Ojcze nasz Augusta Cieszkowskiego – metody egzegetyczne z parakletyczną tezą

• Authors: Kubski Grzegorz

Title variants

EN

Our Father by August Cieszkowski – exegetic methods with the thesis of the Paraclete

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

August Cieszkowski był w romantyzmie najbardziej znanym w Europie polskim filozofem. W roku 1838 stworzył szkic traktatu Ojcze nasz, nad którego tekstem pracował ponad 50 lat. Obszerne wydanie dzieła nastąpiło w XX wieku, długo po śmierci autora. Traktat jest komentarzem ciągłym do Modlitwy Pańskiej podporządkowanym założeniom historiozofii. Autor w nawiązaniu do ponad tysiąca wersetów biblijnych stara się udowodnić, że w dziejach ludzkości, po epokach Boga Ojca, Syna nastanie trzecia era – Ducha Świętego, Parakleta, czas królestwa Bożego na ziemi. Dopiero w świetle Parakleta nastąpi „objawienie Objawienia”, jak to określa za teozofem Josephem de Maistre’em. W koncepcji Cieszkowskiego widać podobieństwa do poglądów Friedricha Schellinga, ale także do rozumienia filozofii jako zapowiadanego Parakleta. Takie przekonanie głosił Józef Hoene-Wroński. Cieszkowski uważa, że teksty Pisma Świętego rozwijają swoje znaczenia wraz z rozwojem ludzkości. Deklaruje trzymanie się ówczesnego katolickiego sposobu egzegezy związanego z Tradycją. Gdy w jego lekturze sensy dosłowne nie pasują do przypisanych tradycyjnych znaczeń, wybiera dosłowne rozumienie. Posługuje się egzegezą etymologiczną. Obejmuje nią także polskie przekłady, nawet gdy w źródle nie ma etymologicznego powiązania. W artykule ukazano interpretację daną przez Cieszkowskiego na przykładzie takich wyrazów, jak ὁ ἀρραβών „zadatek” (2 Kor 1,22), τό μυστήριον „tajemnica” (Mt 13,11) czy ἡ κοινωνία „społeczność” (2 Kor 13,13). Cieszkowski odczytuje wyrażenie „zadatek Ducha” jako dowód, że ludzkość otrzyma Go w pełni w trzeciej erze. Dotąd nauczanie Kościoła, formy życia chrześcijańskiego i społecznego były tylko „zadatkiem” wobec pełni panowania Boga jako Parakleta w trzeciej erze. Nawet Jezus Chrystus objawiał to Królestwo „przybliżonym sposobem” jako „tajemnicę”. W trzeciej erze nastanie κοινωνία, „społeczność Ducha Świętego”. Cieszkowski zmieniał XVI-wieczne rozumienie wyrazu „społeczność” z dawnych przekładów. Nadawał mu znaczenie nowożytnego społeczeństwa. Pod wpływem tertulianizmu oryginalnie wnioskował, że zacznie się panowanie Ducha Świętego „Króla Wiekuistego”.

EN

August Cieszkowski was in Romanticism the most well–known Polish philosopher in Europe. In 1838 he created a sketch of the treatise Our Father (Ojcze nasz), over which he worked over fifty years. An extensive edition of the work took place in the twentieth century, long after the author’s death. The treaty is a continuous commentary to the Lord’s Prayer, subject to the assumptions of historiosophy. The author, in reference to more than a thousand biblical verses, tries to prove that in the history of humanity, after the ages of God the Father, The Son, the third age will come – the Holy Spirit, the Paraclete, the time of the Kingdom of God on earth. It is only in the light of the Paraclete that the “revelation of Revelation” will follow, as it is described by the theosophist Joseph de Maistre. In Cieszkowski’s conception, there are simi¬larities to Friedrich Schelling’s views, but also to understanding philosophy as the announced Paraclete. Such belief was preached by Józef Hoene-Wroński. Cieszkowski believes that the texts of the Scriptures develop their meanings along with the development of humanity. He declares adhesion to the then Catholic manner of exegesis connected with Tradition. When in his lecture literal meanings do not match the assigned traditional meanings, he chooses a literal understanding. He uses etymological exegesis. He also includes Polish translations, even when in the source has no etymological connection. The article presents the interpretation given by Cieszkowski on the example of words such as ὁ ἀρραβών “deposit” (2 Cor 1,22), τό μυστήριον “mystery” (Mt 13,11) or ἡ κοινωνία “community” (2 Cor 13,13). Cieszkowski reads the phrase “deposit of the Spirit” as proof that humanity will receive Him fully in the third era. So far, the teaching of the Church, the forms of Christian and social life were only a “pledge” to the full reign of God as a Paraclete in the third era. Even Jesus Christ revealed this Kingdom as an “approximate way” as a “mystery”. In the third era, there will be κοινωνία, “the Holy Spirit community”. Cieszkowski changed the sixteenth century understanding of the word “community” from the old translations. He gave it the importance of modern society. Under the influence of Tertullianism, he originally concluded that the reign of the Holy Spirit “the King of the Eternal” would begin.

Keywords

PL

Pismo Święte; egzegeza; historia interpretacji; Duch Święty; romantyzm; August Cieszkowski

EN

Holy Bible; exegesis; history of interpretation; romanticism; August Cieszkowski

• Publisher: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego w Szczecinie / Wyższe Seminarium Duchowne w Koszalinie
• Journal: Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie
• Year: 2020
• Issue: 27
• Pages: 65-85

Contributors

author

Kubski Grzegorz

• Wydział Pdagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Aland Kurt, Black Matthew, Martini Carlo M., Metzger Bruce M., Wikgren Allen, red. The Greek New Testament. Münster: United Bible Societies, 1980.
• Auerbach Marian, Golias Marian. Gramatyka grecka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
• Biblia łacińsko-polska, czyli Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Podług tekstu łacińskiego Wulgaty i przekładu pol. Jakuba Wujka, z komentarzem Menochiusza, wyd. Szymon Kozłowski. T. 1–4. Wilno: Józef Zawadzki, 1861–1864.
• Biblia Święta, to jest Wszystko Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza, z żydowskiego i greckiego j. na pol. pilnie i wiernie przetłumaczone. Warszawa [właśc. Wiedeń]: Adolf Kantorowicz, 1869.
• Biblia, to iest księgi starego i nowego przymierza, znowu z ięzyka Ebreyskiego, Greskiego i Łacińskiego na Polski przełożone. Tłum. Szymon Budny. Nieśwież [Zasław lub Uzda]: Albrecht Kawieczyński, Hektor Kawieczyński, Maciej Kawieczyński, 1572.
• Cieszkowski, August. Ojcze nasz. T. 1–3. Poznań: Fiszer i Majewski, 1922–1923.
• Cieszkowski, August. „Prolegomena do historiozofii”. Tłum. August Cieszkowski (syn). W: August Cieszkowski, Prolegomena do historiozofii. Bóg i palingeneza oraz Mniejsze pisma filozoficzne z lat 1838–1842, oprac. Józef Garewicz, Andrzej Walicki, 1–105. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
• Cieszkowski, August (syn). „Wstęp do I wydania [przekładu Prolegomenów…]”. W: August Cieszkowski, Prolegomena do historiozofii. Tłum. August Cieszkowski (syn), 36–38. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2007.
• Dąbrowski, Eugeniusz. „Pojęcie Trójcy Świętej u Augusta Cieszkowskiego”. Przegląd Teologiczny 2 (1927): 119–141; 3 (1927): 288–306.
• Dehnel, Piotr. „Wstęp (Schelling i jego późna filozofia)”. W: Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, Filozofia objawienia. Ujęcie pierwotne, odnalezione i oprac. przez Waltera Ehrhardta. Tłum. Krystyna Krzemieniowa. T. 1, VII–C. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2002.
• Dziedzic, Stanisław. Romantyk Boży. Kraków: Wydawnictwo M, 2014.
• Hoene-Wroński, Józef. „List do Jego Królewskiej Mości Ludwika Filipa, króla francuskiego”. W: Józef Hoene-Wroński, Metapolityka. Tłum. Józef Jankowski, 1–20. Warszawa–Kraków–Lublin–Łódź–Poznań–Wilno: Gebethner i Wolff, 1923.
• Hlond, August. Daj mi duszę. Wybór pism i przemówień. 1897–1948, oprac. Stanisław Kosiński. Łódź: Wydawnictwo Salezjańskie, 1979.
• Hlond, August. W służbie Boga i Ojczyzny. Wybór pism i przemówień. 1922–1948, oprac. Stanisław Kosiński. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 1988.
• Keener, Craig S. Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, red. nauk. wyd. pol. Krzysztof Bardski, Waldemar Chrostowski. Tłum. Zbigniew Kościuk. Warszawa: Vocatio, 2000.
• Krasiński, Zygmunt. Listy do Augusta Cieszkowskiego, Edwarda Jaroszyńskiego, Bronisława Trentowskiego, oprac. Zbigniew Sudolski. T. 1–2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988.
• Krysowski, Olaf. „Idea romantyczna a tradycja romantyczna w poemacie Myśląc Ojczyzna… Stanisława Andrzeja Grudy (Karola Wojtyły)”. W: Karol Wojtyła / Jan Paweł II wobec tradycji kultury polskiej, red. Grażyna. Halkiewicz-Sojak, Agnieszka Komorowska, Bartłomiej Łuczak, Michał Sokulski, 173–187. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2015.
• Kubski, Grzegorz. Królestwo Boże w romantycznych interpretacjach. August Cieszkowski, Walerian Serwatowski. Poznań: Papieski Wydział Teologiczny, 1995.
• Liddel, Henry George, Robert Scott, Jones Henry Stuart, red. A Greek–English Lexicon. Oxford: Clarendon Press, 1968.
• Łukomski, Lech. Twórca filozofii absolutnej. Rzecz o Hoene-Wroński. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982.
• Mędala, Stanisław. Ewangelia według Świętego Jana. T. 2. Częstochowa: Święty Paweł, 2010.
• Misiarczyk, Leszek. „Pseudoklementyny”. W: Encyklopedia katolicka. T. 16 (kol. 832). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2012.
• Moulton, William F., Alfred S. Geden, red. Concordance to the Greek Testament. Edinburgh: T. and T. Clarc, 1967.
• Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph. Filozofia objawienia. Ujęcie pierwotne, odnalezione i oprac. przez Waltera Ehrhardta. Tłum. Krystyna Krzemieniowa. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2002.
• Serwatowski, Walerian. Wykład Pisma Świętego Nowego Zakonu. T. 1: Ewangelia Mateusza Świętego. Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1871.
• Sesboüé, Bernard, red. Historia dogmatów. T. 1: Bernard Sesboüé, Joseph Woliński. Bóg zbawienia. Tłum. Piotr Rak. Kraków: Wydawnictwo M, 1999.
• Starowieyski, Marek. „Ewangelie apokryficzne zachowane fragmentarycznie”. W: Apokryfy Nowego Testamentu, T. 1. Cz. 1. Ewangelie apokryficzne, red. Marek Starowieyski, 65–18. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1980.
• Szacki, Jerzy. Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.
• Szulc, Franciszek, „Elkezaici”. W: Encyklopedia katolicka. T. 4 (kol. 898). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1985).
• Toruń, Włodzimierz. Wokół Norwidowej koncepcji słowa. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2003.
• Ujejski, Józef. O cenę Absolutu. Rzecz o Hoene-Wrońskim. Warszawa–Kraków–Lublin– Łódź–Poznań–Wilno: Gebethner i Wolff, 1925.
• Walicki, Andrzej. Między filozofią, religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983.
• Wawrzynowicz, Andrzej. „Ojcze nasz jako projekt praktycznej realizacji idei historiozofii Cieszkowskiego”. Kronos 1–2 (2009): 308–328.
• Wojnowski, Kazimierz. „Wstęp. August hr. Cieszkowski”. W: August Cieszkowski, Prolegomena do historiozofii. Tłum. August Cieszkowski (syn), 11–34. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2007.
• Zieliński, Jan. Przedmowa do Jan Zieliński, Konkordancja z dzieł Ojców świętych i pisarzy Kościoła, 5–14. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1908.

Identifiers

DOI

10.18276/skk.2020.27-04