Autonomia – przymus – granice karania (uwagi na tle filozofii Josepha Raza)

• Authors: Peno Michał

Title variants

EN

Autonomy, coercion and the limits of criminal law (in the Josephs Raz’s philosophy of law)

Abstracts

PL

Celem artykułu jest analiza tych koncepcji mieszczących się w filozofii prawa Josepha Raza, które są przydatne do zbadania problemu uzasadnienia karania i granic prawa karnego. Punktem wyjścia jest zasada krzywdy, którą Raz rozważa w kontekście pojęcia autonomii jednostki. Autonomia jest – zasadniczo – wartością wymagającą ochrony. Wydaje się, że nawet w społeczeństwie liberalnym i demokratycznym zasada krzywdy może być odczytana w taki sposób, by uzasadnione było stosowanie kary w celu ochrony autonomii, czyli możliwości samodecydowania o sobie. Prawo karne może służyć ochronie takiej moralności, która będzie spójna z koncepcją człowieka jako podmiotu autonomicznej. Takie stanowisko jest do pogodzenia z pluralizmem aksjologicznym i nie oznacza automatycznie ingerencji w sumienia czy oceny moralne obywateli. Co więcej, w artykule sformułowane zostały ogólne uwagi polityczno-kryminalnej, których podstawą jest zasada kary jako racji ostatecznej i jednocześnie narzędzia ochrony wartości liberalnych i demokratycznych.

EN

This paper suggests that Raz’s concept of autonomy can be used in the philosophy of criminal law. Certainly, criminal law has limits. ‘Harm principle’ is one of the most important proposals for principled limits to the criminal law. Joseph Raz uses the harm principle in the context of the concept of the personal autonomy. It can be seen that his theory explains (partly) the problem of the justification of punishment and its limits (in the liberal societies). It is possible to justify the criminal law (or punishment) as an method of protection ‘collective goods’, and even liberal and democratic ordo iuris. It can be said that the law must be in some sense neutral. On the other hand, Raz claims the law must protect personal autonomy. This paper suggests that according to Raz’s philosophy of law a state might use criminal law to promote this morality which is coherent with the concept of the person as an autonomous (self-government) agent. Moreover, the article briefly examines three problems connected with punishment, i.e. axiological pluralism, paternalism and legal moralism, and their consequences for the practice of punishment (in the context of criminal policy)

Keywords

PL

uzasadnienie kary; Joseph Raz; liberalizm; liberalne państwo i przymus; zasada krzywdy; autonomia; kara

EN

theory of punishment; Joseph Raz; liberal state and coercion; harm principle; personal autonomy; punishment

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Acta Iuris Stetinensis
• Year: 2016
• Issue: Acta Iuris nr 16

Contributors

author

Peno Michał

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Anderson S., The Enforcement Approach to Coercion, „Journal of Ethics and Social Philosophy”, 2010, nr 1.
• Bayles M.D., Hart’s Legal Philosophy: An Examination, Dordrecht–Boston–London 1992.
• Burnett R.E., Restitution: A New paradigm of criminal justice, „Ethics” 1977, nr 4.
• Christie N., Granice cierpienia, Warszawa 1991.
• Dan-Cohen W., Harmful Thoughts: Essays on Law, Self and Morality, Princeton 2002.
• Devlin P., The Enforcement of Morals, Oxford 1965.
• Duff R.A, Punishment, Communication and Community, Oxford 2001.
• Duff R.A., Karanie obywateli, „Ius et Lex” 2006, nr 1.
• Duff R.A., Theories of Criminal Law, w: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2013 ed.), red. E.N. Zalta, http://plato.stanford.edu/ (20.09.2015).
• Dwan D., Modernism and Rousseau, „Textual Practice” 2013, nr 4.
• Dworkin G., Autonomia, w: Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, Warszawa 1998, s. 467i n.
• Dworkin G., The Theory and Practice of Autonomy, Cambridge 1988.
• Dworkin R., A Matter of Principle, Cambridge 1985.
• Dworkin R., Freedom’s Law: The Moral Reading of the American Constitution, Oxford 1996.
• Duff R.A., Punishment, Communication and Community, Oxford 2001.
• Duff R.A., Penance, Punishment and the Limits of Community, „Punishment & Society”2003, nr 3.
• Falcon y Tella M.J., Falcon y Tella F., Punishment and Culture: A Right to Punish? Leiden–Boston 2006.
• Feinberg J., Harm to Others, New York 1984.
• Feinberg J., Doing and Deserving: Essays in the Theory of Responsibility, Princeton 1970.
• Feinberg J., Funkcja ekspresyjna kary kryminalnej, „Ius et Lex” 2006, nr 1.
• Feinberg J., Gross H., Philosophy of Law, Belmont 1995.
• Gardocki L., Teoria kryminalizacji, Warszawa 1990.
• Hampton J., Liberalism, Retribution and Criminality, w: In Harm’s Way: Essays in Honor of Joel Feinberg, red. J.L. Coleman, A. Buchanan, Cambridge 2007.
• Harcourt B., The Collapse of the Harm Principle, „Journal of Criminal. Law & Criminology”1999, nr 109.
• Hart H.L.A., Punishment and Responsibility. Essays in the Philosophy of Law, New York–Oxford 1975.
• Hart H.L.A., The Legal Enforcement of Morality, w: Morality and The Law, red. R.M. Baird, S.E. Rosenbaum, Oxford 1988.
• Hirsch A. von, Doing Justice: The Choice of Punishments, New York 1976.
• Husak D., Overcriminalization: The Limits of the Criminal Law, Oxford 2008.
• Karmen A., Poverty, Crime and Criminal Justice, w: From Social Justice to Criminal Justice, Poverty and the Administration of Criminal Law, red. W.C. Heffernan, J. Kleiniged, New York–Oxford 2000.
• Kauffman A.S., Wychowawcza teoria kary, w: Filozofia moralności. Wina, kara, wybaczenie, red. J. Hołowka, Warszawa 2000.
• Krywult M., Krytyka teorii moralnych opartych na prawach (right-based theories). Raz kontra Nozick, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2012, nr 3.
• Kymlicka W., Współczesna filozofia polityczna, Warszawa 2009.
• Lewis D., Mill and Milquetoast, w: D. Lewis, Papers in Ethics and Social Philosophy, Cambridge 2000.
• Małek M., Liberalizm etyczny Johna Stuarta Milla. Współczesne ujęcia u Johna Graya i Petera Singera, Wrocław 2010.
• Marmor A., Right-Based Justification of Punishment, „Israel Law Review” 1987–1988, nr 22.
• Mill J.S., O wolności, w: Utylitaryzm. O wolności, Warszawa 1959.
• Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 2005.
• Morris H., Persons and Punishment, „The Monist” 1968, nr 52.
• Nozick R., Anarchia, państwo i utopia, Warszawa 2010
• Nozick R., Coercion, w: Philosophy, Science, and Method: Essays in Honor of Ernest Nagel, red. S. Morgenbesser, P. Suppes, M. White, New York 1969.
• Nozick R., Philosophical Explanations, Cambridge–Mass 1982.
• Peno M., Refleksyjna nauka prawa – uwagi na tle nauki prawa karnego, w: Refleksyjność w prawie. Konteksty i zastosowawnia, red. K. J. Kaleta, P. Skuczyński, Warszawa 2015.
• Peno M., Argument ze strachu – Roberta Nozicka uzasadnienie odpowiedzialności karnej, „Acta Iuris Stetinensis” 2015, nr 10.
• Raz J., Autorytet prawa, Warszawa 2000.
• Raz J., Liberty and Trust, w: Natural law, Liberalism and Morality, red. R.P. George, Oxford 1996.
• Raz J., The Morality of Freedom, Oxford 1986.
• Ripstein A., Authority and Coercion, „Philosophy and Public Affairs” 2004, nr 32.
• Ripstein A., Equality, Responsibility and the Law, Cambridge 2001.
• Sher G., Beyond Neutrality, Cambridge 1997.
• Sójka-Zielińska K., Idea „kodyfikacji” w kulturze prawnej europejskiego Oświecenia, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 101.
• Sołżenicyn A., Archipelag GUŁag 1918–1956: próba dochodzenia literackiego, T. 1, cz. 1–2, Warszawa 2000.
• Stelmach J., Sarkowicz R., Filozofia prawa XIX i XX wieku, Kraków 1999.
• Tadros V., The Ends of Harm, Oxford 2011.
• Tur R., Paternalism and the Criminal Law, „Journal of Applied Philosophy” 1985, nr 2. Walker N., Nozick’s Revenge, „Philosophy” 1995, nr 274.
• Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 2001.