Protegowani Jakuba Bermana jako przykład klientelizmu i nepotyzmu w elicie władzy PRL.

• Authors: Szumiło Mirosław

Title variants

EN

People Protected by Jakub Berman as an Example of Clientelism and Nepotism in the Power Elite of the Polish People᾽s Republic

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tworzenie się sieci klientelistycznych oraz nepotyzm w elicie władzy PRL nie były do tej pory przedmiotem odrębnych badań. Są one z reguły trudno uchwytne w dokumentach. Za jeden z przykładów funkcjonowania klientelizmu i nepotyzmu można uznać grupę osób protegowanych przez człowieka nr 2 w hierarchii władzy okresu stalinowskiego, Jakuba Bermana (jego znajomych, krewnych i spowinowaconych). Zachowane dokumenty polskie i sowieckie oraz relacje członków elity komunistycznej wskazują na główną rolę Bermana w polityce kadrowej kierownictwa PZPR, a także na funkcjonowanie grupy jego znajomych i członków rodziny usadowionych w rożnych strukturach władzy w Polsce. W dokumentach sowieckich zarzucano Bermanowi preferowanie „ludzi niepolskiej narodowości”, jak eufemistycznie nazywano osoby pochodzenia żydowskiego. Podawano konkretne przykłady osób z centralnego aparatu partyjnego (kierowników wydziałów KC PZPR), Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Zdrowia oraz frontu propagandowego (Polskiego Radia i centralnych organów prasowych). Przedstawiony w niniejszym artykule przykład sieci powiązań personalnych stworzonej przez Jakuba Bermana oraz jego krewnych i znajomych z pewnością nie był odosobniony. Wymaga to skrupulatnych badań z wykorzystaniem relacji oraz informacji rozproszonych w rożnych źródłach.

EN

The creation of clientelist networks and nepotism in the power elite of the Polish People’s Republic have not been subjects of separate studies. They are usually hard to spot in documentation. Examples of the functioning of clientelism and nepotism include the group of proteges of number 2 in the hierarchy of the authorities of the Stalinist era, Jakub Berman (his friends, relatives and those of kin). The preserved Polish and Soviet documents, as well as stories of the members of the communist elite, point to Berman’s main role in the staff policy of the Polish United Workers’ Party and to the functioning of a group of his friends and family members positioned in various structures of power in Poland. In the Soviet documents, Berman was accused of preferring “people of non-Polish nationality”, a euphemism for people of Jewish origin. Specific examples were provided of people from the central party apparatus (heads of departments of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party), the Ministry of Foreign Affairs and the propaganda front (the Polish Radio and central press bodies). The example, presented in the article, of the network of personal connections created by Jakub Berman and his friends and relatives was certainly not an isolated case. This requires detailed studies, using stories and information dispersed throughout various sources.

Keywords

PL

elita władzy; klientelizm; PRL; Jakub Berman

EN

power elite; clientelism; the Polish People‘s Republic; Jakub Berman

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2019
• Issue: 34
• Pages: 456-477

Contributors

author

Szumiło Mirosław

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
• Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej

References

• Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, Warszawa 2003.
• Polska w dokumentach z archiwów rosyjskich 1949–1953, wybór i oprac. A. Kochański, G.P. Muraszko, A.F. Noskowa, A. Paczkowski, K. Persak, Warszawa 2000.
• Sowietskij faktor w Wostocznoj Jewropie (1944–1953). Dokumienty, red. T. Wołokitina, t. 2: 1949–1953, Moskwa 2002.
• Torańska T., Oni, Warszawa 2004.
• Tychowa L., Romanowski A., Tak, jestem córką Jakuba Bermana, Kraków 2016.
• Warhaftig Z., Refugee and Survivor. Rescue Efforts During the Holocaust, Jerusalem 1988.
• Aleksiun N., Ruch syjonistyczny wobec systemu rządów w Polsce w latach 1944–1949 [w:] Komunizm. Ideologia, system, ludzie, red. T. Szarota, Warszawa 2001.
• Cenckiewicz S., Polscy agenci Moskwy w USA, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2006, nr 3–4.
• Dąbek K., PZPR. Retrospektywny portret własny, Warszawa 2006.
• Janowski W., Kochański A., Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR 1948–1990, Warszawa 2000.
• Mączak A., Nierówna przyjaźń. Układy klientalne w perspektywie historycznej, Wrocław 2003.
• Myśliński J., Mikrofon i polityka. Z dziejów radiofonii polskiej 1944–1960, Warszawa 1990.
• Paczkowski A., Zalecono towarzyszowi Bierutowi, „Polityka” 2002, nr 37.
• Rigby T.H., Early Provincial Cliques and the Rise of Stalin, „Soviet Studies” 1981, nr 33.
• Shore M., Children of the Revolution: Communism, Zionism and the Berman Brothers, „Jewish Social Studies” 2004, vol. 10.
• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 2, red. F. Tych, Warszawa 1987.
• Sobor-Świderska A., Jakub Berman. Biografia komunisty, Warszawa 2009.
• Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom, Warszawa 2014.
• Szaynok B., Z historią i Moskwą w tle. Polska a Izrael 1944–1968, Warszawa 2007.
• Szumiło M., Kobiety jako „szare eminencje” w komunistycznej elicie władzy w Polsce, „Res Historica” 2018, nr 45.
• Szyc S., Polscy ambasadorowie w Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej w latach 1950–1963 [w:] Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło i M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015.
• Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 2009.
• Wicenty D., Zgniłe jabłka, zepsute skrzynki i złe powietrze. Dysfunkcje w Służbie Bezpieczeństwa w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, Gdańsk–Warszawa 2018.
• Willerton J.P., Clientelism in the Soviet Union: An Initial Examination, „Studies in Comparative Communism” 1979, nr 12.
• Wroński M., Zagadka śmierci profesora Mariana Grzybowskiego, wyd. II, Warszawa 2007.