002), Zdrowie człowieka i jego diagnostyka, efekty zdrowotne aktywności ruchowej, Wyd. Politechn. Rad., Radom.
• Cannon W. B. (1928), Organisation for physological homeostasis, Physiol. Rev 9.
• Cieślik J. (2008), Genetyczne i kulturowe kształtowanie zdrowia człowieka, [w:] Kulturowe uwarunkowania zdrowia, red. J. B. Karski, Warszawa.
• Demel M. (1968), O wychowaniu zdrowotnym, PZWS, Warszawa.
• Demel M. (1980), Pedagogika zdrowia, Wyd. Sz. i Ped., Warszawa.
• Demel M. (1997), Sto lat promocji zdrowia w Polsce, „Wych. Fiz. i Sport.”, 1-2.
• Demel M. (2000), Ojczyste źródła promocji zdrowia, „Wych. Fiz. i Zdrow.”, 4.
• Godycki M. (1961), Antropologia jako podstawa kliniki zdrowego człowieka. Człowiek w czasie i przestrzeni 16 (4).
• Gunter H. (1922), Grundlagen der biologischen Konstitutionslehre, Tieme, Leipzig.
• Imieliński K., (RED.) (1992), Uniwersalizm a medycyna, Uniwersytet Warszawski.
• Jethon Z., (RED.) (1995), Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa, PZWL, Warszawa.
• Karski J. B., (RED.) (1999), Promocja zdrowia, Wyd. Ignis, Warszawa.
• Karski J. B. (1999), Rozwój idei promocji zdrowia, Lider 6(100).
• Kaznaćeev V. P. (1973), Biosistema i adaptacja, Nowosybirsk.
• Kaznaćeev V. P. (1983), Oćenki teorii i praktiki ekologii ćeloveka, Nauka, Moskwa.
• Kneur O. W. (1950), Die philozophischen Grundlage das Normalen in der Medizin, Schw. Med. Wochenschrift.
• Kolbanov V. V. (1999), Miesto valeologii v zdrovovedenii, Sostożenie zdorovia v usloviach ekologićeskego krizisa i voprosy valeologii, Mińsk.
• Korolkov A., Petlenko V. P. (1977), Filozofskie problemy teorii normy v biologii i medicinie, Medicina, Moskwa.
• Krawański A. (2003), Ciało i zdrowie człowieka w nowoczesnym systemie wychowania fizycznego, AWF, Poznań.
• Krasucki P. (2000), Czemu służyć ma pomiar zdrowia, „Zdrowie Publiczne”, 100, Supl. 1.
• Kretschmer E. (1926), Kórperbau und Charakter, Berlin.
• Kuński H. (2000), Promowanie zdrowia, Wyd. Uniw. Łódzkiego.
• Loth E. (1924), Teoria konstytucjonalizmu a współczesne poglądy na normalną budowę człowieka, „Med. Dośw. i Społ.”, 2, s. 1-2.
• Malinowski A. (1986), Conceptions of norm and normality in the biology of Men and in Medicine, Stud. Hum. Ecol. 7.
• Malinowski A., Janiszewska R. (2011), Biomedyczne podstawy rozwoju i zdrowia człowieka, Monog. Politechn. Radomskiej, 151, Radom.
• Murphy E. A. (1976), The logic of medicine, The John Hopkins Univ. Press., Baltimore.
• Nikitiuk B. A. (1995), Oćenki integralnoj antropologii, Moskwa.
• Petlenkofer M. (1873), The Value of Health to a City.
• Saller K. (1930), Die grundlagen und die Ordnung der menschlichen Konstitutionen, Endokrinol. 6,4.
• Schmalhausen I. I. (1975), Czynniki ewolucji. Teoria doboru stabilizacyjnego, PWN, Warszawa.
• Schmalhausen I. I. (1983), Puti i zakonomieznosti evolucjonnego procesa, Nauka, Moskwa.
• Siegerist H. (1941), Civilization and disease, Itaca Cornel Univ. Press.
• Schwarz O. (1929), Medicinische Anthropologie. Ein wissenschaftstheoretische Grundagung der Medizin, Herzen, Leipzig.
• Śćedrina A. G. (1998), Ontogenez i teorija zdrorovia.Metodologićeskie aspekty, Nowosybirsk.
• Śćedrina A. G. (1991), Aktualnyje problemy medicinskoj antropologii, Tomsk.
• Śćedrina A. G. (1999), Ponijatie undividualnego zdrovia – centralnaja problema valeologii; Sostajenie zdrovia v usloviach ekologićeskogo krizisa i voprosy valeologii, Mińsk.
• Szczerbin J. (1997), Międzysektoralne badania zdrowia, współczesne potrzeby i możliwości pomiaru zdrowia, Warszawa.
• Vacha J. (1980), Problem normalnosti v biologii a lekarstvi, Avicenum, Praha.
• Williams R. J. (1988), Biochemical indyviduality in the basis for the geneotetriphic concept, Kates Publ.
• Wolański N., Siniarska A. (2011), Zdrowie jako odzwierciedlenie wigoru życiowego i współdziałania ze środowiskiem, [w:] Zdrowie, istota, diagnostyka i strategie zdrowotne, Radom.
• Wolterek R. (1971), Norma reakcji osobnika, [w:] Słownik terminów genetycznych, PWRiL, Warszawa.
• Woynarowska B. (2012), Edukacja zdrowotna, PWN, Warszawa.
• Wulff H. R., Pedersen S. A., Rosenberg R. (1993), Filozofia medycyny, Warszawa.