Performowanie Pamięci w Polskim Teatrze Współczesnym

• Authors: Puzyna-Chojka Joanna

Title variants

EN

Performing Memory in Polish Modern Theatre

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Refleksja nad sposobami używania i przetwarzania dokumentów w trakcie prób rekonstrukcji zdarzeń z przeszłości wydaje się najbardziej fascynującą perspektywą współczesnego dokumentalizmu. Teatr zapewnia przestrzeń, która jest w tym przypadku szczególnie atrakcyjna, ponieważ jest to miejsce, w którym utrzymywanie równowagi między rzeczywistością a fikcją wydaje się być powszechną praktyką. Artykuł koncentruje się na kilku spektaklach, które komplikują związek z „archiwum” w szczególnie wyrafinowany sposób, wskazując na aspekt zmienności obrazu rzeczywistości tworzonej na scenie. Nowy teatr dokumentalny, jednocześnie osłabiając możliwość stworzenia „obiektywnego” historycznego rozrachunku, obrazuje przeszłość jako coś, co jest w ciągłym ruchu, a co za tym idzie podlega zmianom. Tworząc symulacje reprezentacji historycznych, nowy teatr przekształca je w celu podkreślenia przesunięcia swojego zainteresowania z historii na historię jako medium. W rzeczywistości to, co jest symulowane, nie jest konkretnym zjawiskiem, ale wspomnieniem o nim, które jest podatne na różne manipulacje. Ten nowy nurt w dokumentalizmie wywodzi się z ustaleń badań performatyki, w szczególności strategii re-enactment. Innymi słowy, procedura rekonstrukcji, postrzegana jako rodzaj powtarzania performatywnego, kwestionującego zdolność przeszłości do ujawnienia się w czasie teraźniejszym. W spektaklach opartych na strategii „performwania pamięci” kluczową rolę odgrywa scenografia zorientowana na udawanie rzeczywistości. Teatr, nierzadko zyskując funkcję „miejsca pamięci” (les lieux de memoire), ujawnia nową możliwość w dokumentalizmie - oferowanie odnowionego doświadczenia, sugestię odtworzenia partytury pewnego doświadczenia, zakorzenionego w relacjach osobistych (oral history) występującego często we współczesnej humanistyce. Te performatywne tendencje, które okreslają nowy teatr dokumentalny, skupiony na ciągłym procesie renegocjacji kształtu rzeczywistości teatralnej, mogą stanowić jej największy potencjał.

Keywords

PL

pamięć; performatywność; dokument; Holokaust; teatr dokumentalny; historia mówiona

EN

memory; performativity; document; Holocaust; documentary theatre; oral history

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
• Journal: Sztuka i Dokumentacja
• Year: 2018
• Issue: 18
• Pages: 249-257

Contributors

author

Puzyna-Chojka Joanna

• Uniwersytet Gdański, Katedra Dramatu, Teatru i Widowisk, Instytut Filologii Polskiej

References

• Cohen, Jeffrey. „Undead. A Zombi Oriented Ontology.” Journal of Fantastic in the Arts, no. 3 (2012): 393-412.
• Dinur, Yehiel. Dom lalek. Tłum. Andrzej Horodeński. Warszawa: Wydawnictwo Orbita, 1992.
• Dobrowolski, Piotr. „Kryzys. Przyszłość Europy.” Teatralny.pl, 14.10.2016. Dostępny 10.05.2018. http://teatralny.pl/recenzje/kryzys-przyszlosc-europy,1709.html.
• Duniec, Krystyna i Joanna Krakowska. „Nie opłakali ich?” W Zła pamięć. Przeciw-historia w polskim teatrze i dramacie. Red. Monika Kwaśniewska i Grzegorz Niziołek, 21-36. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2012.
• Gańczarczyk, Iga. „Od rekonstrukcji do mistyfikacji i z powrotem.” Didaskalia, nr 109/110 (2012): 41-51.
• Hirsch, Marianne. „Pokolenie postpamięci.” Tłum. Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Didaskalia, nr 105 (2011): 28-36.
• Hirsch, Marianne. Family Frames. Photography, Narrative and Postmemry. Cambridge-London: Harvard University Press, 1997.
• Irmer, Thomas. „Search for New Realities: Documentary Theatre in Germany.” The Drama Review, no. 3 (50) (2006):16-28.
• Kąkolewski, Krzysztof. „Umarły cmentarz. Wstęp do studiów nad wyjaśnieniem przyczyn i przebiegu morderstwa na Żydach w Kielcach dnia 4 lipca 1946 roku.” W Wokół pogromu kieleckiego, t. 1, red. Jan Żaryn i Łukasz Kamiński. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2006.
• Korzeniewski, Bartosz. „Medializacja czy mediatyzacja pamięci – nośniki pamięci i ich rola w kształtowaniu przeszłości.” Kultura Współczesna, nr 3 (2007): 5-23.
• Tomasz Śpiewak. „Krzysztof Kowalewski i jego matka uciekli przed pogromem. Teraz zagrają w sztuce 1946.” Rozm. przepr. Mike Urbaniak. Gazeta Wyborcza – Wysokie Obcasy, 9.12.2017. Dostępny 10.05.2018. http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,127763,22755165,krzysztof-kowalewski-i-jego-matka-uciekli-przed-pogromem-teraz.html.
• Kurz, Iwona. „Przepisywania pamięci: przypadek Muzeum Powstania Warszawskiego.” Kultura Współczesna, nr 3 (53) (2007): 150-162.
• Lanzmann, Claude. „Le lieu et la parole.” W Au sujet de Shoah: Le film de Claude Lanzmann, ed. Michel Deguy. Paris: Belin, 1990.
• Lury, Celia. „Syndrom fałszywej pamięci. Wspomnij mnie.” Tłum. Iwona Kurz. Kultura Współczesna, nr 3 (53) (2007): 24-38.
• Mac, Jerzy Sławomir. „Kto to zrobił?” Kontrasty, nr 11 (1986): 2-8.
• Malraux, Andrè. „Muzeum wyobraźni.” W Muzeum sztuki. Antologia, red. Maria Popczyk, 185-210. Kraków: Universitas, 2005.
• Nora, Pierre. „Między pamięcią a historią: les lieux de memoire.” Tłum. Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Didaskalia, nr 105 (2011): 20-27.
• Ostrowska, Joanna. „Odpuść nam nasze winy.” Teatralny.pl, 19.02.2018. Dostępny 10.05.2018. http://teatralny.pl/recenzje/odpusc-nam-nasze-winy,2271.html.
• Sendyka, Roma. „Pryzma – zrozumieć nie-miejsce pamięci (non-lieux de mémoire).” Teksty Drugie, nr 1-2 (2013): 323-324.
• Tokarska-Bakir, Joanna. „Pamięć nieumarła. Czytając Kazimierza Wykę w Polsce roku 2016.” Teksty Drugie, nr 6 (2016): 117-119.