„Na skrzydłach pokoju, w porannym wietrzyku…”. Tersteegen, Klopstock, młody Hölderlin: poetyckie wizje ciszy

• Authors: Agnieszka K. Haas

Title variants

EN

“On Wings of Peace and Morning Air…” Klopstock, Tersteegen and the Young Hölderlin: Poetical Visions of Silence

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Teologicznie ważny temat ciszy był podejmowany również w poezji XVIII w. Trzej niemieccy poeci znajdujący się pod wpływem pietyzmu – Gerhard Tersteegen (1697‒1769), Friedrich Gottlieb Klopstock (1724‒1803) oraz Friedrich Hölderlin (1770‒1843) realizują go na trzy różne sposoby. Gerhard Tersteegen, w ujęciu ciszy najbliższy teologii chrześcijańskiej, korzysta z tradycji mistycznej, w której cisza związana jest z kontemplacją oraz stanowi warunek zjednoczenia duszy z Bogiem. Także dla F. G. Klopstocka pojęcia ciszy i pokoju wypływają z doświadczenia religijnego, chociaż poeta używa ich również w utworach o tematyce świeckiej. Młody F. Hölderlin ukazuje ciszę jako alegoryczną postać bóstwa. Łącząc myśl platońską z tradycją chrześcijańską dąży do stworzenia uniwersalnej, duchowej, ale nie religijnej wizji ciszy.

EN

The theologically important theme of silence was undertaken by poets of the 18th century. Three German poets under the influence of Pietism – Friedrich Gottlieb Klopstock (1724‒1803), Gerhard Tersteegen (1697‒1769) and Friedrich Hölderlin (1770‒1843) – realize this theme in three different ways. In his way of showing silence Gerhard Tersteegen has come nearest to the Christian doctrine. He uses the mystical tradition, in which silence is part of contemplation and the condition of the fellowship of the soul with God. The concepts of silence and peace in the poems of F. G. Klopstock are connected with the religious experience, but he also uses them with secular subject matter. The young F. Hölderlin shows silence as an allegorical figure of the pagan god. Hölderlin, uniting the Platonic thought with the Christian tradition, aims to create a universal, spiritual, non-religious concept of silence.

Keywords

PL

Hölderlin; Klopstock; literatura niemiecka XVIII w.; mistyka; pietyzm; Tersteegen

EN

German Literature of the 18th century; Hölderlin; Klopstock; Mysticism; Pietism; Tersteegen

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2011
• Issue: 29
• Pages: 403-430

Contributors

author

Agnieszka K. Haas

• Wydział Filologiczny Uniwersytet Gdański

References

• Albert K., Wprowadzenie do filozoficznej mistyki, Kęty 2002.
• Anioła Ślązaka Pątnik anielski. Rymy w ducha bogate, stateczne i ostateczne, Warszawa 1924.
• [Arndt J.], Johann Arndt’s Sechs Bücher vom wahren Christenthum, Frankfurt a.M. 1832.
• Borsche T., Sprechen, w: Wörterbuch der philosophischen Metaphern, red. R. Konersmann, Darmstadt 2008, s. 388‒401.
• Brockes H. B., Irdisches Vergnügen in Gott bestehend in Physicalisch- und Moralischen Gedichten, Tübingen – Hamburg 1721‒1748, t. 1‒9.
• Caputo J. D., Die Tränen und Gebete einer diabolischen Hermeneutik. Derrida und Meister Eckhart, w: Dem Geheimnis auf der Spur. Kulturhermeneutische und theologische Konzeptualisierungen des Mystischen in Geschichte und Gegenwart, red. S. Klinger, J. Schmidt, Leipzig 2007, s. 125‒146.
• Eschenmayer C. A., Religionsphilosophie, cz. 1, Rationalismus, Tübingen 1818.
• Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
• Gleixner U., Pietismus und Bürgertum. Eine historische Anthropologie der Frömmigkeit, Göttingen 2005.
• Gogola J. W., Teologia komunii z Bogiem, Kraków 2003.
• de la Motte Guyon J. M. B., Kosegarten L. G., Ströme, Stralsund 1817.
• Haas A. K., Lob der Freiheit. Einige Bemerkungen zu den Unterschieden in der Auffassung der Armutspredigt bei Meister Eckhart und Erich Fromm, w: Angewandte Sprach- und Kulturwissenschaft, red. G. Łopuszańska, Gdańsk 2007, s. 195‒212.
• Hölderlin F., Sämtliche Gedichte, Frankfurt a.M. 2003.
• James W., The Varieties of Religious Experience, w: W. James, Writings 1902‒1910, New York 1987.
• Jørgensen S. A., Bohnen K., Øhrgaard P., Aufklärung, Sturm und Drang, Frühe Klassik 1740‒1789, München 1990.
• Klopstock F. G., Briefe 1767‒1772, t. 1, Text. Werke und Briefe, Berlin – Boston – New York 1989.
• [Klopstock F. G.], G. F. Klopstocks Geistliche Lieder und Epigramme, Wien 1817.
• [Klopstock F. G.], Klopstocks Sämmtliche Werke. Erster Band. Oden. Erster Band, Leipzig 1823.
• Klopstock F. G., Von der heiligen Poesie, w: F. G. Klopstocks sämmtliche Werke, ergänzt in drei Bänden durch seinen Briefwechsel, lebensgeschichtliche und andere interessante Beiträge von Hermann Schmidlin, Stuttgart 1839, t. 2.
• Klopstock F. G., Der Messias. In einem Bande, Leipzig 1844. Langen A., Der Wortschatz des deutschen Pietismus, Tübingen 1968. van der Leeuw G., Fenomenologia religii, Warszawa 1997.
• Merton T., Doświadczenie wewnętrzne. Zapiski o kontemplacji, Kraków 2005.
• Nöth W., Handbuch der Semiotik, Stuttgart – Weimar 2000.
• Otto R., Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, Wrocław 1993.
• Polledri E., „…immer bestehet ein Maas“. Der Begriff des Maßes in Hölderlins Werk, Würzburg 2002.
• Pseudo-Dionizy Areopagita, Pisma teologiczne. Imiona boskie. Teologia mistyczna. Listy, Kraków 1997.
• Quint J., Meister Eckhart, Deutsche Predigten & Traktate, München – Wien 1995.
• Schlette M., Die Selbst(er)findung des Neuen Menschen, Göttingen 2005.
• Schmidt J., Teologia filozoficzna, Kęty 2006.
• Smith E., Fragments in Prose and Verse, Bath – London – Edinburgh 1811.
• Tarnowski K., Człowiek i transcendencja, Kraków 1995.
• Tersteegen G., Geistliches Blumengärtlein inniger Seelen oder: KurzeSchlußreimen, Betrachtungen und Lieder über allerhand Wahrheiten des inwendigen Christenthums, zur Erweckung, Stärkung und Erquickung in dem verborgenen Leben mit Christo in Gott: nebst der Frommen Lotterie, Frankfurt – Leipzig 1818.
• Theologische Realenzyklopädie, red. G. Müller, Berlin 1994, t. 23.
• Vöhler M., Frühe Hymnen, w: Hölderlin-Handbuch. Leben – Werk – Wirkung, red. J. Kreuzer, Stuttgart – Weimar 2002, s. 290‒308.
• Wehr G., Mystik in Protestantismus. Von Luther bis zur Gegenwart, München 2000.