Płynne sacrum w społeczeństwie ponowoczesnym

• Authors: Mariański Janusz , Wargacki Stanisław A.
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Próbujemy podjąć w niniejszym artykule próbę odpowiedzi na pytanie o relację pomiędzy sacrum i kulturą w dwóch społeczeństwach: w realnym społeczeństwie ponowoczesnym i w społeczeństwie wirtualnym, cyfrowym (dygitalnym). W pierwszej części opracowania zapoznamy się z samym pojęciem sacrum. Według przyjętej przez nas hipotezy w warunkach postępującej sekularyzacji społeczeństw ponowoczesnych sacrum nie zanika, ale zmienia swoje formy, pojawia się w tych obszarach życia społecznego, z których – jak się wydawało– ostatecznie wyemigrowało. Zwłaszcza w perspektywie płynności i nieprzewidywalności współczesnych społeczeństw płynna religijność i płynne sacrum mogą wykazywać tendencję do dalszego rozpadu i deregulacji. Sacrum nie zanika, lecz przybiera nowe, rozmaite formy. Rynek religii i duchowości, rynek płynnego sacrum jest wciąż znaczny. Kościoły chrześcijańskie stoją przed wielką szansą, nawet jeżeli dotychczas słabo ją wykorzystywały

Keywords

PL

społeczeństwo ponowoczesne; społeczeństwo digitalne; płynne sacrum; sekularyzacja; desekularyzacja

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne
• Year: 2016
• Issue: 17
• Pages: 7-27

Dates

published

2016

Contributors

author

Mariański Janusz

author

Wargacki Stanisław A.

References

• Agamben G. (2008), Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie (tł. M. Salwa). Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
• Ambrosino G., Bataille G., Caillois R. i in. (1988), Note on the Foundation of a College of Sociology. [w:] D. Hollier (red.), The College of Sociology (1937–39). Minneapolis: The University of Minnesota Press, s. 3–5.
• Bartmiński J. (1995), Formy obecności sacrum w folklorze. [w:] J. Bartmiński, M. Jasińska-Wojtkowska (red.), Folklor – sacrum – religia. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, s. 9–19.
• Bataille G., Caillois R. (1988), Sacred Sociology and the Relationship between „Society”, „Organism” and „Being”. [w:] D. Hollier (red.), The College of Sociology (1937–39). Minneapolis: The University of Minnesota Press, s. 73–84.
• Baudrillard J. (2005), Symulakry i symulacja (tł. S. Królak). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Bauman Z. (2000), Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Bauman Z. (2006), Płynna nowoczesność (tł. T. Kunz). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Beckford J.A. (1989), Religion and Advanced Industrial Society. London: Unwin-Hyman.
• Bell D. (1983a), Powrót sacrum. Tezy na temat przyszłości religii (tł. W. i K. Doroszowie). „Znak” 35/9: 1377–1391.
• Bell D. (1983b), Religia a orientacje kulturowe w cywilizacji postindustrialnej (tł. Z. Ziółkowska). „W Drodze” 1–2: 129–135.
• Berger P.L. (1997), Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii (tł. W. Kurdziel). Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Berger P.L. (2012), Religia i nowoczesność. Rozmowa z amerykańskim socjologiem religii Peterem Bergerem. „Europa. Miesięcznik Idei” 5: 23–27.
• Bourdieu P. (1991), Genesis and Structure of the Religious Field. „Comparative Social Research” 13: 1–44.
• Buchowski M. (2005), Sacrum i profanum. [w:] W. Kwaśniewicz (red.), Encyklopedia socjologii. Suplement. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 226–232.
• Bühmann W. (2001), Modele chrześcijaństwa w trzecim tysiącleciu. [w:] M. Rusecki, K. Kaucha, Z. Krzyszowski, I.S. Ledwoń, J. Mastej (red.), Chrześcijaństwo jutra. Materiały II Międzynarodowego Kongresu Teologii Fundamentalnej – Lublin, 18–21 września 2001. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 517–551.
• Caillois R. (2009), Człowiek i sacrum (tł. A. Tatarkiewicz, E. Burska). Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
• Campbell H.A. (2006), Religion and the Internet. „Communication Research Trends” 25/1: 3–24.
• Campbell H.A. (2013a), Community. [w:] taż (red.), Digital Religion. Understanding Religious Practice in New Media Worlds. London–New York: Routledge, s. 57–71.
• Campbell H.A. (2013b), Introduction. The rise of the study of digital religion. [w:] taż (red.), Digital Religion. Understanding Religious Practice in New Media Worlds. London–New York: Routledge, s. 1–21.
• Ciolek M.T. (2004), Online Religion. [w:] H. Bidgoli (red.), The Internet Encyclopedia, vol. 2. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc., s. 798–811.
• Clynes F. (2011), The Enchanting Heavens. [w:] A.-T. Tymieniecka, A. Grandpierre (red.), Analecta Husserliana.The Yearbook of Phenomenological Research, vol. CVII. Dordecht: Springer, s. 61-67.
• Czerniawska O. (2011), Profanum i sacrum w badaniach biograficznych ludzi starszych. [w:] S. Steuden, M. Stanowska, K. Janowski (red.), Starzenie się z godnością. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 185–192.
• Davis M. (2013), Liquid Sociology – What For? [w:] tenże (red.), Liquid Sociology Metaphor in Zygmunt Bauman’s Analysis of Modernity. London–New York: Routledge, s. 1–12.
• Durkheim É. (1990), Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii (tł. A. Zadrożyńska). Warszawa: PWN.
• Dyczewski L. (2004), Społeczno-kulturowy kontekst religijności. [w:] K. Góźdź, K. Klauza, C. Rychlicki, H. Słotwińska, P. Szczur (red.), Kościół w życiu publicznym. Teologia polska i europejska wobec nowych wyzwań, t. I (Wykłady i wprowadzenia do dyskusji grupowych). Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 225–228.
• Dyczewski L. (2011), Wygnane sacrum powraca. [w:] M. Kowalewski, A.M. Królikowska (red.), Miasto i sacrum. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 257–260.
• Dyczewski L. (2015), Tożsamość religijna. [w:] L. Dyczewski, K. Jurek (red.), Tożsamość religijna w nowoczesności. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 9–27.
• Eliade M. (1993), Sacrum, mit, historia. Wybór esejów (tł. A. Tatarkiewicz). Warszawa: PIW.
• Eliade M. (1999), Sacrum i profanum (tł. R. Reszke). Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Flanagan K. (2015), Zniszczony fundament. Rozmowa z Kieranem Flanaganem. Rozmawiał T. Rowiński (tł. N. Łajszczak). „Christianitas” 53–54: 158–172.
• Fowler W.W. (1911), The Original Meaning of the Word Sacer. „The Journal of Roman Studies” 1/1911: 57–63.
• Gabriel K. (2012), Kirchenbindung unter den Bedingungen gestiegener Kontingenz. [w:] G. Wegner (red.), Gott oder die Gesellschaft? Das Spannungsfeld von Theologie und Soziologie. Würzburg: Ergon Verlag, s. 139–154.
• Gabriel K. (2014), Gesellschaft und Religion unter den Bedingungen gestiegener Kontingenz. [w:] P. Neuner (red.), Zufall als Quelle von Unsicherheit. Freiburg im Breisgau: Verlag Karl Alber, s. 261–280.
• Garwol K. (2016), Internet w pokoleniu Web 2.0 wartością rzeczywistą czy pozorną? [w:] W. Furmanek, A. Długosz (red.), Wartości w pedagogice. Młodzi Polacy wobec wartości. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, s. 189–198.
• Gennep A. van (2006), Obrzędy przejścia (tł. B. Biały). Warszawa: PIW.
• Goodman N. (1997), Wstęp do socjologii. (tł. J. Polak, J. Ruszkowski, U. Zielińska). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Górny A. (2006), „Odczarowany” świat? Sacrum we współczesnej rzeczywistości w opinii młodzieży. [w:] J. Baniak (red.), Sekularyzacja jako wyzwanie dla religii i Kościoła. Mity czy rzeczywistość. Poznań: Redakcja Wydawnictw UAM – Wydział Teologiczny, s. 195–215.
• Guzik A. (2013), Media – Matrix naszych czasów. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica V” 1/5: 5–9.
• Hanas Z. (2013), Internet religijny a religijność internetowa: eksploracja pola badawczego. [w:] A. Gralczyk, K. Marczyński, M. Przybysz (red.), Media w transformacji. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, s. 25–42.
• Possamai A. (2012) (red.), Handbook of Hyper-real Religions. Leiden: Brill.
• Heidegger M. (1977), List o „humanizmie” (tł. J. Tischner). [w:] K. Michalski (red.), Martin Heidegger. Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane. Warszawa: Czytelnik, s. 76–127.
• Hervieu-Léger D. (1999), Religia jako pamięć (tł. M. Bielawska). Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Hjarvard S. (2008), The Mediatization of Society: A Theory of the Media as Agents of Social and Cultural Change. „Nordicom Review” 29: 105–134.
• Hjarvard S. (2011), The mediatisation of religion: Theorising religion, media and social change. „Culture and Religion: An Interdisciplinary Journal” 12/2: 119–135.
• Hjarvard S. (2013), The Mediatization of Culture and Society. New York: Routledge.
• Højsgaard M.T., Warburg M. (2005), Introduction: waves of research. [w:] M.T. Højsgaard, M. Warburg (red.), Religion and Cyberspace. London–New York: Routledge, s. 1–11.
• Jamison C. (2008), Odnaleźć schronienie. Monastyczna droga w codziennym życiu (tł. A. Wojtasik). Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Karesh S.E., Hurvitz M.M. (2006), Chai. [w:] S.E. Karesh, M.M. Hurvitz (red.), Facts. Encyclopedia of Judaism. New York: On File Inc., s. 83.
• Karpiński A.J. (2006), Słownik pojęć filozoficzno-socjologicznych. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskiej Wyższej Szkoły Administracji.
• Kasperek A. (2015), Dobrowolna prostota jako przykład implicit religion. „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne / Academic Journal of Sociology” 4: 45–55.
• Kaufmann F.-X. (2004), Czy chrześcijaństwo przetrwa? (tł. U. Poprawska). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Kees G. de (2006), The Church in Liquid Modernity: A Sociological and Theological Exploration of a Liquid Church. „International Journal for the Study of the Christian Church” 6/1: 91–103.
• Kellner D. (1995), Media Culture. Cultural Studies, Identity and Politics between the Modern and the Postmodern. London – New York: Routledge.
• Kłoczowski J.A. (2003), Sacrum. [w:] T. Gadacz, B. Milerski (red.), Encyklopedia religii, t. 9. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 22–25.
• Knoblauch H. (2006), Religion und Soziologie. [w:] B. Weyel, W. Gräb (red.), Religion in der modernen Lebenswelt. Erscheinungsformen und Perspektiven. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, s. 277–295.
• Knoblauch H. (2013), Es geht heute zentral um Veränderungen der religiösen Wissenbeschaffung durch die Individuen. Ein Gespräch mit Hubert Knoblauch. ,,Lebendige Seelsorge” 64/ 3: 171–176.
• Knott K., Poole E., Taira T. (2013), Media Portrayals of Religion and the Secular Sacred. Representation and Change. London – New York: Routledge.
• Kołakowski L. (2014), Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny (tł. D. Zańko). Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Krech V. (1999), Religionssoziologie. Bielefeld: Transcript Verlag.
• Krok D. (2012), Psychologiczna koncepcja poszukiwania sacrum w religijności i duchowości. „Analecta Cracoviensia” 44: 39–53.
• Kunicki Z. (2010) (red.), Czy sacrum jest jeszcze święte? (Przedmiot – interpretacje – deformacje). Olsztyn: Wydawnictwo Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum”.
• Lynch G. (2014), The Sacred in the Modern World. A Cultural Sociological Approach. Oxford: Oxford University Press.
• Łagodzki W., Pyszczek G. (2000) (red.), Leksykon PWN. Filozofia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Maisonneuve J. (1995), Rytuały dawne i nowe (tł. M. Mroczek). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Mäkelä E., Petsche J.J.M. (2013), Serious parody: Discordianism as liquid religion. „Culture and Religion: An Interdisciplinary Journal” 14/4: 411–423.
• Marczewski M. (2013), Podstawowe pojęcia socjologii religii w eksplikacji ks. Janusza Mariańskiego. Lublin: Wydawnictwo Polihymnia.
• Marek Z. (2004), „Sacrum” w wychowaniu chrześcijańskim. [w:] A. Offmański (red.), Polska katecheza wobec pluralizmu jednoczącej się Europy. Szczecin: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 177–195.
• Martino L.M. Sa (2013), The Mediatization of Religion. When Faith Rocks. Burlington VT: Ashgate Publishing Company.
• McAvan E. (2012), The Postmodern Sacred. Popular Culture Spirituality in the Science Fiction, Fantasy and Urban Fantasy Genres. London: McFarland & Company Inc. Publishers.
• Mielicka H. (2006), Antropologia świąt i świętowania. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
• Mielicka-Pawłowska H. (2015), Wyobrażenie sacrum w kulturze tradycyjnej i współczesnej. „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne/Academic Journal of Sociology” 4: 7–20.
• Miszczak E. (2014), Świętość w religijnej świadomości maturzystów województwa lubelskiego. Studium socjologiczne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Miszczak E. (2015), Fenomen świętości w opinii młodzieży (w świetle badań socjologicznych). „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne/Academic Journal of Sociology” 4: 107–117.
• Naisbitt J. (1997), Megatrendy. Dziesięć nowych kierunków zmieniających nasze życie (tł. P. Kwiatkowski). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Niedałtowski K. (2008), Duchowość ponowoczesna: wyzwania i aberracje. [w:] J. Mariański, S.H. Zięba (red.), Godność czy sukces? Kulturowe dylematy współczesności. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 167–172.
• Novak M. (1992), Liquid Architectures of Cyberspace. [w:] M. Benedikt (red.), Cyberspace: First Steps. Cambridge: The MIT Press, s. 225–254.
• Obirek S. (2008), Religie w USA, czyli o płynnej religijności. [w:] T. Płudowski (red.), Ameryka. Kultura. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 237–256.
• Olechnicki K., Załęcki P. (2002), Słownik socjologiczny. Toruń: Wydawnictwo Graffiti BC.
• Otto R. (1968), Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych (tł. B. Kupis). Warszawa: Książka i Wiedza.
• Partridge C. (2005), The Re-Enchantment of the West, vol. II. Alternative Spiritualities, Sacralization, Popular Culture, and Occulture. London: T&T Clark International.
• Pawlik J.J. (1995), Sacrum ponowoczesności. [w:] D. Tanalski (red.), Dialektyka sacrum i profanum. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, s. 79–88.
• Pawliszyn M. (2005), Sacrum jako kategoria niemedialna. [w:] M. Chmielewski, M. Jodkowski, D. Sonak, J. Woźniak (red.), Sacrum w mediach. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 13–24.
• Piwowarski W. (1996), Socjologia religii. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Podsiad A. (2000), Słownik terminów i pojęć filozoficznych. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Possamai A. (2012), Yoda goes to Glastonbury: An Introduction to Hyper-real Religions. [w:] tenże (red.), Handbook of Hyper-real Religions. Leiden: Brill, s. 1–21.
• Possamai A., Turner B.S. (2012), Authority and liquid religion in cyber-space: the new territories of religious communication. „International Social Science Journal” 63/209–210: 197–206.
• Ptaszek R.T. (2015), Dlaczego nowa duchowość nie może być realną alternatywą dla tradycyjnej religii? „Paedagogia Christiana” 1: 113–126.
• Rogińska M. (2014), Sacrum ponowoczesne. Nauka i nowa duchowość w poszukiwaniu całości. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica” 1/ 6: 51–68.
• Scannell P. (2016), Media and Religion. „Media, Culture & Society” 38/1: 3–7.
• Schnettler B. (2012), Doświadczenie transcendencji a popularna religia. [w:] E. Firlit, M. Hainz, M. Libszowska-Żółtkowska, G. Pickel, D. Pollack (red.), Pomiędzy sekularyzacją i religijnym ożywieniem. Podobieństwa i różnice w przemianach religijnych w Polsce i w Niemczech. Kraków: WAM, s. 455–463.
• Socha P.M. (2004), O byciu, wierze, świętości i duchowości, czyli jak pojęcia chodzą parami. [w:] I. Borowik, H. Hoffmann (red.), Światopogląd: między transcendencją a codziennością. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 45–56.
• Söderblom N. (1913), Holiness. [w:] J. Hastings (red.), Encyclopedia of Religions and Ethics, vol. VI. New York: Charles-Scriber’s Sons, s. 731–741.
• Spadaro A. (2014), Cybertheology. Thinking Christianity in the Era of the Internet. New York: Fordham University Press.
• Sroczyńska M. (2010), Sacrum w oczach młodzieży na progu dorosłości – wiara religijna. [w:] M. Sroczyńska, J. Paczkowski (red.), Młodzi w społeczeństwie zmiany. Studia polsko-ukraińskie. Kielce: Wyższa Szkoła Umiejętności, s. 287–306.
• Sroczyńska M. (2012a), Młodzieżowe „świętości” w oczach socjologa – wiara religijna. [w:] J. Baniak (red.), Duchowość religijna jako droga wewnętrznego doskonalenia współczesnego człowieka zachodniego chrześcijaństwa. Konteksty antropologiczne i socjologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 209–234.
• Sroczyńska M. (2012b), Wiara religijna jako przejaw sacrum w postawach młodzieży (aspekty generacyjne). [w:] I. Borowik (red.), W poszukiwaniu ciągłości i zmiany. Religia w perspektywie socjologicznej. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 189–207.
• Sroczyńska M. (2013), Rytuały w młodzieżowym świecie. Studium socjologiczne. Kraków: Wydawnictwo Fall.
• Sroczyńska M., Zaręba S.H. (2015), Wstęp redaktorów tomu. „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne/ Academic Journal of Sociology” 4: 6.
• Strömbäck J., Esser F. (2014), Mediatization of politics: transforming democracies and reshaping politics. [w:] K. Lundby (red.), Mediatization of Communication. Berlin–Boston: De Gruyter Mouton, s. 375–403.
• Sumiala-Seppänen J., Lundby K., Salokangas R. (2006), Implications of the Sacred in (Post)Modern Media. Göteborg: Nordicom.
• Szacka B. (2008), Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Szymołon J. (2003), Losy sacrum w zsekularyzowanym świecie. „Ateneum Kapłańskie” 141/1: 80–87.
• Taira T. (2006), Notkea Uskonto [Liquid Religion]. Tampere: Eetos.
• Tischner J. (1993), Nieszczęsny dar wolności. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Tischner J. (1997), W krainie schorowanej wyobraźni. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Trzcińska I. (2013), O duchowości inaczej. Coaching w perspektywie przemian kultury współczesnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Wargacki S.A. (2010), Płynna duchowość w kontekście ponowoczesnej kultury. [w:] M. Libiszowska- -Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość – dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 94–104.
• Wójtowicz A. (2007), Płynny Kościół w płynnej nowoczesności. [w:] M. Libiszowska-Żółtkowska (red.), Religia i religijność w warunkach globalizacji. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 159–172.
• Wysocka E. (2006), Religia w życiu codziennym człowieka wykształconego – przypisywane znaczenia, funkcje i doświadczanie sfery sacrum jako wyznaczniki charakteru przemian w religijności. [w:] J. Baniak (red.), Sekularyzacja jako wyzwanie dla religii i Kościoła. Mity czy rzeczywistość. Poznań: Redakcja Wydawnictw UAM – Wydział Teologiczny, s. 157–176.

Notes

PL

Artykuł 1. z numeru 17.

Identifiers

ISSN

2299-2367