Mecenat rozrzedzony – nowe oblicze wspierania ludzi pióra w XIX wieku

• Authors: Agnieszka Ścieszka

Title variants

Dispersed Patronage: A New Face of Support for Bookmen in the 19th Century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje tematykę zmian, jakie zaszły na gruncie mecenatu literackiego (rozumianego jako materialne wspieranie ludzi pióra) w XIX wieku, analizuje ich przyczyny i skutki. Wskazuje nie tylko narodziny kapitalizmu jako czynnik, który przemodelował stosunki w obrębie życia literackiego, zwłaszcza finansowanie twórców. Analizuje także przemiany w mentalności ludzi, znaczenie wykształcenia się nowożytnej publiczności literackiej oraz jej oddziaływanie na twórców poprzez prenumeratę, przygląda się postaci nowoczesnego wydawcy (księgarza i drukarza) i znaczeniu jego działalności dla omawianych przemian. Rozważania te prowadzone są przez pryzmat zmian w mecenacie, opisane bowiem czynniki istotnie przyczyniły się do zaniku tej instytucji w starych formach. Zanim jednak do tego doszło (w XX wieku), stan pośredni między dawnym mecenatem wielkopańskim a mecenatem instytucjonalnym, świadczonym przez państwo, będzie nosił cechy pewnego rozproszenia. Owo rozproszenie zostało poddane analizie w artykule.

EN

The article refers to changes which happened in the field of literary patronage (considered as a material support for bookmen) in the XIX century and analyses causes and effects of those changes. It indicates the birth of capitalism as a factor that remodelled the relations within the literary life, especially financing the authors. The article also analyses the changes in human mentality, significance of the emergence of modern literary public and its influence on the authors by means of subscription; it observes the character of modern publisher (bookseller and printer) and influence of their activity on the changes. The consideration is seen from the angle of changes in patronage because the described factors significantly contributed to the decline of this institution in its old form. However, before it happened (in the XX century) there was a transitional state between the old lordly patronage and the new institutional one provided by the state. This transitional patronage was somehow dispersed and the dispersion is analysed in the article.

Keywords

PL

ekonomia literatury; mecenat; prenumerata; publiczność literacka; socjologia literatury; wydawca; życie literackie

EN

economics of literature; patronage; subscription; literary public; sociology of literature; publisher; literary life

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2015
• Volume: 6
• Issue: 2
• Pages: 67-82

Contributors

author

Agnieszka Ścieszka

References

• BĄBIAK G.P. Sobie, ojczyźnie czy potomności... Wybrane problemy mecenatu kulturalnego elit na ziemiach polskich w XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton 2010.
• BOLESŁAWITA B.: Rachunki z roku 1867. Rok 2, cz. 1. Poznań: Jan Konstanty Żupański 1868.
• BRZOZOWSKI S.: Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1910.
• CHMIELOWSKI P.: Dzieje krytyki literackiej w Polsce. Warszawa: Gebethner i Wolff 1902.
• CHMIELOWSKI P.: Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzno-literacki. Kraków: Gebethner i Spółka 1888.
• DYBIEC J.: Mecenat naukowy i oświatowy w Galicji 1860-1918. Warszawa: Ossolineum 1981.
• KAMIONKOWA J.: Życie literackie w Polsce w I połowie XIX wieku. Studia. Warszawa: PIW 1970.
• KAWYN S.: Wstęp. W: Cyganeria warszawska. Wrocław: Ossolineum 2004.
• Korespondencje czasopisma Kłosy. „Kłosy” 1870 nr 288.
• KOSTECKI J. (red.): Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1999.
• KRUPIŃSKI F.: Ogólny pogląd literacki na rok 1871. „Warszawski Rocznik Literacki Poświęcony Literaturze, Oświacie, Bibliografii i Księgarstwu” 1:1871.
• LEWESTAM F.H.: Obraz najnowszego ruchu literackiego w Polsce. Warszawa: S. Orgelbrand 1859.
• MASLOW A.: Motywacja i osobowość. Przeł. J. Radzicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009.
• MISES L. VON: Wolność i własność. Przeł. K. Wojewódzka. Warszawa: Instytut Ludwiga von Misesa 2009.
• OLKIEWICZ J.: Polscy Medyceusze. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1985.
• SEMKOWICZ A.: Wydania dzieł Adama Mickiewicza w ciągu stulecia. O wydaniach oryginalnych ogłoszonych za życia poety 1822-1855. Gawęda bibliofilska. Lwów: Książnica Atlas 1926.
• SIEMIEŃSKI L.H.: Kilka rysów z literatury i społeczeństwa od roku 1848-1858. T. 2. Warszawa: G. Gebethner i Spółka 1859.
• SZTRUNK A. DE: Artystki i artyści dramatyczni, składający teraźniejszy teatr polski w Wilnie. „Wizerunki i Roztrząsania Naukowe. Poczet Nowy” 21:1838.
• TARNOWSKI S.: Przegląd literacki i bibliograficzny. „Przegląd Polski” 6:1871.
• ZAŁĘSKI S.: Czy Jezuici zgubili Polskę? Kraków: W Drukarni „Czasu” Fr. Kluczyckiego i sp. 1883.

Identifiers

DOI

10.18290/rkult.2015.6.2-3