Proza moralitetem podszyta. O modalności utworów Magdaleny Tulli

• Authors: Węgiel-Wnuk Małgorzata

Title variants

EN

Prose streaked with the morality play On the modality of works by Magdalena Tulli

FR

Prose garnie de moralité Sur la modalité des ouvrages de Magdalena Tulli

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Although lacking elements of the poetics of drama, Magdalena Tulli’s prose draws extensively from the traditional Medieval morality play. The key figure here is allegory, which is often used in accordance with the convention of the morality play. This connection is referred to by the author of the following essay as the modality of the morality play, assuming the understanding of the category of modality after Włodzimierz Bolecki. In Tulli’s prose it manifests itself in that the plot is set beyond historic time and usually beyond specified space; the boundaries of the world are ultimately set by the distances between actors and props. Tulli’s writing refers the reader to universal issues present nunc et semper. She readily uses the concept of en ronde scene as a sole place of action (for instance the municipal square in Skaza). Before the eyes of a viewer – reader, she develops a plot told by allegoric characters; she does not give up moralizing but avoids exaggerated didacticism. The morality mode in Tulli’s writing is realized through the philosophical thesis of constantly emphasized inevitability of wander from birth to death.

FR

Malgré l’absence des éléments typiques du drame, la prose de Magdalena Tulli puise fortement dans la moralité médiévale. L’allégorie, en tant que figure clé, y fonctionne souvent selon les règles caractéristiques justement pour la convention de moralité. L’auteure de l’essai définit cette corrélation comme modalité de moralité, en adoptant la conception de modalité analysée dans le contexte des études littéraires par Włodzimierz Bolecki. La modalité de moralité dans la prose de Magdalena Tulli s’exprime par le fait que l’action de ses ouvrages se déroule en dehors du temps historique et, d’habitude, en dehors d’un espace déterminé ; les distances entre les acteurs et les accessoires constituent l’instance ultime des dimensions de l’univers. Ces oeuvres littéraires renvoient aux problèmes universels, présents nunc et semper. Elles appliquent volontiers le concept scénique en ronde comme le seul lieu de l’action (par exemple la place publique dans Skaza). Sous les yeux du spectateur-lecteur, elles content une histoire narrée par des personnages allégoriques ; elles ne renoncent pas aux fonctions moralisantes, mais elles évitent un didactisme exagéré. Par contre, c’est bel et bien la thèse philosophique qui porte les marques de la moralité dans la création littéraire de Tulli – elle souligne constamment l’inévitabilité du voyage qui se fait depuis la naissance jusqu’à la mort.

Keywords

EN

allegory; morality-play seriousness; theatre; irony; actors

FR

allégorie; esprit sérieux des moralités théâtre; ironie; acteurs

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Śląskie Studia Polonistyczne
• Year: 2015
• Issue: 1(6)
• Pages: 241-254

Contributors

author

Węgiel-Wnuk Małgorzata

• Uniwersytet Śląski

References

• Arlt J.: Świat w świecie – przestrzeń lustrzana w „Trybach” Magdaleny Tulli. „Fraza” 2005, nr 1–2.
• Armatowska J.: Konstrukcja i dekonstrukcja w prozie Magdaleny Tulli (na przykładzie „Snów i kamieni”). W: Nowe dwudziestolecie. Szkice o wartościach i poetykach prozy i poezji lat 1989–2009. Red. P. Śliwiński. Poznań 2011.
• Badula Ł.: Pętla światozmyślania. „FA-art” 2006, nr 1–2.
• Błoński J.: Dramat i przestrzeń. W: Problemy teorii dramatu i teatru. T. 1: Dramat. Red. J. Degler. Wrocław 2003.
• Bolecki W.: Modalność. Literaturoznawstwo i kognitywizm. Rekonesans. „Teksty Drugie” 2001, nr 5.
• Brahmer M.: Teatr i dramat średniowieczny na Zachodzie. Warszawa 1948.
• Czapliński P., Śliwiński P.: Kontrapunkt. Rozmowy o książkach. Poznań 1999.
• Gadamer H.-G.: Symbol i alegoria. Tłum. M. Łukasiewicz. W: Symbole i symbolika. Red. M. Głowiński. Warszawa 1990.
• Genette G.: Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia. Tłum. A. Milecki. W: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. Red. H. Markiewicz. T. 4. Cz. 2. Kraków 1992.
• Każdy (Everyman). Średniowieczny moralitet angielski. Tłum. S. Helsztyński. Warszawa 1933.
• Kosińska A.: Nim się domknie melodia i dopełni los. „Dekada Literacka” 1999, nr 7–8.
• Krajewska A.: Dramat i teatr absurdu w Polsce. Poznań 1996.
• Krajewska A.: Milczenie w dramacie. W: Problemy teorii dramatu i teatru. T. 1: Dramat. Red. J. Degler. Wrocław 2003.
• Larek M.: Pułapka komunikacyjna. Rozmowa z Magdaleną Tulli. „Czas Kultury” 2009, nr 2.
• Lewański J.: Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce. Warszawa 1981.
• Lewański J.: Wstęp. W: Dramaty staropolskie. Oprac. J. Lewański. T. 1. Warszawa 1959.
• Morawiec A.: „Sny i kamienie” Magdaleny Tulli – płaszczyzny odczytań. W: Literatura polska 1990–2000. Red. T. Cieślak, K. Pietrych. T. 2. Kraków 2002.
• Nycz R.: Literatura modalności. „Teksty” 1980, nr 2.
• Ostaszewski R.: Koniec w środku. „Dekada Literacka” 2003, nr 5–6.
• Sławińska I.: Główne problemy struktury dramatu. W: Problemy teorii dramatu i teatru. T. 1: Dramat. Red. J. Degler. Wrocław 2003.
• Sławińska I.: Odczytanie dramatu. W: Problemy teorii dramatu i teatru. T. 1: Dramat. Red. J. Degler. Wrocław 2003.
• Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze. Renesans. Barok. Red. T. Michałowska. Wrocław 2002.
• Słownik rodzajów i gatunków literackich. Red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska. Kraków 2012.
• Szkaradnik K.: Skazanie na pustkę? Między egzystencjalistyczną (bez) wolnością a hermeneutycznym wyzwoleniem w prozie Magdaleny Tulli. „Polisemia. Naukowe czasopismo internetowe” 2012, nr 2. http://www.polisemia.com.pl/numery-czasopisma/numer-2-2012-9/skazaniena-pustk, [dostęp: 20.05.2014, godz. 17:22].
• Szkaradnik K.: W obliczu pustki. Magdaleny Tulli poszukiwania transcendencji. „FA-art” 2013, nr 4.
• Śmigielski M.: Chłód i gorączka. Rozmowa z Magdaleną Tulli. „Pan Slawista” 2009, nr 1.
• Tulli M.: Skaza. Warszawa 2006.
• Tulli M.: Sny i kamienie. Warszawa 1995.
• Tulli M.: Tryby. Warszawa 2003.
• Tulli M.: W czerwieni. Warszawa 1998.
• Tulli M.: Włoskie szpilki. Warszawa 2011.
• Węgrzyniak A.: W trybach Magdaleny Tulli. W: Przypadki krytyczne. Studia i szkice o krytyce, życiu oraz świadomości literackiej po roku 1918. Red. D. Nowacki, K. Uniłowski. Katowice 2007.
• Wiegandt E.: Postmodernistyczne alegorie Magdaleny Tulli. W: Nowe dwudziestolecie. Szkice o wartościach i poetykach prozy i poezji lat 1989–2009. Red. P. Śliwiński. Poznań 2011.
• Witkowski M.: Narrator wyszedł z domu o wpół do dziesiątej. „Akcent” 2003, nr 3.
• Witkowski M.: Światy z rękawa. „Duży Format” z dnia 17 kwietnia 2004 r. – dodatek: „Książki w Dużym Formacie”.
• Zaleski M.: Za plecami narratora. Rozmowa z Magdaleną Tulli. „Res Publica Nowa” 1999, nr 5–6.
• Zaleski M.: Złowróżbna łatwość stwarzania świata. „Gazeta Wyborcza” z dnia 30 stycznia 2006 r.

Identifiers

ISSN

2084-0772