„Fałszywi przyjaciele tłumacza”: rzecz o kilku zapożyczeniach z francuszczyzny

• Authors: Alicja Kacprzak

Title variants

EN

“Translator’s false friends’’: the case of some loanwords from French language

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dzięki ustaleniom XIX-wiecznego językoznawstwa historyczno-porównawczego, pokrewieństwo języków romańskich i słowiańskich nie ulega dziś wątpliwości, choć z pewnością można uznać, że języki francuski i polski pozostają jednak kuzynami dość dalekimi. Długo można by się rozwodzić nad różnicami gramatycznymi, które je dzielą, od fonologicznych, przez morfologiczne, aż po składniowe. Wobec skomplikowanej gramatyki, słownictwo francuskie wydaje się jednak Polakowi z pewnością bardziej przystępne, co wynika ze specyficznych (choć dalece nieidentycznych) powiązań obu języków z łaciną, a także jest pochodną historycznych kontaktów Francji i Polski. Szczególnie one dawały przez wieki okazję do pojawiania się licznych zapożyczeń z francuszczyzny w języku polskim. Wobec faktu stałej ewolucji języków, los zapożyczenia nie jest nigdy z góry określony: z punktu widzenia semantycznego może ono pozostać wiernym ekwiwalentem wyrazu, od którego pochodzi, albo też zmienić znaczenie, czasem nawet w sposób radykalny. W niniejszym artykule poświęconym zjawisku faux amis, czyli zapożyczeń, których sens silnie uległ zmianie, badamy drogę i sposób asymilacji kilku wyrazów tego typu w polszczyźnie, wykazując, że w tak delikatnej materii jak pożyczki językowe konieczne jest niejako indywidualne studiowanie każdego przypadku.

EN

Thanks to the arrangements of the 19th century historical linguistics, the consanguinity of the Romance and Slavic languages is nowadays unquestionable, although one can acknowledge that the French and Polish languages remain rather far cousins. It could be a long dispute when grammatical differences are considered – from phonologic, through morphologic, to syntactic. Due to its complicated grammar, French vocabulary seems to a Polish person much more intelligible, which results from specific (however far from being identical) connection of both languages to Latin, as well as from French and Polish historical contacts. Especially those, for centuries, gave an opportunity for many loanwords from French to appear in the Polish language. Due to the fact of permanent evolution of languages, the fate of a loanword is never predestinated: from the semantic perspective it may remain a faithful equivalent of the word from which it originates or it may change its meaning, sometimes even in a radical way. In my article, concerning the phenomenon of faux amis, that is loanwords, which meanings have strongly changed, I discern the route and the way of assimilation of some of these words in the Polish language, showing that in such a delicate matter as language borrowings it is needed to study each case, to some extent individually.

Keywords

PL

zapożyczenia; galicyzmy; faux amis

EN

loanwords; galicisms; false friends

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2013
• Volume: LIX
• Pages: 79-89

Dates

published

2013

Contributors

author

Alicja Kacprzak

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Katedra Filologii Romańskiej

References

• Centre Nationale de Ressources Textuelles et Lexicales, http://www.cnrtl.fr/etymologie
• Dictionnaire de l’Académie française, wydania: 1 – 1694; 2 – 1718; 3 – 1740; 4 – 1762; 5 – 1798; 6 – 1835; 7 – 1878; 8 – 1932–1935; 9 – 1992–, http://artfl.atilf.fr/dictionnaires/ACADEMIE/ (DAf)
• Doroszewski Witold, (red.) 1958–1969, Słownik języka polskiego, t. 1–11, PWN, Warszawa
• Karłowicz Jan, Kryński Adam Antoni, Niedźwiedzki Władysław, red., 1900–1927, Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa (SW)
• Lamartine Alphonse de, 1835, Voyage en Orient, t. 1, Hachette, Paris
• Littré Émile, 1863–1872, Dictionnaire de la langue française, Hachette, Paris
• Linde Samuel Bogumił, 1854–1860, Słownik języka polskiego, wyd. 2, t. 1–6, Zakład im. Ossolińskich, Lwów
• Orgelbrand Maurycy, 1861, Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno (SWil)
• Proust Marcel, 1922, Le Temps retrouvé, Paris, Gallimard
• Petit Larousse illustré, 1905, Larousse, Paris (PLi)
• Rousseau Jean-Jacques, 1761, Julie ou la nouvelle Héloïse, chez Marc Michel Rey, Amsterdam
• Savary des Bruslons Jacques, Savary Philémon-Louis, 1723, Dictionnaire Universel De Commerce: Contenant Tout Ce Qui Concerne Le Commerce Qui Se Fait Dans Les Quatre Parties Du Monde... L’Explication De Tous Les Termes, Qui Ont Rapport Au Negoce, Les Monnoyes De Compte, t. 1, A–E, Chez Jacques Estienne, Paris
• Siblot Paul, 2000, Émissions de variétés. Variations sur la langue et la variation, [w:] Le français dans sa variation, en hommage à Daniel Baggioni, red. C. Bavoux, R. Dupuis et J.-M. Kasbarian, Paris, L’Harmattan, s. 149–177
• Słownik języka polskiego, www.sjp.pl/ii (SJP PWN)
• Szulc Aleksander, 1984, „Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego”, PWN, Warszawa
• Szymczak Mieczysław, red., 1993, Słownik języka polskiego, t. 1–3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Tombińska Agnieszka, 1998, Z zagadnień semantyki galicyzmów, „Polonica”, 14, s. 143–155
• Trésor de la Langue Française informatisé http://atilf.atilf.fr/ (TLFi)
• Walczak Bogdan, 1982, Galicyzmy we współczesnej polszczyźnie, „Zeszyty Naukowe WSP w Szczecinie”, Prace Wydziału Humanistycznego, 11, s. 327–345
• Walczak Bogdan, 1986, Galicyzmy w polszczyźnie na tle historii związków polsko-francuskich, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, 32, s. 291–298
• Walczak Bogdan, 1992, Najnowsze (powojenne) zapożyczenia francuskie w języku polskim, [w:] Z badań nad współczesną polszczyzną, red. E. Homa, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 97–109
• Wilczyńska Weronika,1992, ‘Faux amis’ czy ‘amis infidèles’ – definicja a praktyka, [w:] Język a kultura, t. 7, red. J. Maćkiewicz, J. Siatkowski, Wrocław, s. 161–168

Identifiers

ISSN

0076-0390