Да гісторыі ўжывання слоў талерантнасць, памяркоўнасць і цярплівасць у беларускай мове. Дыяхранічны аспект

• Authors: Kozłowska-Doda Jadwiga

Title variants

EN

To the history of the use of the words tolerance, reasona-bleness, patience in Belarusian language. Diachronic aspect

• Languages of publication: BE

Abstracts

EN

The Author of the article is taking over the meaning of the words талерантнасць (eng. tolerance), памяркоўнасць (eng. reasonableness), цярплівасць (eng. patience), which are used for the description of the term tolerance in Belarusian language. The Author is looking after its appearance at the Belarusian language dictionaries, analyzing its etymology, comparing synonyms, antonyms and hyperonyms. At the same time the Author specifies the time range of specific changes of the form and content. It is necessary to pay attention to the question concerning to the subject of tolerance from a concrete person whose characteristic features are: the acceptance of other people, kindness, understanding, appreciation and respect towards other people, social groups (especially religious and national), up to the characteristics of abstract conceptions, ideas. On the other hand I should admit the absence at the vocabulary database of the content ‘understanding and respect for the different sexual orientation groups’, which begins to appear just at modern texts at the tern of the XX and the XXI century (so text researches as analyses of the questionnaires which will be carried out among Belarusian youth will be done by the Author in the nearest feature). At the Belarusian language dictionaries nation is minimally characterized by the concept tolerance (refers to the joint subject). At the article the Author has used the methodology of cognitive definition, proposed by Jerzy Bartminski.

Keywords

EN

Belarusian language; tolerance; cognitive definition; semantics; dictionary

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Acta Polono-Ruthenica
• Year: 2019
• Volume: Tom 3 Nr XXIV
• Pages: 19-34

Dates

published

2019-09-30

Contributors

author

Kozłowska-Doda Jadwiga

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Alâksandraǔ Sârgej, Mycyk Galìna. 2008. Gavary sa mnoj pa-belarusku. Gutarkovaâ mova ǔ štodzënnym užytku. Maskva: Variant [Аляксандраў Сяргей, Мыцык Галіна. 2008. Гавары са мной па-беларуску. Гутарковая мова ў штодзённым ужытку. Масква: Вариант].
• Bajkoǔ Mìkalaj, Nekrašèvìč Scâpan. 1925. Belaruska-rasìjskì sloǔnìk. Mensk: Dzâržaǔnae vy-davectva Belarusì [Байкоў Мікалай, Некрашэвіч Сцяпан. 1925. Беларуска-расійскі слоўнік. Менск: Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі].
• Barščèǔskì Lâvon. 2012. Polʹska-belaruskì sloǔnìk dlâ vučnâǔ ì studèntaǔ= Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Mìnsk: Vydavec Zmìcer Kolas [Баршчэўскі Лявон. 2012. Польска-беларускі слоўнік для вучняў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tema-tyczny dla uczniów i studentów. Мінск: Выдавец Зміцер Колас].
• Bulyka Alâksandr Mìkalaevìč. 1999. Sloǔnìk ìnšamoǔnyh sloǔ. T. 2: M–Â. Mìnsk: BelÈn [Булыка Аляксандр Мікалаевіч. 1999. Слоўнік іншамоўных слоў. Т. 2: М–Я. Мінск: БелЭн].
• Čalavek. Tèmatyčny sloǔnìk. 2006. Rèd. Kuncèvìč L.P., Kryvìckì A.A. Mìnsk: Belaruskaâ navuka [Чалавек. Тэматычны слоўнік. 2006. Рэд. Кунцэвіч Л.П., Крывіцкі А.А. Мінск: Беларуская навука].
• Długosz-Kurczabowa Krystyna. 2005. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wy-dawnictwo Naukowe PWN.
• Etymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy. 1991. T. 7: M–N. 1993. T. 8: N–P. Rèd. Martynaǔ V.U. Mìnsk: Navuka ìtèhnìka; 2010. T. 13: S–T. Rèd. Cyhun G.A. Mìnsk: Belaruskaâ navuka[Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. 1991. Т. 7: М–Н. 1993. Т. 8: Н–П. Рэд. Мартынаў В.У. Мінск: Навука ітэхніка; 2010. Т. 13: C–Т. Рэд. Цыхун Г.А. Мінск: Беларуская навука].
• Garèckì Maksìm. 1921. Nevâlìčkì belaruska-maskoǔskì sloǔnìk. Vìlʹnâ: Drukarnâ «Vìlenskaga Vydavectva» [Гарэцкі Максім. 1921. Невялічкі беларуска-маскоўскі слоўнік. Вільня: Друкарня «Віленскага Выдавецтва»].
• Gìstaryčny sloǔnìk belaruskaj movy. 1998. Rèd. Bulyka A.M. Vyp. 17. Mìnsk: Belaruskaâ navuka [Гістарычны слоўнік беларускай мовы. 1998. Рэд. Булыка А.М. Вып. 17. Мінск: Беларуская навука].
• Hvalej Âǔgen Ìvanavìč, Šarpìla Uladzìmìr Vasìlʹevìč. 2004. Sloǔnìk leksìčnyh formaǔ (sìnonìmy, amonìmy, antonìmy, paronìmy, amografy, amafony). Mìnsk: TAA Paradoks [Хвалей Яўген Іванавіч, Шарпіла Уладзімір Васільевіч. 2004. Слоўнік лексічных формаў (сінонімы, амонімы, антонімы, паронімы, амографы, амафоны). Мінск: ТАА Парадокс].
• Kankardans belaruskaj movy ХІХ st. 2015. Èlektronny rèsurs. Sklad. Sânkevìč N. Mìnsk: Belaruskaâ navuka [Канкарданс беларускай мовы ХІХ ст. 2015. Электронны рэсурс. Склад. Сянкевіч Н. Мінск: Беларуская навука].
• Klyška Mìhasʹ Kanstancìnavìč. 2005. Sloǔnìk sìnonìmaǔ ì blìzkaznačnyh sloǔ. Vyd. 3. Mìnsk: Radyëla-plûs [Клышка Міхась Канстанцінавіч. 2005. Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў. Выд. 3. Мінск: Радыёла-плюс].
• Lastoǔskì Vaclaǔ. 1924. Padručny rasìjska-kryǔskì (belaruskì) sloǔnìk. Koǔna: Drukarnâ A. Baka [Ластоўскі Вацлаў. 1924. Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік. Коўна: Друкарня А. Бака].
• Lìtvìnoǔskaâ Alesâ, Labadzenka Gleb. 2017. Mova nanova: 20 krokaǔ da belaruskaj movy. Č. 2. Mìnsk: Medyâl [Літвіноўская Алеся, Лабадзенка Глеб. 2017. Мова нанова: 20 крокаў да беларускай мовы. Ч. 2. Мінск: Медыял].
• Nasovìč Ìvan Ìvanavìč. 1870/1983. Sloǔnìk belaruskaj movy. Mìnsk: Vydavectva BelSÈ ìmâ Petrusâ Broǔkì [Насовіч Іван Іванавіч. 1870/1983. Слоўнік беларускай мовы. Мінск: Выдавецтва БелСЭ імя Петруся Броўкі].
• Padručny gìstaryčny sloǔnìk substantyǔnaj leksìkì. 2013. T. 1: A–O. T. 2: P–Â. Rèd. Bulyka A.M. Mìnsk: Belaruskaâ navuka[Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. 2013. Т. 1: А–О. Т. 2: П–Я. Рэд. Булыка А.М. Мінск: Беларуская навука].
• Paznâkoǔ Mìhaìl Paǔlavìč. 1988. Sloǔnìk èpìtètaǔ belaruskaj lìtaraturnaj movy. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka [Пазнякоў Міхаіл Паўлавіч. 1988. Слоўнік эпітэтаў беларускай літаратурнай мовы. Мінск: Навука і тэхніка]
• Plotnìkaǔ Branìslaǔ Alâksandravìč, Antanûk Lûboǔ Adamaǔna. 2003. Belaruskaâ mova. Lìngvìstyč-ny kampendyum. Mìnsk: Ìntèrprèssèrvìs, Knìžny Dom [Плотнікаў Браніслаў Аляксандравіч, Антанюк Любоў Адамаўна. 2003. Беларуская мова. Лінгвістычны кампендыум. Мінск: Інтэрпрэссэрвіс, Кніжны Дом].
• Plotnìkaǔ Branìslaǔ Alâksandravìč, Trajkoǔskaâ Valâncìna Pìlìpaǔna. 2004. Sloǔnìk câžkascâǔ belaruskaj movy. Mìnsk: Knìžny Dom [Плотнікаў Браніслаў Аляксандравіч, Трайкоўская Валянціна Піліпаўна. 2004. Слоўнік цяжкасцяў беларускай мовы. Мінск: Кніжны Дом].
• Rudenko Elena Nikolaevna, Kožinova Alla Andreevna, Zadvornaâ Elena Gennadʹevna. 2005. Be-lorusskij âzyk. Professionalʹnaâ leksika. Minsk: TetraSistems [Руденко Елена Николаевна, Кожинова Алла Андреевна, Задворная Елена Геннадьевна. 2005. Белорусский язык. Про-фессиональная лексика. Минск: ТетраСистемс].
• Sajewicz Nina. 2000. Materiały do praktycznej nauki języka białoruskiego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Scâcko Pavel. 2002. Kulʹtura movy. Mìnsk: Tèhnalogìâ [Сцяцко Павел. 2002. Культура мовы. Мінск: Тэхналогія].
• Sloǔnìk belaruskìh gavorak paǔnočna-zahodnâj Belarusì ì âe pagranìčča. 1982. Rèd. Mackevìč Û.F. T. 3: M–P. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka [Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча. 1982. Рэд. Мацкевіч Ю.Ф. Т. 3: М–П. Мінск: Навука і тэхніка].
• Słownik białorusko-polski. 2012. Red. Chylak-Schroder T., Głuszkowska-Babicka J., Jasińska-Socha T. Warszawa: Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Słownik języka polskiego. 1900–1927. Red. Karłowicz J., Kryński A.A., Niedźwiedzki W. T. I–VIII. Warszawa: Drukarnia E. Lubowskiego i S-ki.
• Stankevìč Ân. 1990. Belaruska-rasìjskì (Vâlìkalìtoǔska-rasìjskì) sloǔnìk. New York: Lew Sa-pieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation [Станкевіч Ян. 1990. Беларуска-расійскі(Вялікалітоўска-расійскі) слоўнік].
• Sučasnaâ belaruskaâ lìtaraturnaâ mova. Marfalogìâ. 1997. Rèd. Âǔnevìč M.S. Mìnsk: Vydavec Ul. M. Skakun [Сучасная беларуская літаратурная мова. Марфалогія. 1997. Рэд. Яўневіч М.С. Мінск: Выдавец Ул. М. Скакун].
• Švedaǔ Sârgej Mìhajlavìč. 2004. Sloǔnìk sìnonìmaǔ belaruskaj movy. Mìnsk: Sučasnae slova [Шведаў Сяргей Міхайлавіч. 2004. Слоўнік сінонімаў беларускай мовы. Мінск: Сучаснае слова].
• Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj lìtaraturnaj movy. 1999. Rèd. Sudnìk M.R., Kryǔko M.N. Mìnsk: BelÈn [Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы. 1999. Рэд. Суднік М.Р., Крыўко М.Н. Мінск: БелЭн].
• Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj lìtaraturnaj movy. 2016. Rèd. Kapyloǔ Ì.L. Mìnsk: BelÈn ìmâ P. Broǔkì [Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы. 2016. Рэд. Капылоў І.Л. Мінск: БелЭн імя П. Броўкі]
• Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj movy. 1977–1984. Rèd. Krapìva K.K. T. 1–5. Mìnsk: Belèn [Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. 1977–1984. Рэд. Крапіва К.К. Т. 1–5. Мінск: БелЭн].
• Ulasevìč Vìktoryâ Ìvanaǔna, Daǔgulevìč Natallâ Mìkalaeǔna. 2009. Sloǔnìk novyh sloǔ belaruskaj movy. Mìnsk: TètraSìstèms [Уласевіч Вікторыя Іванаўна, Даўгулевіч Наталля Мікалаеўна. 20 09. Слоўнік новых слоў беларускай мовы. Мінск: ТэтраСістэмс].
• Volkava Âǔgenìâ, Avìlava Valâncìna. 2004. Polʹska-belaruskì sloǔnìk. Rèd. Cyhun G. Mìnsk: BelÈn [Волкава Яўгенія, Авілава Валянціна. 2004. Польска-беларускі слоўнік. Рэд. Цыхун Г. Мінск: БелЭн].
• ZdanowiczAleksander, Bohusz-Szyszko Michał, Filipowicz January i in. 1861. Słownik języka polskiego. T. 1–2. Wilno: Maurycy Orgelbrand.
• Раздзелы ў манаграфіях
• Bartmiński Jerzy. 1988. Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa. W: Konotacja. Red. Bartmiński J. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 169–185.
• Электронны рэсурс
• Skarnik. 2013. (online) https://www.skarnik.by/ (dostup 8.07.2019) [(доступ 8.07.2019)].