JOACHIM LELEWEL WOBEC REFORMACJI. SYNTEZY I PODRĘCZNIKI HISTORII POLSKI

• Authors: Zieliński Sławomir

Title variants

EN

JOACHIM LELEWEL AND THE REFORMATION. SYNTHESES AND POLISH HISTORY TEXTBOOKS

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In the article the author presents the views of Joachim Lelewel – one of the greatest Polish historians of the 19th century – on the place and function of the Reformation in Poland. The subject of the analysis were Lelewel’s main synthetic and academic works. Joachim Lelewel as one of the first Polish historians drew attention to the complexity and origins of the Reformation; he also differentiated between the Reformation and the Protestantism. He noticed the influence of the Reformation on the development of Polish culture and emphasized the uniqueness of Polish tolerance against the background of bloody events in Western Europe. He also emphasized that the idea of Reformation was unfamiliar to the Polish people, as opposed to the tolerance, which was a part of our national identity. He saw the origins of intolerance and religious persecutions in the very Reformation itself. Lelewel at the early stage of his studies approached the Reformation in a more enthusiastic manner. In exile he became more sceptical, and in Catholicism he saw the power capable of uniting the nation.

Keywords

PL

Joachim Lelewel, reformacja, historiografia polska, syntezy i podręczniki historii Polski

EN

Joachim Lelewel, Reformation, Polish historiography, Syntheses, Polish history textbooks

• Publisher: Instytut Teologiczno-Pastoralny im. św. bpa Józefa Sebastiana Pelczara
• Journal: Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej
• Year: 2017
• Volume: 24
• Pages: 571-589

Contributors

author

Zieliński Sławomir

References

• Źródła drukowane:
• Lelewel J., Historia książąt i królów polskich, przerobiona i dodatkami pomnożona…, Wilno 1824.
• Lelewel J., Historia polska do końca panowania Stefana Batorego [w:] tegoż, Dzieła, t. VI, oprac. Z. Kolankowski, Warszawa 1962.
• Lelewel J., Historia, obraz dziejów Polski [w:] tegoż, Dzieła, t. VII, oprac. J. Bieniarzówna, Warszawa 1961.
• Lelewel J., Historyczna paralela Hiszpanii z Polską, [w:] tegoż, Dzieła, t. VIII, oprac. J. Dutkiewicz, M. H. Serejski, H. Więckowska, Warszawa 1961.
• Lelewel J., Uwagi nad dziejami Polski i ludu jej [w:] Polska, dzieje i rzeczy jej, t. III. Poznań 1855.
• Waga T., Historia książąt i królów polskich krótko zebrana. Dla lepszego użytku powtórnie przejrzana i dodatkami pomnożona, Wilno 1818.
• Opracowania:
• Bartkiewicz K. (red.), Joachim Lelewel – człowiek i dzieło. W 200-lecie urodzin, Zielona Góra 1988.
• Bartkiewicz K., Obraz dziejów ojczystych w świadomości historycznej w Polsce doby oświecenia, Zielona Góra 1979.
• Barycz H., Z epoki renesansu, reformacji i baroku. Prądy – idee – ludzie – książki, Warszawa 1971.
• Beauvois D., Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego 1803–1832, Wrocław 2010.
• Bronowski F., Idea gminowładztwa w polskiej historiografii (Geneza i formowanie się syntezy republikańskiej J. Lelewela), Łódź 1969.
• Cygler B., Działalność polityczno-społeczna Joachima Lelewela na emigracji w latach 1831–1861, Gdańsk 1969.
• Cygler B., Z wolnością mego sumienia. Poglądy Joachima Lelewela na religię i rolę Kościoła katolickiego w dziejach, Gdańsk 1992.
• Grabski A. F., Joachim Lelewel i demokracja niemiecka, Łódź 1987.
• Hass L., Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX w., Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.
• Hoszowska M., Arianie i problem polskiej tolerancji religijnej w podręcznikach historii okresu późnego Oświecenia [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, t. V, Rzeszów 2007.
• Julkowska V., Retoryka w narracji historycznej Joachima Lelewela, Poznań 1998.
• Kieniewicz S., Joachim Lelewel, Warszawa 1990.
• Kieniewicz S., Samotnik brukselski. Opowieść o Joachimie Lelewelu, Warszawa 1960.
• Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, wyd. IV, wstęp J. Maternicki, Warszawa 1999.
• Kosman M., Protestanci i kontrreformacja. Z dziejów tolerancji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
• Kosman M., Protestanci w Polsce (do połowy XX wieku), Kraków 1980.
• Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego na Litwie, t. I–II, Poznań 1842–1843.
• Małłek J., Reformacja i protestantyzm w Polsce i Prusach (XVI–XX w.), Toruń 2012.
• Pisulińska J., Rola Kościoła w dziejach Polski w syntezach naukowych i podręcznikach szkolnych Joachima Lelewela w: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. Seria Społeczno-Pedagogiczna. Historia 9, Rzeszów 2001.
• Serejski M. H., Koncepcja historii powszechnej Joachima Lelewela, Warszawa 1958.
• Słoczyński H., Światło w dziejarskiej ciemnicy, Kraków 2010.
• Słowikowski T., Joachim Lelewel – krytyk i autor podręczników historii, Warszawa 1974.
• Słowikowski T., Poglądy na nauczanie historii w Polsce w wieku XVIII oraz dydaktyczna koncepcja Joachima Lelewela, Kraków 1960.
• Stegner T., Luteranie na terenie Królestwa Polskiego, „ziem zabranych” i Galicji w: Kościoły luterańskie na ziemiach polskich (XVI–XX w.). Pod zaborami i obcym panowaniem, red. J. Kłaczkow, Toruń 2012.
• Szujski J., Dzieje Polski, t. II, Lwów 1862.
• Tazbir J., Arianie i katolicy, Warszawa 1971.
• Tazbir J., Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie, Warszawa 1993.
• Tazbir J., Szlachta i teologowie. Studia z dziejów polskiej kontrreformacji, Warszawa 1987.
• Tazbir J., Święci, grzesznicy i kacerze. Z dziejów polskiej kontrreformacji, Warszawa 1959.
• Tazbir J., Świt i zmierzch polskiej reformacji, Warszawa 1956.
• Wierzbicki A., Historiografia polska doby romantyzmu, Wrocław 1999.
• Więckowska H., Joachim Lelewel – uczony, polityk, człowiek, Warszawa 1980.
• Wkład protestantyzmu do kultury polskiej, red. T. Wojak, Warszawa 1970.