Średniowieczne wyroby drewniane z Ostrowa Lednickiego

• Authors: Stępnik Tomasz

Title variants

DE

Mittelalterliche Holzgegenstände aus Ostrów Lednicki - Rohstoffanalyse

• Languages of publication: PL

Abstracts

DE

In diesem Artikel hat der Verfasser versucht, die Kenntnisse der frühmittelalterlichen Gemeinschaften aus Ostrów Lednicki über Holz und seine technische Eigenschaften zu bestimmen. Diese Arbeit ist eine Einführung zu breiteren Untersuchungen über die Wirtschaft des Menschen, und genauer gesagt, über diesen ihren Aspekt, der mit Ausnutzung des Holzrohstoffes, seiner Wahl, Präferenzen, Kenntnissen im Bereich der technischen Eigenschaften verbunden ist. Durch breiten Vergleich mit ethnograpfischen Materialien versuchte m an Unterschiede, oder ihren Mangel, zwischen der Nutzungsart des Holzes und der Kenntnisse über die technischen Eigenschaften des Holzrohstoffes bei den frühmittelalterlichen Gemeinschaften sowie bei der Dorfgemeinschaft am Anfang und in der ersten Hälfte des 20. Jh. zu finden. Durch die palynologischen Analysen war eine Rekonstruktion des Waldmilieus, also auch die Bestimmung der ungefähren Rohstoffmöglichkeiten, welche die damaligen Bewohner von Ostrów Lednicki nutzten, möglich. Das grundsätzliche, bei der Arbeit ausgenutzte Untersuchungsmaterial, waren Ergebnisse dendrologischer Analysen einer Sammlung beweglicher, bei den langjährigen archäologischen Ausgrabungen in Ostrów Lednicki, Woj. Poznań freigelegten Holzfunde. Die Holzfunde stammten aus zwei Siedlungshorizonten des Suburbiums, nämlich aus den Horizonten 3 und 4. Das Horizont 3 datiert man in die zweite Hälfte des 10. Jh. und und erste Hälfte des 11. Jh. und das Horizont 4 in die 2. Hälfte des XI Jh. Die Holzfunde wurden in den mit dem Bau von Brücken, Uferbefestigungen und Häusern im Suburbium verbundenen Schichten. Ein der Ziele dieses Artikels war Bestimmung der Relation zwischen der Funktion des betreffenden Produktes und der zu dessen Ausführung verwendeten Holzart. Der Abhängigkeitsgrad war bei einzelnen Fundkategorien sehr verschieden, bei manchen war er zweifellos zu bestimmen, bei anderen unbemerkbar. In Anlehnung an diese Unterschiede wurden 4 Gruppen abgesondert, die gewissermassen diese Relationen ordnen. 1. Bevorzugung einer Holzart: Kienholzer, Joche, Tragen, Wagenachsen, Lanzenschaften, Fäße, Knüppel, Stöcke, Keile, Hakenteile. 2. Bevorzugung zweier Holzarten: Schöpfkellen, Daubengefäße, Beilstiele. 3. Bevorzugung von Holzarten mit ähnlichen Eigenschaften: Teller, Schüsseln, Deckel, Untertassen, Löffel, Rührlöffel, Kochlöffel, Bleuel. 4. Keine Holzartpräferenzen: Griffe, Fassungen, Stöpsel. Es ist jedoch zu betonen, daß in den oben genannten Gruppen einzelne Beispiele für die Ausnutzung anderer, von der dargestellten Aufteilung abweichendenden Holzarten Vorkommen. Außerdem wurde festgestellt, daß manche, in der Umgebung vom Lednica-See vorkommenden Arten in dem geprüften Material selten oder überhaupt nicht vertreten sind. Zu den sporadisch auftretenden Holzarten gehören Weißbuche, Buche, Flieder, Weide und Pappel. In dem geprüften Material traten die Linde und Hasel überhaupt nicht. Bei der relativ geringer Anzahl von freigelegten Holzprodukten in einzelnen Kategorien ist es gewissermassen wahrscheinlich, daß in der in dieser Arbeit besprochenen Produktgruppe das ganze Artenspektrum nicht erfaßt wurde. Es ist nicht bekannt, in welchem Grade die Tradition den mittelalterlichen Menschen zur Wahl bestimmter und zur Nichtberücksichtigung anderer Holzarten erzwungen hatte. Ethnographische Beobachtungen können darauf hinweisen, wie tief in dem Vorstellungsvermögen des damaligen Menschen gewisse Volksglauben, Sitten oder Aberglauben eingewurzelt waren, die die Wahl der einzelnen Holzarten beschränkten oder aufzwangen, müssen aber nicht. Als Quellen können Märchen, Legenden, Zaubereien, alte Naturbeschreibungen dienen. Die auf dem Dorfe noch heute erhaltenen Sitten können, wenigstens teilweise, die Relikte der schon längst vergangenen Zeiten und Volksglauben beleuchten. In der Volkskultur Polens wie auch anderer europäischen Staaten trifft man zahlreiche Verbote, die mit bestimmten Holzarten oder einzelnen Exemplaren verbunden sind. In den Volksglauben von Slaven, Balten und Germanen spielten die Bäume eine sehr wichtige Rolle. Es ist schwer darüber zu wundem, weil das Europa seit den Anfängen ihrer Geschichte mit riesigen Urwäldern bedeckt war. Die Besiedlungsansammlungen waren von allen Seiten mit Wäldern umgeben und die menschliche Wirtschaft mit ihnen unlösbar verbunden. Der Wald lieferte Nahrung, Baumaterial, Rohstoff für Hausgeräte, beheizte und gab Obdach. Aus diesem Grund mußten die Volksglauben des damaligen Menschen mit dem Wald und den Bäumen stark verbunden sein. Im Laufe der Zeit, wenn die Waldgebiete immer kleiner wurden, begann der Mensch sich von den Waldschatzen unabhängig zu machen, das Christentum hat die Religion der Vorfähren ersetzt, die Bedetung der Bäume im menschlichen Leben verminderte sich. Das Christentum hat zahlreiche Sitten oder Ritten übernommen oder ihnen christliche Bedeutung übergeben. Die Überreste der alten Volksglauben und der den Bäumen bezeigten Verehrung sind die sog. Verbote also Gewohnheitsbeschränkungen, die im Brauchtum und Kultur des polnischen Dorfes noch heute ersichtlich sind.

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 1996
• Volume: 4
• Pages: 261-296

Dates

published

1996

Contributors

author

Stępnik Tomasz

• Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska

References

• Adamus K. 1959. Tradycyjna obróbka drewna na Kurpiowszczyźnie, EtP, t. 2, s. 255 - 259.
• Aleksandrowicz B. 1855. O drzewie i jego użytkach. Warszawa.
• Barnусz-Gupienieс R. 1959. Naczynia drewniane z Gdańska w X-XIII wieku, Acta AUL, nr 8
• Barnусz-Gupienieс R. 1961. Tokarstwo i bednarstwo z ХIII - XIV wieku w osadzie miejskiej w Gdańsku. MZ, t. VII. s. 391-434.
• Bratholin T. 1979. The Picea-Larix problem, „IAWA Bulletin” , t. l , s. 7-10.
• Вiały Z. 1959. Ludowa wiedza o drzewach i drewnie w niektórych regionach Polski, EtP, t. 2, s. 372 - 400.
• Bohdanowicz J. 1977. Drewniane naczynia na ziarno, Lud, t. 61, s. 174 - 189.
• Bruckner A. 1904. Starożytna Litwa. Ludy i bogi. Szkice historyczne i mitologiczne. Warszawa.
• Bruckner A. 1985 Mitologia słowiańska i polska. PWN Warszawa.
• Bukowska-Gedigowa J., Gediga B. 1986. Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu, Wrocław.
• Burszta J. 1960. Transport i komunikacja, (w:) Kultura Ludowa Wielkopolski, t. 1, red. Burszta J., s. 651 - 687.
• Сapelle T. 1976. Holzgefäße vom Neolithikum bis zum späten Mittelalter, Hildesheim.
• Cudnoch D. 1955. Wiedza ludowa o drewnie i użytkowanie drzewa w Puszczy Zielonej. Maszynopis pracy magisterskiej.
• Dąbrowska M. 1978. Mieszkania. Wyposażenie wnętrz. Naczynia i ruchomości gospodarstwa domowego, (w:) Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t.I, s. 275 - 288.
• Dembińska М., Dąbrowska M. 1978. Obróbka skóry, (w:) Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. I, s. 184 – 189. Warszawa.
• Dembińska M. 1965. Formy wykorzystywania lasów do połowy XV w., (w:) Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce, s. 61 - 70. Warszawa
• Dembińska M. 1978. Główne pożytki leśne, (w:) Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. I, s. 101 - 112.
• Drzymała S., Мосеk A. 1989. Pokrywa glebowa po wschodniej stronie Jeziora Lednickiego, SL, t. I, s. 233-238.
• Dzieduszycki W. 1976. Wykorzystanie surowca drzewnego we wczesnośredniowiecznej Kruszwicy, KHKM, XXIV, nr 1, s. 35-54.
• Dzieduszycki W. 1977 Eksploatacja zasobów leśnych w rejonie Kruszwicy we wczesnym średniowieczu, AP, t. 22, s. 137 - 169.
• Dzieduszycki W., Kupczyk M. 1993. Gopło – przyroda i człowiek. Poznań.
• Dziekoński T., Kóčka W. 1939. Przedmioty drewniane z grodu gnieźnieńskiego, (w:) Gniezno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII w.) w świetle wykopalisk, s. 136 - 145.
• Fisсher A. 1932. Klon i jawor w kulturze ludu polskiego, Z, t. 17, s. 124 - 126.
• Fisсher A. 1937. Drzewa w wierzeniach i obrzędach ludu polskiego, „Lud” , t. 35, s. 60 - 76.
• Frazer J. G. 1965. Złota gałąź. PIW Warszawa.
• Fryda F. 1983. Nálezy středovekého dřeva z Plzne, AH, t. 8, s. 287 - 297.
• Garczyński W. 1962. Wczesnośredniowieczne radło z Kamienia Pomorskiego, MZP t. 8, s. 85-90.
• Gąsior J. 1956. Użytkowanie drewna we wsiach Libiczów pow. Opoczno, woj, kieleckie i Włoszakowice pow. Leszno, woj. poznańskie. Maszynopis pracy magisterskiej.
• Gloger Z. 1907. Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, Warszawa.
• Gorczyńska H. 1955. Wiedza ludowa o drzewach i ich użytkowanie na terenie Puszczy Knyszyńskiej w pierwszej połowie XX wieku. Maszynopis pracy magisterskiej.
• Góreсki J. 1985. Wczesnośredniowieczna łódź z Ostrowa Lednickiego koło Gniezna, FAP, t. 34, s. 86 - 93.
• Haeusler W. 1883. Urkundensammlung zur Geschichte des Fürstenthums Oels. Urkunden von 1204. Wrocław.
• Hense1 W. 1987 Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej. PWN Warszawa.
• Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z. 1980. Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 5, Wrocław-Warszawa.
• Hołubowicz W. 1956. Opole w wieku X-XII. Katowice.
• Itman L. 1955. Przyczynek do znajomości rzemiosła bednarskiego w Polsce. Wrocław.
• Jacquiot C., Trenard Y., Dirol D. 1973. Atlas d’anatomie des bois angiospermes. Paris.
• Jaroń В. 1939. Średniowieczne szczątki roślinne z wykopalisk w Gnieźnie, (w:) Gniezno w zaraniu dziejów, od VIII do XIII wieku, w świetle wykopalisk, s. 273 - 316.
• Kapkowicz F. 1958 Ciesielstwo polskie. Warszawa, Arkady.
• Karwicka T. 1955. Ludowa wiedza o drzewach i ich użytkowanie w pierwszej połowie XX wieku w Górach Świętokrzyskich. Maszynopis pracy magisterskiej.
• Karwicka T. 1973 Zakazy związane z drzewami i motywujące je wierzenia, EtP t. 17, z. 1, s 131 - 140.
• Kasprzak K., Skoczylas J. 1993. Rozwój ochrony przyrody nieożywionej i ożywionej. Historia i współczesność, Poznań.
• Kaźmierczyk J. 1965. Wczesnośredniowieczne wyroby bednarskie z Ostrówka w Opolu, KHKM, t. 13, nr 3, s. 469 - 498.
• Kaźmierczyk J. 1966. Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu: cz. I Wrocław.
• Kaźmierczyk J. 1970. Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu; cz. II Wrocław.
• Knapowska A. 1952. Kilka przykładów wpływów naczyń drewnianych na ceramikę, ZOW, t. 21, s. 4 - 7.
• Kolbuszewski E. 1895. Rośliny w wierzeniach ludu. Bez, Lud, t. 1, s. 119 - 123.
• Kołczin B. A. 1968. Nowogrodskije driewnosti. Dieriewiannyje izdielija, Archeologia ZSRR El - 55, Moskwa.
• Kommert R. 1977. Holzfunde bei archäologischen Ausgrabungen, Arbeits- und Forschunsberichte zur sächsischen Bodendenkmalpflege, t. 22, s. 171 - 186.
• Kostrzewski B. 1950. Drewno w kulturze materialnej naszych przodków, ZOW, R. 19, s. 176-179.
• Kostrzewski J . 1961. Benarstwo, SSS, t. 1.
• Kostrzewski J . 1962. Kultura Prapolska, PWN Warszawa.
• Krukierek M. 1955. Ludowa wiedza o drzewach. Lubałowa – pow. krośnieński. Maszynopis pracy magisterskiej.
• Kunicka-Okuliczowa Ł. 1959. Wczesnośredniowieczne zabawki i gry z Gdańska, (w;) Gdańsk wczesnośredniowieczny t. 1.
• Kurnatowska Z. 1987. Gród na Ostrowie Lednickim na tle sieci grodowej państwa pierwszych Piastów, G.SiMH, cz. 2, s. 263 - 276.
• Leciejewicz L., Rulewicz M., Wesołowski S., Wieczorowski T. 1972. La ville de Szczecin des IXe - XIIIe siécles, „Archaeologia Urbium”, Pologne, f. 2, Wrocław.
• Lehmann J. 1984. Konserwacja drewna pochodzącego z wykopalisk, PiM MAEŁ SNiK, nr 4, s. 121 - 127.
• Litt T., Tobolski K. 1991. Materiały do postglacjalnej historii roślinności okolic Lednicy. Część I. Badania palinologiczne osadów Jeziora Lednickiego — rdzeń V/86. (w:) Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego, Biblioteka Studiow Lednickich 1, red. Tobolski K., s. 57 - 62.
• Łastowiecki M. 1989. Stratygrafia i chronologia Ostrowa Lednickiego, SL, t. 1, s. 17 - 66.
• Łęga W. 1949. Obraz gospodarczy Pomorza Gdańskiego w XII i XIII w., Poznań.
• Łopacka-Szymańska K. 1984. Z historii badań Ostrowa Lednickiego, G.SiMH, t. I, s. 7 - 26.
• Łowmiański H. 1986. Religia Słowian i jej upadek w VI-XII w., PWN Warszawa.
• Makohonienko M. 1991. Materiały do postglacjalnej historii roślinności okolic Lednicy. Część II. Badania palinologiczne osadów Jeziora Lednickiego — rdzeń 1/86 i Wal/87. (w:) Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego, Biblioteka Studiów Lednickich 1, red. Tobolski K., s. 63 - 70.
• Malinowski T. 1967. Rola lasu i drewna u najdawniejszych społeczeństw pierwotnych i w społeczeństwie wczesnego feudalizmu na ziemiach polskich, Sylwan, R. 111, nr 6 - 7, s. 71 - 80.
• Maśliński M. 1963. Tradycyjne techniki obróbki drewna na północnym pograniczu Łysogór, ZN UJ PrE 53 z. 1, Kraków.
• Meres М. 1955. Ludowa wiedza o drzewie i jego użytkowanie na terenie powiatu żywieckiego w pierwszej połowie XX wieku. Maszynopis pracy magisterskiej.
• Mészárosova K., Polla В. 1983. Stredoveké výrobky z dreva vo svetle archeologických nálezov na Slovensku, AH, nr 8, s. 299 - 310.
• Mierzejewski R., Damisiewicz R. 1956. Kołodziejstwo, PWSzZ, Warszawa.
• Mikołajczyk G. 1961. Łódź wczesnośredniowieczna z Jeziora Lednickiego pow. Gniezno, KHKM, R. 9, s. 314-316.
• Mikołajczyk G. 1972. Początki Gniezna. Studia nad źródłami archeologicznymi. Biblioteka Fontes Archaeologici Posnanienses 1, Warszawa-Poznań.
• Mileсka K. 1991. Analiza pyłkowa osadów jeziornych w Gieczu — stan badań, (w:) Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego, Biblioteka Studiow Lednickich 1, red. Tobolski K., s. 147 - 150.
• Molski B. 1968. Gatunki drewna używane w średniowiecznym Szczecinie do wyrobu przedmiotów codziennego użytku, AP, t. 13, s. 491-502.
• Moszyński K. 1928. Polesie Wschodnie. Warszawa.
• Neugebauer W. 1954. Typen mittelalterlichen Holzgeschirrs aus Lübeck, (w:) Frühe Burgen und Städte, t. 2, s. 174-190.
• Nitsсh K. 1931. Jodła, świerk, smrek. Lud S, t. 2, s. 122 - 127.
• Nowak A. 1972. Ostrów Lednicki we wczesnym średniowieczu w świetle badań archeologicznych (niepublikowana praca doktorska).
• Ostrowska E. 1962. Drewniane budownictwo i obróbka drewna we wczesnośredniowiecznym Wrocławiu, EtP, t. VI, s. 303 - 320.
• Pełka L. J. 1987. Polska demonologia ludowa. Iskry, Warszawa.
• Perlbach M. 1881. Pommerellisches Urkundenbuch, dokument nr 261.
• Pietkiewicz Cz. 1928. Polesie Rzeczyckie, cz. 1: Kultura materialna. Kraków.
• Podbielkowski Z. 1991. Geografia roślin, Warszawa.
• Podbielkowski Z. 1995. Fitogeografia części świata. Warszawa.
• Podwińska Z. 1978. Obróbka i zastosowanie surowców. Drewno, (W:) Historia kultury materialnej Polski, t. I ,s. 131 - 146.
• Polakiewicz М. 1969. Obróbka drewna. Obróba rogu. Przewodnik. Toruń.
• Raczyński E. 1843. Wyspa na Jeziorze pod Lenną górą, Przyjaciel Ludu, R. 9, t. 2, s. 403 - 405.
• Ralska-Jasiewiczowa M. 1983. Isopollen Maps for Poland 0 – 11 000 Years В.P., The New Phytologist, nr 94, s. 133-175
• Rulewiсz M. 1958. Wczesnośredniowieczne zabawki i przedmioty do gier z Pomorza Zachodniego, M ZP, t. 4.
• Rulewiсz M. 1961. Wczesnośredniowieczne gry w ośrodkach miejskich na Pomorzu, ZOW, t. 27, z. 1, s. 18 - 24.
• Rulewiсz M. 1962. Zabawki dziecięce na Pomorzu w okresie wczesnego średniowiecza, ZOW, t. 28, z. 4, s. 302 - 309.
• Rulewiсz M. 1974. Ze studiów nad rybołówstwem we wczesnym średniowieczu przy ujściu Odry, AP, t. 19, s. 387-483.
• Rutkowska-Płachcińska A. 1978. Urządzenia transportowe i komunikacyjne, (w:) Historia kultury materialnej Polski, t. II, s. 204 - 223.
• Schweingruber F. H. 1976. Prähistorisches Holz. Die Bedeutung von Holzfunden aus Mitteleuropa für die Lösung archäologischer und vegetationskundlicher Probleme. Bern, Stuttgart.
• Schweingruber F. H. 1978. Microscopic wood anatomy. Structural variability o f stems and twigs in recent and subfossil woods from Central Europe. Zürich.
• Seneta W. 1991. Dendrologia, , t. I, II. Warszawa
• Sоbisiak W. 1960. Przemysł włókienniczy, (w:) Kultura Ludowa Wielkopolski, t. 1, red. Burszta J., s. 363-407. Poznań.
• Stankowski W. 1989. Morfogeneza Jeziora Lednickiego i jego obramowania, SL, t. 1, s. 225-232
• Surmiński J. 1973. Właściwości techniczne drewna topoli i możliwości jego użytkowania, NDL, t. 12, s. 471-499.
• Surmiński J. 1979. Właściwości techniczne drewna brzozy i możliwości jego użytkowania, NDL, t. 7, s. 355 - 379.
• Surmiński J. 1981. Właściwości techniczne drewna olszy i możliwości jego wykorzystywania, NDL, t. 8, s. 325 - 341.
• Surmiński J. 1986. Właściwości techniczne i możliwości użytkowania drewna modrzewia, NDL, t. 6, s. 563 - 576.
• Surmiński J. 1990. Właściwości techniczne i możliwości zastosowania drewna, NDL 1 .10, s. 597 - 613.
• Surmiński J. 1990. Właściwości techniczne i możliwości użytkowania drewna wierzbowego, NDL, t. 13, s. 317-328.
• Surmiński J. 1990. Właściwości techniczne i możliwości użytkowania drewna leśnych drzew owocowych, NDL, t. 18, s. 452 - 459.
• Surmiński J. 1993. Właściwości techniczne i możliwości zastosowania drewna grabu, NDL, t. 9, s. 325 - 330.
• Surmiński J. 1993. Właściwości techniczne i możliwości użytkowania, (w:) Biologia sosny zwyczajnej, Poznań-Kórnik, s. 443 - 458.
• Szafer W. 1959. Rodowody drzew w świetle ewolucji, Szczecińskie Towarzystwo Naukowe, t. 1, z. 2, s. 4 - 15.
• Szafer W. 1977 Zasięgi geograficzne drzew oraz ważniejszych krzewów i krzewinek w Polsce — załącznik 2, (w:) Szata roślinna Polski, t. II. Warszawa.
• Szulczewski J. W. 1932. Rośliny w mianownictwie, przesądach i lecznictwie ludu wielkopolskiego, Lud, t. 33, s. 93-100.
• Szydłowski J. 1984. Naczynia drewniane w późnej starożytności na ziemiach polskich. Katowice.
• Tobolski K. 1989 Wstępna informacja o badaniach paleobotanicznych podwodnych warstw kulturowych w Jeziorze Lednickim, SL, t. 1, s. 99 - 102.
• Tobolski K. 1991 Dotychczasowy stan badań paleobotanicznych i biostratygraficznych Lednickiego Parku Krajobrazowego, (w:) Wstęp do paleoekologii Lednickiego Parku Krajobrazowego, red. Tobolski K., s. 11-34.
• Topolski J. 1960. Kultura rolnicza, (w:) Kultura Ludowa Wielkopolski, t. 1, red. Burszta J., s. 221-277, Poznań.
• Vogt von H.J. 1975. Archäologische Beiträge zur Kenntnis der landwirtschaftlichen Produktionsinstrumente der Slawen in den brandenburgisehen Bezirken, „EAZ, t. 16, s. 491 - 503, Potsdam.
• Wąsowicz A. 1965. Tokarstwo i bednarstwo w starożytnej Grecji, KHKM, R. 13, nr 3, s. 455 - 467.
• Wielowiejska A. 1960. Naczynia i narzędzia domowe, (w:) Kultura Ludowa Wielkopolski, t. 1, red. Burszta J., s. 197 – 220. Poznań.
• Wojciechowska A. 1960. Bednarstwo, (w:) Kultura Ludowa Wielkopolski, t. 1, red. Burszta J., s. 500-535.
• Wojciechowska A. 1960. Kołodziejstwo, (w:) Kultura Ludowa Wielkopolski, t. 1, red. Burszta J., s. 535 - 565.
• Wojtasik J. 1963. Przedmioty drewniane znalezione na stan. 4 w Wolinie, MZP, t. 9, s. 273 - 314.
• Woźnicka Z. 1961. Wyroby bednarskie i tokarskie średniowiecznego Międzyrzecza. Pr KA PTPN, t. V, z. 1.
• Wróblewski T. 1967. Pojęcia o świecie. Drzewa, (w:) Kultura Ludowa Wielkopolski, t. 2, red. J. Burszta, s. 528 - 530.
• Wrzesiński J. 1989. „Koziołek Lednicki” — Problemy z XIX-wiecznymi znaleziskami, SL, t. l , s. 163-170.
• Ziółkowska М. 1983. Gawędy o drzewach, Warszawa.
• Żаki A. 1974. Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej. Ossolineum, Warszawa-Kraków.
• Żurowski K. 1952. Ostrów Lednicki w świetle ostatnich badań archeologicznych, AR, t. 4, s. 424-436. Praha.
• Żurowski K. 1953. Sprawozdanie z badań na Ostrowie Lednickim w latach 1949 - 1951, StWcz, t. 2, s. 113 - 125.

Identifiers

ISSN

83-903072-2-7