Obecność elementów religijnych w elementarzach przed drugą wojną światową i po drugiej wojnie światowej. Analiza porównawcza

Title variants

EN

The presence of religious elements in the primers before the Second World War and after World War II. Comparative analysis

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In the first part of this article the focus was placed on the development of tradition of co-existence of religious elements next to “educational” ones in the initial period of teaching reading and writing. For this purpose, the oldest medieval primers were briefly presented and characterised. The next section examines the presence of religious elements in the primers published in the Second Republic period (1918-1939). Original research showed that, contrary to existing opinion, the religious elements occurred in the primers of this period. The last part presents the issue of the presence of religious elements in postwar primers. The most popular Polish primer by Marian Falski was used as an example. It was noted that the change of regime brought about a fundamental reform of education, which was executed in the years 1945-1950, whereby school chil¬dren were to be shaped in accordance with communist ideals. Secularization of social life resulted inter alia in obliteration of the religious elements from textbooks, but also contradicted centuries of the co-existence of these elements with educational ones.

Keywords

PL

XX-wieczne polskie elementarze; słownictwo religijne w elementarzach

EN

20th- Century Polish primers; religious language in primers

• Publisher: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego
• Journal: Język - Szkoła - Religia
• Year: 2012
• Volume: 7
• Issue: 1
• Pages: 90-103

Contributors

References

• Analizy występowania elementu Katechizmu w elementarzach dokonała A. Lewiń¬ska, Katechizm jako integralna część dawnych elementarzy, [w]: Język —szkoła - religia. Księga referatów z konferencji wPelplinie (7 kwietnia 2006), red. A. Lewińska, M. Chmiel, t. 2, Pelplin 2007.
• Awramiuk E., Lingwistyczne podstawy początkowej nauki czytania i pisania po polsku, Białystok 2006.
• Bemardzikiewicz T., Początld czytania i pisania, czyli elementarz oraz zajmujące czytanki z obrazkami dla dzieci, Poznań 1917.
• Elementarz i rachunki dla dzieci pierwszego roku nauki. Szkółka dla młodzieży, cz. 1, Lwów 1929.
• Elementarz polsko-laciński, Kraków ok. 1550.
• Elementarz. Szkółka dla młodzieży. Część I, Lwów 1926.
• Estraicher K., Bibliografia polska, cz. I, stulecie XIX, Kraków 1870.
• Falski M., Elementarz dla szkół wiejskich, Bydgoszcz 1947.
• Falski M., Elementarz, Bari 1945.
• Friszke A., Polska – losy państwa i narodu 1939-1989, Warszawa 2003.
• Jakubowicz-Bryx A., Historia pewnego elementarza – dla dzieci, młodzieży i żołnierzy, „Życie Szkoły” 2010, nr 7.
• Kłosiński W., Elementarz i rachunki dla klasy pierwszej, Kraków (1919).
• Kornecki J., Stemler J., Wierzejski J., Elementarz i czytania dla oddziału pierwszego, Warszawa 1926.
• Króliński J., Kucharski W., Elementarz (Metoda dźwiękowa), Lwów 1925.
• Landau-Czajka A., Co Alicja odkrywa po własnej stronie lustra. Życie codzienne, społeczeństwo, władza w podręcznikach dla dzieci najmłodszych 1785-2000, Warszawa 2002.
• Madeja J., Elementarze - ich dzieje, rola i stan współczesny, Katowice 1946.
• Madeja J., Elementarze i nauka elementarna czytania i pisania na Śląsku w wiekach XHIiXIX(1763-1848), Katowice 1960.
• Milerówna R., Rostkowska M., Pierwsza klasa pracuje. Elementarz miejski. Metoda wyrazowa, Lwów 1937.
• Pilarczyk F., Elementarze polskie od ich XVI-wiecznych początków do II wojny światowej, Zielona Góra 2003.
• Pilarczyk F., Elementarze polslde od ich XVI-wiecznych początków do II wojny światowej. Próba monografii księgoznawczej, Zielona Góra 2003.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 2003.
• [Prószyński K.] Promyk K., Obrazowa nauka czytania i pisania do użytku szkolnego, domowego i jedynie prawdziwa dla samouków, Warszawa 1920.
• Sekulcjan J., Catechismus to jest, nauka najprzedniejsza, y potrzebniejsza, ku zba¬wieniu, o wierze krześcijańskiej, Królewiec 1547.
• Smolińska-Rębas H., „Dookolny” świat życia dziecka, „Życie szkoły” 2010, nr 7.
• Szufa 1., Elementarz obrazkowy. Z 61 rycinami, wzorami rysunków i pisma, Kraków 1920.
• Żniński I., Nowy elementarz polski z obrazkami podług metody mówienia, pisania i czytania, Poznań 1921.
• AAN, Główny Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk (dalej: GUKPPiW), teczka 374 31/20, k. 95.
• AAN, GUKPPiW, teczka 144 31/14, k. 169, k. 170.
• AAN, GUKPPiW, teczka 374 31/13, k. 144, k. 145, k. 146.
• AAN, GUKPPiW, teczka 374 31/19, k. 101, k. 102.
• AAN, GUKPPiW, teczka 374 31/20, k. 217.