Językowy obraz kobiety i mężczyzny w aforyzmach Gertrudy von le Fort

• Authors: Żurawlew Tomasz

Title variants

EN

Linguistic Images of Man and Woman in the Aphorisms of Gertrud von le Fort

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszej publikacji mowa jest o językowym obrazie kobiety i mężczyzny w aforyzmach Gertrud von le Fort, niemieckiej pisarki żyjącej w latach 1876-1971, której twórczość określają inspiracje religijne. Podjęte tu rozważania wchodzą w zakres semantyki leksykalnej i korespondują z językoznawstwem aksjologicznym oraz nowszym nurtem badań językoznawczych, tzw. teolingwistyką. Autor poddaje semantycznej analizie sposób, w jaki Gertrud von le Fort kategoryzuje i wartościuje w swoich aforyzmach relację zachodzącą między kobietą i mężczyzną. Interesuje go etyka mowy poetki oraz wartości semantyczne tworzące w jej idiolekcie obraz obu płci. Ponieważ sferę aksjologiczną aforyzmów Gertrud von le Fort konstytuuje język doświadczenia religijnego, autor zwraca również uwagę na sposób, w jaki przedstawiana jest w badanych aforyzmach duchowość kobiety i mężczyzny. Refleksja metodologiczna oparta jest o studium wiedzy z zakresu badań nad językowym obrazem świata. Autor definiuje to zagadnienie, przedstawiając pierwotną koncepcję Wilhelma von Humboldta oraz współczesne koncepcje badawcze m.in. Jerzego Bartmińskiego i Ryszarda Tokarskiego, a następnie odnosi je do relacji, jaka zachodzi między językowym obrazem świata a literaturą. Rozważania wzbogacone są o notę biograficzną Gertrud von le Fort, której poetycka i prozatorska twórczość stała się na początku XX wieku oznaką duchowego odrodzenia Niemiec. Przedstawione zostały najważniejsze fakty z życia poetki oraz rozwój jej pisarskiego kunsztu. Autor przypomina m.in. o Hymnach do Kościoła (Hymnen an die Kirche) – jednym z najważniejszych poematów niegdyś protestanckiej pisarki, w którym zawarła swój własny duchowy proces zbliżania się do katolicyzmu. Praca stanowi oryginalny wkład autora do badań nad literacką spuścizną Gertrud von le Fort. Jak dotąd nie były prowadzone żadne analizy ujmujące jej aforystyczną twórczość z punktu wiedzenia językoznawstwa kulturowego, uwzględniającego aspekty aksjologiczne jej idiolektu. Refleksja dowodzi m.in., że orientacja estetyczna języka le Fort oparta jest o ideę wzajemności kobiety i mężczyzny, i że obraz obu płci zastany w aforyzmach pisarki jest spójny z ich potocznym wyobrażeniem zakorzenionym w tradycji chrześcijańskiej. Tym samym praca może być społecznie ważnym przyczynkiem do dalszych rozważań z zakresu wywiedzionej z literatury chrześcijańskiej antropologii płci.

EN

The following paper deals with a linguistic image of man and woman in the aphorisms of Gertrud von le Fort, a German writer whose dates are 1876-1971 and whose oeuvre is determined by religious inspirations. Reflections undertaken in this paper are related to the field of lexical semantics and correspond with axiological linguistics as well as the latest tend in linguistic studies, the so called theological linguistics. The semantic analysis carried out in the paper addresses the ways in which Gertrud von le Fort categorises and evaluates the relation between a man and a woman in her aphorisms. The author of the paper is interested in the ethics of the poet's utterance as well as semantic properties that create the images of both sexes in le Fort's idiolect. Since the axiological sphere of Gertrud von le Fort's aphorisms is constituted by the language of religious experience, the author of this paper also concentrates on the ways in which spirituality of a man and a woman is represented in the aphorisms under discussion. Methodological reflection focuses on recent developments in the studies on the linguistic image of the world. The author defines this issue by referring to the original concept formulated by Wilhelm von Humboldt as well as recent research conceptions of Jerzy Bartmiński and Ryszard Tokarski, among others. He then relates them to interdependence between literature and the linguistic image of the world. The reflections are enriched by a biographical note of Gertrude von le Fort, whose poetry and prose became a symbol of spiritual rebirth of Germany at the beginning of the 20th century. Major facts of the poet's life as well as her artistic skill in writing are presented in the paper. The author evokes Hymns to the Church (Hymnen an die Kirche) that belong to the most important texts of this formerly protestant writer – in which she presented her own spiritual process of moving closer to Catholicism. The author of this paper provides an original input into the studies on the literary legacy of Gertrud von le Fort. So far no studies have been conducted on her aphoristic oeuvre from the angle of cultural linguistics that includes axiological aspects of her idiolect. The reflection proves that the esthetically-oriented language of le Fort is based on the idea of mutuality between man and woman and that the images of both sexes found in the writer's aphorisms are consistent with a popular perception rooted in Christian tradition. Theat is why this paper may become an important contribution to further considerations in the field of gender anthropology inferred from Christian literature.

Keywords

PL

Gertrud von le Fort; aforyzm; relacja między kobietą a mężczyzną; semantyka leksykalna; językowy obraz świata

EN

Gertrud von le Fort; aphorism; relation between a man and a woman; lexical semantics; linguistic image of the world

• Publisher: Fundacja Naukowa Katolików “Eschaton”
• Journal: Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education
• Year: 2014
• Issue: 4(8)
• Pages: 149-174

Contributors

author

Żurawlew Tomasz

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn in Poland

References

• Die Bibel. Die ganze heilige Schrift des alten und neuen Testaments, revidierter Text, Naumann & Göbel, 1964.
• Gertrud von le Fort, Gedichte und Aphorismen, Wydawnictwo Ehrenwith, München 1984, ss. 152.
• Anusiewicz J. et al, Językowy obraz świata i kultura. Projekt koncepcji badawczej, [w]: Język a kultu-ra, tom 13, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wro-cław 2000, s. 11-44.
• Bartmiński J., Tokarski R., Językowy obraz świata a spójność tekstu, [w]: Teoria tekstu. Zbiór stu-diów, T. Dobrzyńska (red.), Wydawnictwo PAN, Wrocław 1986, s. 65-82.
• Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Cu-rie-Skłodowskiej, Lublin 2012, ss. 328.
• Chylewska-Tölle A., Między przestrzenią wiary a poetyką wyznania. Szkice o niemieckojęzycznej literaturze chrześcijańskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2010, ss. 238.
• Chylewska-Tölle A., Literarische Entwürfe und Formen der Wandlung im Werk Getrud von le Forts, Wydawnictwo Peter Lang, Frankfurt am Main 2007, ss. 340.
• De Chapeaurouge D., Symbole chrześcijańskie, Wydawnictwo WAM, Kraków 2014, ss. 240.
• Deutsches Wörterbuch, Wahrig-Burfeind R. (red.), Wydawnictwo Bertelsmann, Gütersloh/München 2001, ss. 1451.
• Filar D., Językowy obraz świata a obraz świata w tekście poetyckim, [w:] Język a kultura, tom 13, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000, s. 169-178.
• Kowalewska-Dąbrowska J., Językowy obraz Boga i człowieka w poezji Jana Twardowskiego, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006, ss. 201.
• Kranz G., Gertrud von le Fort. Leben und Werk in Daten, Bildern und Zeugnissen, Wydawnictwo Insel, Frankfurt am Main 1976, ss. 233.
• Metzler Autoren Lexikon. Deutschsprachige Dichter und Schriftsteller vom Mittelalter bis zur Ge-genwart, Lutz B., Jeßing B., (red.), Wydawnictwo Metzler, Stuttgart/Weimar 2004, ss. 848.
• Pajdzińska A., Językoznawca w świecie literatury, [w:] Człowiek, Słowo, Świat, J. Chojak et al. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, s. 95-102.
• Pajdzińska A., Filar D., Językowy obraz świata a teksty poetyckie, [w:] Język - teoria - dydaktyka. Materiały 21 konferencji zorganizowanej w Trzcinicy k. Jasła w dniach 27-29 maja 1998 roku, B. Greszczuk (red.), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1999, s. 187-196.
• Piętkowa R., O aksjologizacji przestrzeni w języku i poezji, [w:] Język a kultura. Zagadnienia leksy-kalne i aksjologiczne, tom 2, J. Puzynina, J. Bartmiński (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocław-skiego, Wrocław 1991, s. 187-196.
• Reallexikon der deutschen Literaturwissenschaft, Weimar K. (red.), tom 1, Walter de Gruyter, Ber-lin/New York 1997, ss. 754.
• Tokarski R., Konotacja jako składnik treści słowa, [w:] Konotacja, J. Bartmiński (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin 1988, s. 35-54.
• Sławkowa E., O różnych sposobach językoznawczej refleksji nad językiem artystycznym, [w:] Język pisarzy jako problem lingwistyczny, T. Korpysz, A. Kozłowska (red.), Wydawnictwo UKSW, War-szawa 2009, s. 32-33.
• Uniwersalny słownik języka polskiego, Dubisz St. (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, ss. 1313.
• Wierzbicka A., Co mówi Jezus? Objaśnienie przypowieści ewangelicznych w słowach prostych i uniwersalnych, wydawnictwo PWN, Warszawa 2002, ss. 269.
• Wörterbuch der Symbolik, Lurker M. (red.), Alfred Kröner Verlag, Stuttgart 1991, ss. 871.

Identifiers

ISSN

2299-9922