„Celle qui avance”. O zastyganiu w akcie, czytaniu i ponownym odczytywaniu „Gradivy”, nie tylko przez Alaina Robbe-Grilleta

• Authors: Maciej Stasiowski

Title variants

EN

“Celle qui avance”. On Becoming Still in the Act, Reading and Rereading of ‘Gradiva’, Not Only by Alain Robbe-Grillet

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rewizja klasyki przez pryzmat Gradivy – postaci z noweli Wilhelma Jensena, którą zaanektował Freud, surrealiści, a której tranzytywny status podkreślał Alain Robbe-Grillet – może się wydawać przekorna. To fałszywa muza; konstrukcja archeologicznej wyobraźni. Do kanonu XX-wiecznej sztuki (literatury, malarstwa, filmu) wpisali ją interpretatorzy, czyniąc z niej motyw przechodni. Postać Gradivy skłania do refleksji nad procesem patrzenia „na nowo” na teksty przeszłości, do zastanowienia się nad intencją przywracania, poprawiania, odświeżania dzieł filmowych, nie tyle stanowiąc motyw filmów Raymonde’a Caresco, Robbe-Grilleta i Leosa Caraxa, ile ilustrując akt transgresji znaczeń między dziełami literackimi, plastycznymi, filmowymi. Postać ta na nich odciska swoje piętno, adaptując się do każdego z mediów w odmienny sposób. Stasiowski, śledząc pochód tego motywu, odsłania mechanizmy, jakimi kierują się współczesne przetworzenia klasycznych tekstów odnoszące się tyleż do obiegowej jego percepcji, interpretacji, ile do prototypu.

EN

A revision of a classic through the prism of Gradiva – a character from the novel by Wilhelm Jensen, which was annexed by Freud and the surrealists, and whose transitive status was emphasised by Alain Robbe-Grillet – may seem willful. This is a false muse; a construction of an archaeological imagination. It was introduced into the canon of twentieth-century art (literature, painting, film) by interpreters who turned her into an interconnecting theme. The character of Gradiva leads one to reflection on the process of looking “anew” on texts of the past, and rethinking the intention of bringing back, correcting and refreshing old films, which is not only a motif of films by Raymonde Caresco, Robbe-Grillet and Leos Carax, but an illustration of the transgression of meaning between the works of literature, fine arts, and film. The figure of Gradiva has an impact on each of these forms of art, but adapts to different mediums in a different manner. Following the traces of this theme, Stasiowski reveals the mechanisms which lead contemporary transformations of classic texts, which applies to their common perception, interpretation but also to the prototype.

Keywords

PL

Gradiva; Jensen Wilhelm; Caresco Raymonde; Robbe-Grillet Alain; Carax Leos

EN

Gradiva; Jensen Wilhelm; Caresco Raymonde; Robbe-Grillet Alain; Carax Leos

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2015
• Issue: 89-90 Redefinicje klasyki
• Pages: 82-101

Contributors

author

Maciej Stasiowski

• Instytut Sztuk Audiowizualnych, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński

References

• Abramowska, Janina. "Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich." Pamiętnik Literacki, R. LXXIII, z. 1-2 (1982): 3-23.
• Aldrete, Gregory S.. Daily Life in the Roman City: Rome, Pompeii, and Ostia. Westport-London: Greenwood Press, 2004.
• Andrew, Dudley. Concepts in Film Theory. Oxford-New York-Toronto-Melbourne: Oxford University Press, 1984.
• Aragay, Mireia. "Reflection to Refraction: Adaptation Studies Then and Now." In Books in Motion: Adaptation, Intertextuality, Authorship, edited by Mireia Aragay, 11-34. Amsterdam-New York: Rodopi, 2005.
• Armes, Roy. The Films of Alain Robbe-Grillet. Amsterdam: John Benjamins B. V., 1981.
• Barthes, Roland. A Lover's Discourse: Fragments, tłum. R. Howard. New York: Hill and Wang, 2001.
• Bietoletti, Silvestra. Neoclassicism and Romanticism, tłum. A. Arnone. New York: Sterling Publishing Company, 2009.
• Boulton, William Henry. Wieczność piramid i tragedia Pompei, tłum. K. Michałowski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974.
• Bridges, Meilee D.. "Objects of Affection: Necromantic Pathos in Bulwer-Lytton's City of the Dead." In Pompeii in the Public Imagination: From Its Rediscovery to Today, edited by Shelley Hales, and Joanna Paul, 90-104. New York: Oxford University Press, 2011.
• Cardwell, Sarah. Adaptation Revisited: Television and the Classic Novel. Manchester: Manchester University Press, 2002.
• Curtius, Ernst Robert. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski. Kraków: Universitas, 1997.
• Dalí, Salvador. The Secret Life of Salvador Dalí. New York: Dover Publications, 1993.
• Derrida, Jacques, and Eric Prenowitz. "Archive Fever: A Freudian Impression." Diacritics, nr 2, vol. 25 (1995): 9-63.
• Eberwein, Robert. "Remakes and Cultural Studies." In Play It Again, Sam: Retakes on Remakes, edited by Andrew Horton and Stuart Y. McDougal, 15-33. Berkeley-Los Angeles-Oxford: University of California Press, 1998.
• Forrest, Jennifer, and Leonard R. Koos. "Reviewing Remakes: An Introduction." In Dead Ringers: The Remake in Theory and Practice, edited by Jennifer Forrest and Leonard R. Koos, 1-36. Albany: State University of New York Press, 2002.
• Fragola, Anthony N., and Roch Charles Smith. The Erotic Dream Machine: Interviews with Alain Robbe-Grillet on His Films. Carbondale: Southern Illinois University Press, 1995.
• Freud, Zygmunt. Obłęd i sny w Gradivie Wilhelma Jensena, tłum. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2009.
• Frye, Northrop. "Mit: fikcja i przemieszczenie.", tłum. E. Muskat-Tabakowska. Pamiętnik Literacki, nr 2, R. LX (1969): 283-302.
• Gardner Coates, Victoria C.. "Pompeii on the Couch: The Modern Fantasy of 'Gradiva'." In The Last Days of Pompeii: Decadence, Apocalypse, Resurrection, edited by V. C. Gardner Coates, K. Lapatin, and J. L. Seydl, 70-77. Los Angeles: Getty Publications, 2012.
• Garff, Jan. "Giovanni Battista Piranesi (1720-78), The Tomb of the Istacidi, Pompeii, 1777/78." Accessed December 27, 2014. http://www.smk.dk/en/explore-the-art/highlights/giovanni-battista-piranesi-the-tomb-of-the-istacidi-pompeii/
• Harris, Judith. Pompeii Awakened: A Story of Rediscovery. London-New York: I.B. Tauris & Co Ltd, 2007.
• Jensen, Wilhelm. Gradiva: A Pompeiian Fancy, tłum. Helen M. Downey. Moffat-New York: Yard and Company, 1918.
• Landa, Jose Ángel García. "Adaptation, Appropriation, Retroaction: Symbolic Interaction with Henry V." In Books in Motion: Adaptation, Intertextuality, Authorship, edited by Mireia Aragay, 181-199. Amsterdam-New York: Rodopi, 2005.
• Leitch, Thomas. Film Adaptation & Its Discontents: From Gone with the Wind to The Passion of Christ. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2007.
• Małyszek, Tomasz. Romans Freuda i Gradivy. Rozważania o psychoanalizie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
• Morrissette, Bruce. The Novels of Robbe-Grillet, tłum. B. Morrissette. Ithaca: Cornell University Press, 1975.
• Ribler-Pipka, Nanette. "La Statue Vivante: Metamorphoses de la Gradiva Surrealiste." Melusine, nr 26 (2006): 123-32.
• Rose, Louis. The Survival of Images: Art Historians, Psychoanalysts, and the Ancients. Detroit: Wayne State University Press, 2001.
• Scholes, Robert, James Phelan, and Robert Kellogg. The Nature of Narrative. Oxford-New York: Oxford University Press, 2006.
• Verevis, Constantine. Film Remakes. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2006.
• Zanger, Anat. Film Remakes as Ritual and Disguise: from Carmen to Ripley. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2006.