Białoruskie elementy językowe w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców mieszkających w regionie suwalsko-augustowskim

• Authors: Paśko-Koneczniak Dorota Angelika

Title variants

EN

Elements of the Belarusian language in the Russian dialect used by the Old Believers living in the Suwałki-Augustów region

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest problematyce białoruskich elementów językowych w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców mieszkających w Polsce. Staroobrzędowcy pojawili się na terytorium Polski w drugiej połowie XVIII w. Obecnie mieszkają w regionie suwalsko-augustowskim w północno-wschodniej Polsce. Największe skupisko staroobrzędowców znajduje się w dwóch sąsiadujących ze sobą wsiach powiatu augustowskiego – Gabowych Grądach i Borze, oraz w miastach Augustów i Suwałki. Gwara polskich staroobrzędowców należy do narzecza zachodniego środkowowielkoruskich gwar akających, tzw. grupy pskowskiej i charakteryzuje się typowymi cechami pskowskimi. Na gwarę wpływały także północno-wschodnie gwary białoruskie, czyli gwary znajdujące się najbliżej terenów macierzystych staroobrzędowców. Migracja staroobrzędowców była etapowa i po każdym etapie ich gwara odzwierciedlała nowe wpływy językowe. W gwarze widoczna jest duża ilość leksemów zapożyczonych bezpośrednio z języka polskiego lub za pośrednictwem języka białoruskiego. Badana gwara charakteryzuje się cechami wspólnymi z gwarami białoruskimi lub językiem białoruskim, np. protetycznym j-, protetycznym v-, występowaniem końcówek –im, –ym w miejscowniku liczby pojedynczej w przymiotnikach rodzaju męskiego, upowszechnieniem końcówek –i, –y w mianowniku liczby mnogiej rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego, występowaniem leksemów zapożyczonych z języka białoruskiego.

EN

The article deals with the Belarusian elements in the Russian dialect of the Old Believers living in Poland. The Old Believers arrived in Poland in the second half of the 18th century. At present they live in the Suwałki-Augustów region in the north-eastern Poland. They inhabit mostly two villages in the county of Suwałki, namely Gabowe Grądy and Bór, which are very close to each other, and three towns: Augustów, Suwałki and Sejny. The dialect used by the Polish Old Believers represents the western Central Great Russian dialects characterized by akanie, the so-called Pskov group. They share features which are typical of Pskov. The dialect was also influenced by other north-eastern Belarusian dialects, that is, the ones which were closest to the areas originally inhabited by Old Believers, who migrated in phases. After each phase, their dialect came to reflect some new linguistic influences. A large number of lexemes directly borrowed from Polish, or via the Belarusian language, are found in this dialect, which is also characterized by other features common in Belarusian dialects or the Bulgarian language. By way of illustration, they include the following features: the prosthetic j-, prosthetic v-, the occurrence of the endings –im and –ym in the case of singular masculine adjectives in the locative, promotion of the endings –i and –y in the case of the plural masculine and neutral nouns in the nominative, and the occurrence of lexemes borrowed from the Belarusian language.

Keywords

EN

Old Believers; Suwałki-Augustów region; island dialect; borrowing; bilingualism; influence of the Belarusian language

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2014
• Volume: 38
• Pages: 207-218

Dates

published

2014-12-31

Contributors

author

Paśko-Koneczniak Dorota Angelika

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika [Nicolaus Copernicus University], Toruń, Poland

References

• Barszczewska, N., & Jankowiak, M. (2012). Dialektologia białoruska. Warszawa: SOW.
• Bulyko, A. N., & Poleshchuk, N. U. (2008). Bol’shoĭ universal’nyĭ belarussko-russkiĭ russko-belarusskiĭ slovar’. Minsk: Popurri.
• Glushkovski, M. (2010). Territorial’naia raznovidnost’ govora pol’skikh staroobriadtsev (na primere izbrannykh idiolektov suval’skogo i avgustovskogo regionov). In M. Głuszkowski & S. Grzybowski (Eds.), Staroobrzędowcy za granicą (pp. 171–180). Toruń. Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Głuszkowski, M. (2010). Zachowane cechy dialektalne oraz wpływy polskie w rosyjskiej gwarze przedstawiciela starszego pokolenia staroobrzędowców regionu augustowskiego. Acta Baltico-Slavica, 34, 157–167.
• Głuszkowski, M. (2011a). Socjologiczne i psychologiczne uwarunkowania dwujęzyczności staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Głuszkowski, M. (2011b). Czy gwara staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego jest wciąż rosyjska? Zeszyty Łużyckie, 45, 107–117.
• Głuszkowski, M. (2013). Asymilacja wyspy językowo-kulturowej: przypadek młodego pokolenia polskich staroobrzędowców. In E. Nowicka & M. Głuszkowski (Eds.), Słowiańskie wyspy językowe i kulturowe (pp. 271–280). Toruń: Eikon Studio.
• Grek-Pabisowa, I. (1968). Rosyjska gwara starowierców w województwach olsztyńskim i białostockim. Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Grek-Pabisowa, I. (1976/1999). Gwara starowierców a północno-wschodnie gwary białoruskie (cechy fonetyczne). In I. Grek-Pabisowa, Staroobrzędowcy: szkice z historii, języka, obyczajów (pp. 117–124). Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
• Grek-Pabisowa, I. (1983). Słownictwo rosyjskiej wyspy gwarowej staroobrzędowców mieszkających w Polsce: rozwój i stan dzisiejszy. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Grek-Pabisowa, I. (1983/1999). Próba określenia wspólnych cech rozwoju gwar rosyjskich w otoczeniu obcojęzycznym. In I. Grek-Pabisowa, Staroobrzędowcy: szkice z historii, języka, obyczajów (pp. 69–79). Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
• Grek-Pabisowa, I., & Maryniakowa, I. (1980). Słownik gwary starowierców mieszkających w Polsce. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Gzhibovski, S., & Glushkovski, M. (2008). Sotsioligvisticheskaia situatsiia staroobriadtsev v derevniakh Gabove Grondy i Bur (Pol’sha). In L. L. Kasatkin (Ed.), Russkie staroobriadtsy: iazyk, kul’tura, istoriia (pp. 200–214). Moskva: IAzyki slavianskikh kul’tur.
• Iwaniec, E. (1977). Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. Warszawa: PWN.
• Kuraszkiewicz, W. (1954). Zarys dialektologii wschodniosłowiańskiej. Warszawa: PWN.
• Paśko, D. (2011). Dynamika zmian w rosyjskiej gwarze staroobrzędowców w ośrodku suwalsko-augustowskim. Zeszyty Łużyckie, 45, 118–126.
• Paśko-Koneczniak, D. (2011). Wpływ polszczyzny na zasób leksykalny rosyjskiej gwary staroobrzędowców na Suwalszczyźnie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Smułkowa, E. (1988/2002). O polsko-białoruskich związkach językowych w aspekcie czasowym i terytorialnym. In E. Smułkowa, Białoruś i pogranicza: studia o języku i społeczeństwie (pp. 293–305). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Smułkowa, E. (1997/2002). Polsko-białoruski kontakt językowy. In E. Smułkowa, Białoruś i pogranicza: studia o języku i społeczeństwie (pp. 375–388). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Zielińska, A. (1996). Wielojęzyczność staroobrzędowców mieszkających w Polsce. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2014.022