GÓRNICZE MIEJSCA PAMIĘCI JAKO TWORZYWO DO OPRACOWANIA TEMATYCZNEGO SZLAKU KULTUROWEGO W PRZESTRZENI RUDY ŚLĄSKIEJ

• Authors: ŚWITAŁA-TRYBEK DOROTA

Title variants

EN

MINING PLACES OF MEMORY AS A PLAST FOR DEVELOPING A THEMATIC CULTURAL ROUTE IN THE SPACE OF RUDA ŚLĄSKA

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Dramatyczne wydarzenia, w których jednorazowo ginie większa liczba osób, pozostawiają po sobie materialne ślady w postaci obiektów architektonicznych: pomników, tablic pamiątkowych, krzyży, a także kaplic. Nie inaczej jest w przypadku katastrof górniczych. Miejsc upamiętniających tragicznie zmarłych w kopalniach węgla kamiennego w krajobrazie osiedli górniczych i pogórniczych jest bardzo wiele. Przedmiotem artykułu są miejsca pamięci nieszczęśliwych wydarzeń w kopalniach na obszarze Rudy Śląskiej, które powstały od połowy XIX wieku po współczesność. Ze względu na liczne przykłady ich występowania (pomniki, mogiły zbiorowe, małe obiekty sakralne) mogą one stanowić interesujące tworzywo do opracowania szlaku turystyczno-kulturowego „Rudzkie miejsca pamięci górniczego trudu”. Podstawą niniejszego opracowania są materiały zebrane przez autorkę podczas badań terenowych prowadzonych od 2006 roku (rejestracja obiektów pamięci), a także kwerenda archiwaliów oraz dostępna na ten temat literatura przedmiotu.

EN

Dramatic events, where a lot of people die at once, leave behind material traces in the form of architectural objects: monuments, commemorative plaques, crosses, and chapels. This is true also in the case of mining accidents. There are many memorial sites commemorating the victims of accidents in coal mines in the landscape of mining and post-mining settlements. This article focuses on memorial sites devoted to unfortunate events that happened in mines in the area of Ruda Śląska, established from the mid-nineteenth century to the present. Due to numerous occurrences (monuments, mass graves, small sacral objects), they may provide interesting material for the development of a tourist and cultural trail “Miner’s toll memorial sites in the area of Ruda Śląska”. The basis of this study are materials gathered by the Author during field studies carried out since 2006 (registration of memorial sites), as well as a query of archives and available literature.

Keywords

PL

miejsce pamięci; katastrofa; kopalnia; szlak turystyczno-kulturowy; Ruda Śląska

EN

memorial site; catastrophe; mine; tourist and cultural trail; Ruda Śląska

• Publisher: Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych
• Journal: Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja
• Year: 2019
• Volume: 1(23)
• Pages: 133-150

Contributors

author

ŚWITAŁA-TRYBEK DOROTA

• Uniwersytet Opolski

References

• Berezowski S., Przewodnik turystyczno-krajoznawczy po województwie śląskim, Wyd. Nasza Księgarnia, Katowice 1937.
• Cybulski W., Wybuchy pyłu węglowego i ich zwalczanie, Wyd. Śląsk, Katowice 1973.
• Ćwięk B., Sukcesy i klęski w działaniach ratownictwa górniczego, Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego, Bytom 2006.
• Dworak J.S., Ratka A., Ruda Śląska. Przewodnik, Towarzystwo Przyjaciół Miasta Rudy Śląskiej, Ruda Śląska 1985.
• Frużyński A., Kopalnie węgla kamiennego w Polsce, Dom Wydawniczy Księży Młyn, Łódź 2012.
• Gaweł Ł., Szlaki dziedzictwa kulturowego – praktyka zarządzania: refleksje po audycie śląskiego Szlaku Zabytków Techniki, „Turystyka Kulturowa” 2012, nr 2.
• Gaweł Ł., Szlaki dziedzictwa kulturowego. Teoria i praktyka zarządzania, Wyd. UJ, Kraków 2011.
• Górniczy stan w wierzeniach, humorze, obrzędach i pieśniach, red. D. Simonides, Wyd. Śląsk, Katowice 1988.
• Informator historyczny Kopalń Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, oprac. Stowarzyszenie Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej, Spółdzielnia Dziennikarzy „Omnipress”, Katowice 1958.
• Janeczek Z., Szkice z dziejów kopalni „Wawel”. Wydanie okolicznościowe z okazji zakończenia działalności kopalni „Wawel”, Katowice 1999.
• Kruczek Z., Bukowska A., Rola szlaków tematycznych w ożywianiu przestrzeni turystyki kulturowej, [w:] Przestrzeń turystyki kulturowej, red. nauk. D. Orłowski, Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych, Warszawa 2017.
• Kula M., Nośniki pamięci historycznej, Wyd. DiG, Warszawa 2002.
• Łabęcki H., Górnictwo w Polsce. Opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym, t. 1, Warszawa 1841.
• Mateoszkowie I. i A., Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w Rudzie Śląskiej, Muzeum Miejskie w Rudzie Śląskiej, Ruda Śląska 2003.
• Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, współpraca J. Kalicka, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
• Napiórkowski M., Epidemia pamięci, [w:] Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. R. Chymkowski i in., wstęp i red. P. Majewski, M. Napiórkowski, Wyd. UW, Warszawa 2018.
• Nijakowski L., Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2006.
• Orzechowska-Kowalska K., Europejskie Szlaki Kulturowe Rady Europy, „Turystyka Kulturowa” 2009, nr 12.
• Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Universitas, Kraków 2009.
• Rohrscheidt A.M. von, Regionalne szlaki tematyczne. Idea, potencjał, organizacja, Proksenia, Kraków 2010.
• Rohrscheidt A.M. von, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy. Podręcznik akademicki, wyd. II, Wyd. KulTour.pl, Poznań 2010.
• Ruda Śląska. Zarys rozwoju miasta, oprac. A. Szefer, Wyd. Śląsk, Katowice 1970.
• Stasiak A., Szlaki turystyczne – zagospodarowywanie, atrakcja czy produkt turystyczny, [w:] Szlaki turystyczne a przestrzeń turystyczna, red. P. Kuleczka, Wyd. PTTK Kraj, Warszawa 2007.
• Szmidtke Z., Wielkie katastrofy w kopalniach „Sośnica” (1955 r.) i „Makoszowy” (1958 r.) – projekt strony internetowej w ramach europejskiego programu „Śladem miejsc pamięci”, [w:] Dziedzictwo przemysłowe jako strategia rozwoju innowacyjnej gospodarki, red. T. Burzyńki, Katowice 2007.
• Szpociński A., Miejsca pamięci (lieux de mémoire), „Teksty Drugie” 2008, nr 4.
• Świtała-Trybek D., Dziedzictwo (po)górnicze – dylematy i perspektywy, [w:] Kulturowo-językowy obraz Śląska, red. L. Przymuszała, D. Świtała-Trybek, Wyd. Uniwersytet Opolski, Opole 2017.
• Świtała-Trybek D., Tragedia w kopalni. Kulturowe konteksty katastrof górniczych, Wyd. Uniwersytet Opolski, Opole 2014.